Boston Çay Partisi, 16 Aralık 1773 tarihinde Amerikan kolonistleri tarafından, Massachusetts eyaletinin Boston Limanı'nda gerçekleştirilen bir siyasi protesto eylemidir. Eylem sırasında, Mohawk Kızılderilileri kılığına giren bir grup protestocu, Britanya Doğu Hindistan Şirketi’ne, Amerikan çay ticareti üzerinde tanınan tekel hakkına ve çaya uygulanan vergiye karşı çıkmak amacıyla limandaki üç gemide bulunan 342 sandık çayı denize dökmüştür.
Protesto, Britanya Parlamentosu ile Kuzey Amerika’daki on üç koloni arasında, parlamentonun koloniler üzerindeki vergi koyma yetkisine ilişkin süregelen anlaşmazlık bağlamında meydana gelmiştir. Kolonistler, parlamentoda temsil edilmedikleri hâlde doğrudan vergilendirilmelerini anayasal haklarına aykırı bulmuşlardır.
Çay Sandıklarının İndirilmesinin Engellediği Protesto Anı (Yapay Zeka ile Oluşturulmuştur.)
Olayın arka planında, Mayıs 1773’te Britanya Parlamentosu tarafından kabul edilen ve mali krizdeki Doğu Hindistan Şirketi’ne Amerikan pazarında tekel hakkı tanıyan Çay Yasası yer almaktadır. Kolonistler bu yasayı, Britanya yönetiminin koloniler üzerindeki denetimini artırma çabalarının bir uzantısı olarak değerlendirmiş ve çayın limanlara indirilmesini engelleme kararı almışlardır.
Boston Çay Partisi’nin ardından, Britanya Parlamentosu 1774 yılı başlarında Boston’u cezalandırmak amacıyla “Dayanılmaz Yasalar” (İng. Intolerable Acts) olarak bilinen bir dizi sert önlem yürürlüğe koymuştur. Bu gelişmeler, 1775-1783 yılları arasında sürecek olan Amerikan Bağımsızlık Savaşı’nın doğrudan nedenlerinden biri hâline gelmiştir.
Boston Çay Partisi, 1765-1789 yılları arasında gelişen Amerikan Devrimi’nin en sembolik olayları arasında yer almaktadır.
Tarihsel Arka Plan
1760'ların ortalarında Britanya Parlamentosu, yakın zamanda sona eren Yedi Yıl Savaşı’nın (1756-1763) mali yükünü karşılayabilmek için yeni vergi kaynakları aramaktaydı. Bu savaş kısmen Amerikan kolonilerinin savunulması adına yürütüldüğünden, Londra hükûmeti, kolonilerin mali sorumluluk üstlenmesini meşru görmüştür. Mart 1765’te çıkarılan Pul Yasası (Stamp Act), Amerikan kolonilerindeki gazete, hukuki belge, takvim, iskambil kâğıdı gibi tüm kâğıt ürünlerine vergi getirmiştir. Ancak kolonistler bu yasayı, parlamentoda temsil edilmeden vergiye tabi tutulmalarının İngiliz yurttaşı olarak sahip oldukları haklara aykırı olduğunu belirterek şiddetle protesto etmişlerdir.
Virginia’nın Burgess Meclisi gibi sömürge yasama organları, yalnızca kendi meclislerinin vergi koyma yetkisine sahip olduğunu ileri süren kararlar yayımlamıştır. Protestolar hızla sokaklara taşmış; Amerikalı tüccarlar Britanya mallarına boykot uygularken halk kitleleri zaman zaman şiddete başvurmuştur. Örneğin 14 Ağustos 1765’te Boston’da bir kalabalık, vergi dağıtıcılarının maketlerini asmış, ardından bu görevlilerin evlerini yağmalamıştır. 26 Ağustos’ta, Massachusetts’in vali yardımcısı Thomas Hutchinson’ın evi basılmış ve ailesi kaçmak zorunda kalmıştır. Bu olaylar, Amerikan bağımsızlık hareketinin öncü grubu olan Sons of Liberty (Özgürlük Oğulları) adlı gizli örgütün doğmasına neden olmuştur.
