Afyon velense hamur aşı/Afyonkarahisar velense hamur aşı, Afyonkarahisar iline özgü, kare şeklinde kesilip kurutulan hamurun haşlanarak sarımsaklı yoğurt ve tereyağı sosuyla servis edildiği geleneksel bir yemektir. Genellikle taziye, sünnet, hac uğurlaması ve çeyiz indirme gibi yöresel etkinliklerde ikram edilir. Hamur; un, yumurta, su, zeytinyağı ve tuzla yoğurularak açılır, küçük karelere kesilir ve kurutulur. Kurutulan parçalar haşlandıktan sonra sarımsaklı yoğurtla kaplanır ve üzerine eritilmiş tereyağı dökülerek sıcak ya da soğuk şekilde sunulur. 

Üretim Süreci ve Teknolojisi

Afyon velense hamur aşının üretim süreci iki temel aşamadan oluşur:

1) Hamurun hazırlanarak kurutulması ve

2) Kurutulan hamurun haşlanıp servise hazır hale getirilmesi.

Yaklaşık 30 dakika süren bu süreçte geleneksel bilgi ve beceriler önemlidir.

Hamurun Hazırlanışı

Velense hamuru; 480 gram özel amaçlı buğday unu, 3 adet yumurta, 10 gram tuz, 30 mililitre zeytinyağı ve 250 mililitre su kullanılarak hazırlanır. Un geniş bir yüzeye dökülüp ortası açılarak yumurtalar eklenir ve karıştırılır. Zeytinyağı ve tuz da katılarak hamur haline getirilir ve üzeri örtülerek dinlendirilir. Dinlenen hamurdan avuç içi kadar parçalar alınır ve yaklaşık 60 cm çapında kalın yufkalar açılır. Yufkalar 2 cm boyutunda karelere kesilir, hafif unlanarak tepsiye dizilir ve kurumaya bırakılır.

Pişirme ve Servis

Kurutulmuş hamurlar kaynar suda haşlanır ve süzülerek servis tabağına alınır. Üzerine sos dökülerek sunum gerçekleştirilir. Sos, 2–3 diş ezilmiş sarımsak ve 300 gram süzme yoğurt ile hazırlanır. Son olarak, 30 gram tereyağının tavada eritilmesiyle elde edilen sos yoğurtlu karışımın üzerine dökülerek yemek tamamlanır. Bu yemek hem sıcak hem soğuk şekilde tüketilebilir.

Ambalajlama ve Saklama

Kurutulmuş hamur aşı, satışa sunulmak üzere iki farklı biçimde ambalajlanır:

1) Plastik, kapaklı şeffaf kutular ve

2) pamuklu bez keseden imal edilmiş, ön yüzünde şeffaf pencere bulunan ambalajlar.

Her iki ambalaj türü de raf ömrü boyunca ürünün sağlıklı şekilde muhafaza edilmesini sağlar.

Coğrafi Sınır ve Üretim Koşulları

Ürünün ünü, geleneksel tüketim biçimleri ve tarihsel kökenleri nedeniyle Afyonkarahisar ili ile doğrudan bağlantılıdır. Bu sebeple, üretim sürecinin özellikle hamurun yoğurulması, açılması, kesilmesi ve kurutulması işlemleri yalnızca bu coğrafi sınırlar içerisinde gerçekleştirilmelidir. Ürünün geleneksel yapımı, ustalık gerektiren bir bilgi aktarımıyla sürdürüldüğünden, coğrafi işaretin korunması açısından bu sınırların dışındaki üretim süreçleri uygun bulunmaz.

Denetim ve Koruma Süreci

Afyon velense hamur aşının üretimi, etiketleme ve ambalajlama süreçleri yılda en az bir kez denetlenmektedir. Denetim, Afyonkarahisar Belediyesi koordinasyonunda; Afyonkarahisar İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, Ticaret ve Sanayi Odası, Kocatepe Üniversitesi, Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği ve İl Sağlık Müdürlüğü temsilcilerinden oluşan altı kişilik bir denetim mercii tarafından yürütülür. Gerekli görüldüğünde veya şikâyet halinde ilave denetimler yapılabilmektedir.

Denetimler sırasında aşağıdaki unsurlar incelenir:

• Kullanılan malzemelerin oran ve türlerinin uygunluğu,
• Hamurun şekli ve üretim metoduna uygunluğu,
• Kurutulmuş ürünün ambalaj uygunluğu,
• Üzerinde "Afyon Velense Hamur Aşı / Afyonkarahisar Velense Hamur Aşı" ibaresi ve mahreç işareti ambleminin bulunup bulunmadığı.

Denetim mercii gerekirse kamu veya özel sektörden uzman kişilerden destek alabilir ya da hizmet satın alabilir. Ürünün tescil ettiren kuruluşu olan Afyonkarahisar Belediyesi, hukuki süreçleri yürütmekle yükümlüdür.