Thomas Jefferson, 13 Nisan 1743’te Virginia’daki Albemarle County’de, Shadwell adlı arazide dünyaya gelmiştir. Babası Peter Jefferson, önemli bir arazi sahibi ve haritacı; annesi Jane Randolph Jefferson ise dönemin saygın ailelerinden birinin mensubuydu. Jefferson, babasının ölümünün ardından yaklaşık 5.000 dönüm arazi ile 20’ye yakın köle miras almış, genç yaşta bir servetin idaresini üstlenmiştir. Eğitimine Latin ve Yunanca eğitimiyle başlamış, ardından College of William & Mary’de felsefe, matematik ve doğa bilimleri alanlarında öğrenim görmüştür. Hukuk eğitimi alan Jefferson, 1767 yılında Virginia Barosu’na kabul edilmiştir.
1769 yılında Virginia House of Burgesses’e seçilmiş, siyasi kariyerine burada başlamıştır. Amerikan kolonileri ile Büyük Britanya arasındaki gerilim artarken, Jefferson kaleme aldığı A Summary View of the Rights of British America adlı eseriyle kolonilerin özerklik haklarını savunmuştur. 1775’te İkinci Kıta Kongresi’ne Virginia delegesi olarak katılmış, ertesi yıl Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi’nin ana metnini hazırlayan beş kişilik komitenin bir üyesi olmuştur. Bildirgenin nihai metninin büyük bir kısmı Jefferson’a aittir. “Tüm insanlar eşit yaratılmıştır” ifadesiyle özdeşleşen bu metin, dönemin Aydınlanma felsefesini ve bireysel haklar anlayışını yansıtmıştır.
Amerikan Bağımsızlık Savaşı sürerken, Jefferson Virginia Meclisi’nde görev almış ve 1779–1781 yılları arasında iki dönem boyunca Virginia valisi olmuştur. Valiliği süresince yaşanan İngiliz istilaları karşısında aldığı önlemler tartışmalara neden olmuş, görev süresinin sonunda yaşanan eleştiriler nedeniyle siyasetten bir süre uzak kalmıştır. 1784 yılında Avrupa’ya gönderilmiş, ertesi yıl Benjamin Franklin’in ardından Fransa elçisi olarak atanmıştır. Fransa’da bulunduğu dönemde Amerika lehine çeşitli ticaret anlaşmaları yapmış, Fransız aydın çevrelerinde bir etki bırakmıştır. 1789’da Amerika’ya dönerek George Washington yönetiminde ilk dışişleri bakanı olarak görev almıştır.
Amerikan Bağımsılık Bildirisi'ni Yazarken Thomas Jefferson (sağda) Benjamin Franklin (solda) ve John Adams (ortada), (Jean Leon Gerome Ferris)
Başkanlık Dönemi (1801–1809)
Jefferson, 1796 seçimlerinde başkanlığa aday olmuş, ancak John Adams’a karşı ikinci olarak başkan yardımcılığına seçilmiştir. 1800 seçimlerinde ise Adams’a karşı galip gelmiş, ardından ikinci başkanlık dönemi için 1804’te tekrar seçilmiştir. Görev süresine mali disiplin önceliğiyle başlamış, federal bütçeyi dengelemiş, vergi yükünü azaltmış ve özellikle içki vergisini kaldırmıştır. Ordu ve donanma harcamalarını kısıtlamış, federal memur sayısını azaltmıştır.
Jefferson’un başkanlık dönemindeki gelişmelerden biri 1803 yılında gerçekleştirilen Louisiana Satın Alımı’dır. Bu işlemle ABD, Fransa’dan Mississippi Nehri’nin batısındaki yaklaşık 828.000 mil karelik bir araziyi 15 milyon dolar karşılığında almış, ülkenin yüzölçümü neredeyse iki katına çıkmıştır. Bu genişleme, ülkenin batıya doğru yayılmasının temelini oluşturmuştur. Aynı dönemde, Lewis ve Clark keşif heyeti de Jefferson’un talimatıyla Pasifik kıyısına ulaşarak ülkenin batı sınırları hakkında bilgi toplamıştır.
Dış ilişkilerde Jefferson, Akdeniz’de ticaret gemilerine saldıran Berberi Devletlerine karşı deniz kuvvetlerini kullanmış ve Amerika’nın ilk dış deniz savaşı deneyimini başlatmıştır. Avrupa’da süren Napolyon Savaşları sırasında tarafsız kalma politikasını benimseyen Jefferson, 1807’de Amerikan gemilerinin yabancı limanlara ihracatını yasaklayan Ambargo Yasası’nı imzalamıştır. Bu yasa dış ticareti durma noktasına getirmiş, özellikle kuzey eyaletlerinde ekonomik krize yol açmıştır.
Son Yılları ve Mirası
1809 yılında başkanlık görevini James Madison’a devreden Jefferson, Monticello’daki malikanesinde yaşamına devam etmiştir. Emeklilik yıllarını tarım faaliyetlerine ve eğitim alanındaki projelere ayırmıştır. En büyük projelerinden biri olan Virginia Üniversitesi’ni 1819’da kurmuş ve akademik yapısını bizzat planlamıştır. Üniversite, dinî eğitim zorunluluğu olmayan ilk Amerikan yükseköğretim kurumu olarak dikkat çekmiştir.
Jefferson yaşamı boyunca mimarlık, edebiyat, doğa bilimleri ve teknolojiye ilgi duymuştur. Çeşitli ev araç gereçleri ve bilimsel araçlar geliştirmiş, patent sisteminin kuruluşunda etkin rol oynamıştır. Thomas Jefferson, 4 Temmuz 1826’da, Bağımsızlık Bildirgesi’nin kabulünün 50. yıldönümünde Monticello’da hayatını kaybetmiştir. Aynı gün John Adams da ölmüştür. Jefferson’ın mezar taşında yalnızca üç unvan yazmaktadır: Bağımsızlık Bildirgesi’nin yazarı, Virginia Dini Özgürlük Bildirgesi’nin yazarı ve Virginia Üniversitesi’nin kurucusu.