1774 Kuzey Amerika Siyasi Haritası (Library of Congress)
Bu sert tepkiler üzerine Parlamento, 1766 yılı başlarında Pul Yasası’nı yürürlükten kaldırmak zorunda kalmıştır. Ancak bu kısa rahatlama dönemi uzun sürmemiş, 1767-1768 yıllarında bu kez Townshend Yasaları adı verilen yeni bir vergi ve düzenleme paketi yürürlüğe girmiştir. Bunun üzerine koloniler yeniden tepki göstermiş; Massachusetts Meclisi diğer sömürge meclislerine krala dilekçe gönderilmesi çağrısında bulunmuştur. Tüccarlar yeniden Britanya mallarını boykot ederken Boston’daki direnişler yer yer şiddet eylemlerine dönüşmüştür.
Durumun kontrolden çıkması üzerine Kuzey Amerika’daki tüm İngiliz kuvvetlerinin başkomutanı General Thomas Gage, Ekim 1768’de Boston’a 2.000 asker sevk etmiştir. Gerilim, 5 Mart 1770’te yaşanan Boston Katliamı ile zirveye ulaşmıştır. O gün, dokuz İngiliz askeri, kendilerine taş atan bir kalabalığa ateş açmış; beş sivil yaşamını yitirmiştir.
Boston Katliamı’nın ardından Parlamento, ortamı yumuşatmak amacıyla Townshend Yasaları’nın çoğunu yürürlükten kaldırmıştır. Ancak Başbakan Lord North, çay üzerindeki vergiyi kaldırmamıştır. Bunun iki nedeni vardı: İlki, Parlamentonun vergi koyma yetkisinden vazgeçmediğini göstermekti. İkincisi ise, bu vergi gelirleriyle sömürgelerdeki resmî görevlilerin maaşlarını ödeyerek onları doğrudan Londra’ya bağımlı hâle getirmekti.
Çay Yasası ve Kolonilerin Tepkisi
10 Mayıs 1773'te Parlamento tarafından çıkarılan Çay Yasası, doğrudan kolonileri hedef almak yerine Doğu Hindistan Şirketi’ni iflastan kurtarmayı amaçlıyordu. Şirketin elinde satılamayan çok miktarda çay bulunmaktaydı ve Amerikan pazarı bu stokların eritilmesi için cazip bir hedef olarak görülmekteydi. Şirkete, Amerikan kolonilerinde çay satışı konusunda ayrıcalık ve vergi indirimi tanındı ancak üç peni vergi hâlâ geçerliydi.
Kolonistler bu yasayı, ekonomik değil siyasi bir tehdit olarak algıladılar. Samuel Adams gibi önde gelen direnişçiler, ucuz çayın kabul edilmesinin Britanya’nın vergilendirme yetkisinin dolaylı olarak tanınması anlamına geleceğini savundu. Böylece üç yıldır görece sakin olan siyasi ortam, yeniden bir öfke dalgasıyla sarsıldı.
Çayın Amerika’ya gönderildiği yedi gemiden dördü Boston’a, diğerleri ise New York, Philadelphia ve Charleston’a yönlendirilmişti. Philadelphia ve New York'ta kolonistler, Doğu Hindistan Şirketi'nin çay temsilcilerini istifaya zorladı; bu şehirlerde çay boşaltılamadan geri gönderildi. Charleston'da ise çay gümrük vergileri ödenemediği için limanda el konularak depoya kaldırıldı. Fakat Boston’da durum farklı gelişti.
Massachusetts Valisi Thomas Hutchinson, temsilcilerin istifasına karşı çıktı çünkü bunlardan ikisi kendi oğullarıydı. 28 Kasım 1773’te Dartmouth adlı gemi Boston Limanı’na ulaştı. Yasaya göre geminin çayı boşaltması için 20 günü vardı; aksi takdirde yük müsadere edilecekti. Samuel Adams ve yandaşları, çayın boşaltılmaması için kamuoyu desteğini harekete geçirdiler. 5.000 kişinin katıldığı büyük toplantılar düzenlendi, halk çayın geri gönderilmesini talep etti. Ancak Vali Hutchinson, geminin limandan ayrılmasına izin vermedi.
