Rize enişte lokumu, Türkiye'nin Karadeniz Bölgesi’nde yer alan Rize iline özgü bir fırıncılık ürünüdür. Geleneksel düğün kültürünün bir parçası olarak uzun yıllardır üretilmektedir. Mahreç işaretiyle 26 Mayıs 2021 tarihinde tescillenmiş ve “C2020/202” başvuru numarası ile 20 Temmuz 2020’de Türk Patent ve Marka Kurumuna başvurusu yapılmıştır. Coğrafi işaretin sahibi Rize Belediyesi’dir ve üretim yalnızca Rize ilinin coğrafi sınırları içinde gerçekleştirilebilmektedir.

^{Rize Enişte Lokumu (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı)}

Özellik

Rize enişte lokumu, 15 cm uzunluğunda, 2 cm kalınlığında ve 130 (±5) gram ağırlığında rulo şeklinde bir kurabiyedir. Yapısal olarak zemini düz, üstü ise doğal pişme süreciyle hafifçe kabarmış hâldedir. Üst kısmı altın kahverengi tonlarındadır ve alt kısmı daha fazla kızardığından daha koyu renktedir. Ürün fırına verilmeden önce üst kısmının uç noktalarına ve orta bölgesine, yaklaşık 1 cm aralıklarla enine çizikler atılarak görsel bir karakter kazandırılır. Bu çizikler keskin hatlar şeklindedir.

Kültürel ve Sosyolojik Bağlam

Rize enişte lokumu, yöreye özgü evlenme gelenekleri içerisinde de önemli bir yere sahiptir. Ürünün geçmişi 1800’lü yıllara kadar uzanmakta olup özellikle düğün törenlerinde ve bu törenlerin devamı niteliğindeki bohça gönderme âdetlerinde kullanılır. Düğünlerde misafirlere ikram edilen ve damat bohçasında yer alan bu kurabiye, gelinin baba evine yaptığı ziyaretlerde tekrar damat evine gönderilir. Başlangıçta yalnızca ev üretimi olan bu ürün, günümüzde ticari amaçlarla da üretilmektedir.

Bileşenler ve Üretim Yöntemi

Rize Enişte Lokumu'nun üretimi için gereken malzemeler şu şekildedir:

• 1000 (±100) g tereyağı (Rize'de üretilmiş olmalıdır)
• 3750 (±375) g buğday unu
• 1500 (±150) g toz şeker
• 0,25 (±0,04) litre su
• 60 (±5) g kabartma tozu
• 6 (±1) adet yumurta
• Yarım limon

Tereyağı, toz şeker, su ve yarım limon düşük ısıda kaynatılır. Karışım kaynadıktan sonra oda sıcaklığında soğutulur. Ardından kabartma tozu ve yumurta eklenir, un yavaş yavaş ilave edilerek yoğurma işlemi yapılır. Elde edilen hamur elle veya makine ile kulak memesi kıvamına gelene kadar yaklaşık 3-5 dakika yoğrulur. Hazırlanan hamurdan 15 cm uzunluğunda ve 2 cm kalınlığında şeritler kesilir. Şeritlerin iki ucuna ve ortasına 1 cm aralıklarla ikişer çizik atılır. 170-180 °C sıcaklıktaki fırında yaklaşık 35 dakika pişirilir. Pişen ürünün ağırlığı 130 (±5) g'dır.

Ambalaj ve Tüketim

Rize enişte lokumları, pişirme işlemi sonrası ayrı ayrı streç film ile kaplanarak istiflenmiş hâlde satışa sunulur. Ürün günlük olarak üretilip tüketilir.

Coğrafi Sınır ve Üretim Koşulları

Rize Enişte Lokumu’nun tüm üretim süreçleri yalnızca Rize ili sınırları içinde gerçekleştirilebilmektedir. Üretim aşamalarının coğrafi sınırda gerçekleşmesi zorunludur. Bu durum, hem ürünün tarihî kökeni hem de kullanılan ana bileşenlerden biri olan tereyağının Rize’de üretilmesi gerekliliğinden kaynaklanmaktadır.

Tescil ve Denetim Süreci

Rize Enişte Lokumu, Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından mahreç işareti olarak tescillenmiştir. Ürünün üzerinde ya da ambalajında “Rize Enişte Lokumu” ibaresi ile birlikte ilgili logo ve mahreç işareti amblemi yer almak zorundadır. Bu kullanım mümkün değilse, söz konusu ibare ve amblem işletmede görünür bir şekilde bulundurulmalıdır.

Denetim faaliyetleri, Rize Belediyesi koordinasyonunda; Rize Belediyesi, Rize Ticaret ve Sanayi Odası, Rize Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği ile Rize Fırıncılar Odası’ndan birer temsilcinin yer aldığı dört kişilik bir denetim mercii tarafından gerçekleştirilir. Denetimler yılda üç kez düzenli olarak yapılır; ayrıca şikayet üzerine ya da gerekli görüldüğünde her zaman denetim yapılabilir.

Denetim kriterleri şunlardır:

• Tereyağının Rize’de üretilmiş olması,
• Kullanılan malzemelerin ve oranlarının uygunluğu,
• Üretim metoduna uygunluk,
• Ürünün şekil, koku ve tat açısından uygunluğu,
• Mahreç işareti, logo ve ibarenin doğru biçimde kullanılması.

Denetim mercii, gerektiğinde kamu veya özel kuruluşlardan uzman desteği alabilir veya hizmet satın alabilir.