Arabaşı, özellikle İç Anadolu Bölgesi'nde yaygın olarak yapılan, sıcak çorba ile soğuk hamurun birlikte tüketildiği geleneksel bir yemektir. Tarihi kökeni 13. yüzyıla kadar uzanmakta olup, özellikle kış aylarında, toplu tüketim kültürüyle özdeşleşmiş bir yemeğin adıdır.

^{Arabaşı yemeği - Anadolu Ajansı}

Tarihçe

Arabaşı, kökeni 13. yüzyıla dayanan ve Karamanlı Beyliği'nde ortaya çıkan bir yemek türüdür. Karamanlılardan komşu beyliklere ve günümüzde Yozgat, Kayseri, Nevşehir, Konya ve Afyonkarahisar gibi illere yayılmıştır. Kültür Bakanlığı tarafından Karamanlılara ait olduğu tescillenmiştir​. Arabaşı geleneği, özellikle Oğuzların Avşar boyları tarafından benimsenmiş olup, günümüzde hala yöresel bir lezzet olarak varlığını sürdürmektedir​.

Adı ve Anlamı

Yemeğin adı konusunda farklı görüşler bulunmaktadır. Orijinal adı “ara aşı” olup, zamanla “arabaşı”na evrilmiştir. Bir diğer görüşe göre, kelimenin kökeni Türkçedeki "arabaş" kelimesinden gelmekte olup, gece ile sabah arasındaki bir vakti ifade etmektedir​. Arabaşı isminin Araplarla bir ilgisi bulunmamakta, bazı kaynaklarda "Arap aşı" olarak anılması yanlış bir adlandırma olarak değerlendirilmektedir​.

Hazırlanışı

Arabaşı yemeği, iki temel bileşenden oluşmaktadır: çorba ve hamur.

1. Çorba

Çorba, geleneksel olarak av hayvanlarının (keklik, bıldırcın, tavşan) etiyle hazırlanır. Günümüzde ise daha çok tavuk, hindi veya kaz eti kullanılmaktadır​. Çorbanın yapımında un, salça, tereyağı, çeşitli baharatlar ve limon suyu kullanılarak yoğun bir kıvam elde edilir. Çorbanın çok sıcak servis edilmesi, en önemli özelliği olarak kabul edilir.

^{Arabaşı yemeği - Anadolu Ajansı}

2. Hamur

Hamur, un, su ve tuz karışımının kaynatılıp pelte kıvamına getirilmesiyle elde edilir. Hazırlanan hamur tepsiye dökülerek soğutulur ve baklava dilimi şeklinde kesilir. Arabaşı hamuru, çiğnenmeden yutularak tüketilir.

^{Arabaşı hamuru - Yozgat Hakimiyet Gazetesi}

Tüketim Şekli ve Kültürel Önemi

Arabaşı, yalnızca bireysel bir yemek değil, aynı zamanda toplu tüketim kültürüne ait bir unsurdur. Geleneksel olarak kış aylarında hazırlanır. Sofrada bulunan kişiler kaşığa önce soğuk hamur, ardından sıcak çorba alarak yemeği tüketir.​ Hamurun çorbaya düşürülmesi, bir sonraki Arabaşı davetinin o kişi tarafından yapılacağı anlamına gelir.

Arabaşı, sadece bir yemek olmanın ötesinde, sohbet ortamı yaratan bir gelenek olarak da kabul edilir. Anadolu’da bu yemekle ilgili çeşitli maniler ve ritüeller bulunmaktadır. Örneğin:

"Arabaşı olursa kazdan, gelirim yazdan;

Arabaşı olursa keklikten, gelirim eşikten."

Günümüzde Arabaşı

Arabaşı, geçmişte daha çok av hayvanlarıyla yapılan bir yemek iken, günümüzde tavuk, hindi ve kaz etiyle hazırlanarak daha ulaşılabilir hale gelmişti. Yozgat Belediyesi tarafından 2012 yılında Türk Standartları Enstitüsü'ne tescil ettirilmiştir​.

Günümüzde özellikle kış aylarında Yozgat başta olmak üzere İç Anadolu’daki birçok belediye ve dernek tarafından Arabaşı etkinlikleri düzenlenerek gelenek yaşatılmaktadır​.