Sandıkların Denize İnişi
Belirleyici gün olan 16 Aralık 1773 sabahında, Samuel Adams’ın çağrısıyla sabah saatlerinde Boston’daki Old South Meeting House’da büyük bir halk toplantısı düzenlendi. Toplantıya binlerce Bostonlu katıldı ve çayın nasıl engelleneceği tartışıldı. Toplantıda, çayı taşıyan Dartmouth gemisinin sahibi Francis Rotch, son bir umutla Vali Thomas Hutchinson’dan limandan ayrılma izni istemek üzere görevlendirildi.
Aynı gün akşam saat 18:00 civarında, Rotch toplantıya döndü ve Hutchinson’un isteği reddettiğini duyurdu. Bu gelişmenin ardından Samuel Adams ayağa kalkarak “ülkesinin kurtuluşu için yapılacak her şey yapılmıştır.” diyerek toplantıyı fiilen sona erdirdi.
Halk Samuel Adams'ı Dinlerken (Yapay Zeka ile Oluşturulmuştur.)
Saat 18:15 ila 18:30 arasında, dışarıdan boru ve kızılderili savaş naraları yükselmeye başladı. Bu seslerle birlikte bazı katılımcılar toplantıdan ayrıldı. Kısa süre sonra, karanlık bastıktan sonra, Mohawk yerlileri gibi giyinmiş 30 ila 130 kişi Dartmouth, Eleanor ve Beaver adlı üç gemiye binerek, gemilerdeki 342 sandık çayı güverteye çıkardı ve Boston Limanı'na boşalttı. Bu çayın toplam ağırlığı yaklaşık 92.000 pound, maliyeti ise yaklaşık 10.000 sterlin idi. Eylemi gerçekleştirenler kimliklerini gizleyerek kalabalığa karıştı ve olayın sorumluları asla resmî olarak tespit edilemedi.
Samuel Adams, olayın hemen ardından eylemi meşrulaştırmak için çalışmalara başladı. Bunu plansız bir ayaklanma olarak değil, bilinçli bir siyasi protesto olarak kamuoyuna sundu. Bazı önde gelen Vatanseverler (Patriots), özel mülkiyetin tahrip edilmesinden rahatsızlık duymakla birlikte, eylemi genelde desteklediklerini açıkladılar. Mart 1774’te Boston’daki bir depoda bulunan vergili Doğu Hindistan Şirketi çayları da benzer şekilde imha edildi. Ekim ayında, Annapolis’teki Peggy Stewart adlı çay yüklü gemi ateşe verildi.
Mohawk Kılığına Girmiş Adamlar, Çay Sandıklarını Denize Dökerken (Yapay Zeka ile oluşturulmuştur.)
Sonuçlar
Boston Çay Partisi, Britanya İmparatorluğu tarafından doğrudan bir otoriteye meydan okuma olarak değerlendirildi. Olayın ardından, Lord North liderliğindeki Parlamento 1774 yılında Boston Limanı’nı kapatan ve yerel özyönetimi kısıtlayan bir dizi cezai yasayı yürürlüğe koydu. Kolonilerde "Dayanılmaz Yasalar (Intolerable Acts)" olarak adlandırılan bu uygulamalar, kıtadaki siyasi birliği güçlendirdi ve Birinci Kıta Kongresi'nin toplanmasına yol açtı.
Önemi
Boston Çay Partisi, Amerikan Devrimi’ni başlatan temel olaylardan biri olarak değerlendirilir. Hem Amerikan kamuoyunun radikalleşmesini sağlamış hem de İngiliz hükûmetinin koloniler üzerindeki kontrolünü yeniden tesis etme çabalarının hızlanmasına neden olmuştur. 1775 yılında başlayan Amerikan Bağımsızlık Savaşı'nın siyasi ve toplumsal ön koşulları, bu olayın sonucunda belirginleşmiştir. Boston Çay Partisi, günümüzde Amerikan siyasi kültüründe, özgürlüğün ve sivil itaatsizliğin sembolü olmaya devam etmektedir.
