Afyon dana tandır/Afyonkarahisar dana tandır, Afyonkarahisar iline özgü geleneksel bir et yemeğidir. Kemiksiz dana incik, ilikli kemik, kuru soğan, sıvı yağ, karabiber, tuz ve defne yaprağı ile uzun süre pişirilerek hazırlanır. Yemeğin servisi, coğrafi işaretli Afyonkarahisar ak pide (tırnak pidesi), közlenmiş domates ve yeşil biberle birlikte sıcak olarak yapılır. Afyonkarahisar’da özellikle düğün, nişan ve kına gibi özel günlerde tercih edilir.

Tarif/Üretim Yöntemi

Afyon dana tandırın üretimi iki temel aşamadan oluşur: etin hazırlanıp pişirilmesi ve servisin yapılması. Ürün bileşenleri beş kişilik bir porsiyon için aşağıdaki gibidir:

• 1000 g kemiksiz dana incik
• 1 adet ilikli kemik
• 300 ml sıvı yağ
• 2 adet orta boy kuru soğan
• 5 g tuz
• 5 g tane karabiber
• 2 adet defne yaprağı
• 1000 ml su
• 5 adet Afyonkarahisar Tırnak Pidesi
• 1 adet domates (orta boy)
• 1 adet yeşil biber

İlk aşamada dana incikler beş parçaya bölünür ve mühürleme işlemine tabi tutulur. Bu işlem, etin dış yüzeyinin yüksek ısıda kısa süre pişirilerek iç suyunun hapsedilmesi amacıyla yapılır. Etler, kızgın tavada her yüzeyi yaklaşık 3–5 dakika çevrilerek mühürlenir. Dış yüzey kahverengimsi, iç kısmı ise açık pembe bir görünüm aldığında mühürleme tamamlanmış sayılır.

Mühürlenen etler bir pişirme tenceresine alınır ve sıvı yağ, soğan, tuz, karabiber, defne yaprağı ile birlikte yaklaşık 10 dakika kavrulur. Ardından, tüm malzemelerin üzerini örtecek miktarda sıcak su eklenir ve tencerenin kapağı kapatılarak yaklaşık 360 dakika (6 saat) pişirme işlemi uygulanır.

Pişirme sürecinin sonunda ürün servise hazırlanır. Servis için, önceden tandırın suyuna batırılmış ve enine ikiye bölünmüş tırnak pidesi tabağın altına yerleştirilir. Üzerine dana tandır konur ve kalan pideyle üzeri kapatılır. Közlenmiş domates ve biber ile birlikte sunulur.

Coğrafi Sınır ve Üretim Bağlantısı

Afyon dana tandır/Afyonkarahisar dana tandırın tüm üretim aşamaları yalnızca Afyonkarahisar il sınırları içerisinde gerçekleştirilebilir. Bunun nedeni, hem üretimde kullanılan hayvanların yerel yetiştiricilikten temin edilmesi hem de serviste kullanılan pidenin coğrafi işaretli bir başka yerel ürün olmasıdır. Ayrıca, yemeğin bölgede özel günler için taşıdığı kültürel anlam da coğrafi sınır ile olan ün bağını güçlendirir.

Kullanım Biçimi

Mahreç işareti olan bu ürün, “Afyon Dana Tandır / Afyonkarahisar Dana Tandır” ibaresi ve mahreç işareti amblemiyle birlikte pazarlanır. Bu ibare ve amblem ürünün doğrudan üzerinde ya da ambalajında bulunur. Eğer doğrudan kullanımı mümkün değilse, işletme içerisinde kolaylıkla görülebilecek bir biçimde bulundurulması zorunludur.

Denetim ve Kontrol Mekanizması

Ürünün coğrafi işaret kapsamında uygunluk denetimi, Afyonkarahisar Belediyesi koordinasyonunda gerçekleştirilmektedir. Denetim mercii şu kurumlardan temsilciler içerir:

• Afyonkarahisar Belediyesi
• Afyonkarahisar İl Tarım ve Orman Müdürlüğü
• Afyonkarahisar Ticaret ve Sanayi Odası
• Afyon Kocatepe Üniversitesi, Turizm Fakültesi, Gastronomi ve Mutfak Sanatları Bölümü
• Afyonkarahisar Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği

En az beş kişilik bu denetim ekibi tarafından yılda en az bir defa düzenli denetim yapılır. Gerektiğinde şikâyet üzerine veya re’sen denetim gerçekleştirilebilir. Denetimlerde şu kriterler esas alınır:

• Kullanılan malzemelerin ve bileşenlerin uygunluğu,
• Üretim ve pişirme sürecinin coğrafi işaret teknik dokümanına uygunluğu,
• Etiketleme ve mahreç işareti kullanımının kurallara uygunluğu.

Denetimlerde kamu kurum ve kuruluşları ya da özel kuruluşlardan hizmet alınabilir. Tescil ettiren kurum olan Afyonkarahisar Belediyesi, ürünün coğrafi işaret haklarının korunmasından sorumludur.