Çayeli kuru fasulye yemeği, Türkiye'nin Karadeniz Bölgesi'nde yer alan Rize ilinin Çayeli ilçesine özgü, kendine has üretim ve sunum biçimi ile coğrafi işaret tesciline sahip yöresel bir yemektir. 1980’li yıllardan itibaren bölgesel sınırların ötesine taşarak Türkiye genelinde tanınır hâle gelen bu yemek, geleneksel kuru fasulye tariflerinden farklı pişirme teknikleri ve içerik özellikleriyle ayrışmaktadır. 2 Ocak 2018 tarihinde mahreç işareti türünde tescillenmiş olup tescil başvurusu 27 Nisan 2017 tarihinde yapılmıştır. Coğrafi işaret başvurusu Çayeli Ticaret ve Sanayi Odası tarafından gerçekleştirilmiştir. Ürünün üretim ve kullanım hakkı, tescil belgesinde belirtilen kurallar çerçevesinde bu kurum tarafından korunmaktadır. Tescil numarası 312, başvuru numarası ise C2017/036’dır.

^{Çayeli Kuru Fasulye Yemeği (Yapay Zekâ ile Oluşturulmuştur)}

Coğrafi Sınır ve Kullanım Biçimi

Yemeğin üretimi, Çayeli ilçesi sınırları içinde gerçekleşmektedir. Ürünün markalanarak ticarileştirilmesi mümkündür ancak bu süreçte üretimin tüm aşamalarının tescil belgesinde belirtilen teknik ve malzeme koşullarına uygun biçimde yapılması gereklidir. Ürünün karakteristik özellikleri ve özgünlüğü, üretim usulünün coğrafi sınırlar içindeki bilgi birikimiyle birebir örtüşmesine dayanmaktadır.

Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri

Çayeli kuru fasulye yemeği, yapım tekniği ve kullanılan malzeme niteliğiyle tanımlanmakta ve benzerlerinden ayrılmaktadır. Yapımında kullanılan kuru fasulye, Türk Standartları Enstitüsü’nün TS 141 numaralı standardına uygun olarak Sınıf-I kategorisinde yer alan, beyaz renkli, büyük taneli, yuvarlak şekilli ve “şeker” olarak adlandırılan fasulye çeşididir. Boyut açısından bu fasulyeler, göz açıklığı 8 mm olan yuvarlak delikli elek üzerinde kalan tanelerden oluşmaktadır. Et olarak, 3 ila 4 yaş aralığında dana veya tosunun sinirsiz ve yağsız but kısmı tercih edilmektedir.

Üretim Metodu

Yemek, belirli oranlarla hazırlanan bileşenlerin aşamalı ve kontrollü pişirilmesi ile elde edilir. Temel malzemeler şunlardır:

• Kuru fasulye: 1 kg
• Çiğ kırmızı et: 500 g (kuşbaşı doğranmış)
• Kuru soğan: 200 g (ince doğranmış)
• Tereyağı: 400 g (süzülmüş, tortusuz)
• Domates salçası: 200 g
• Tuz: 15 g

Fasulye, pişirme öncesi 10 saat süreyle suda bekletilir (1 kg fasulye için 2 litre su oranında). Ardından ilk kaynatma işleminde fasulyenin suyu değiştirilir ve gazı alınır. Et de benzer şekilde ön kaynatma işleminden geçirilerek kanlı suyundan arındırılır.

Soğan, tereyağı ve et, çelik tencere, kalaylı bakır veya çömlek gibi kaplarda soğanlar pembeleşinceye kadar kavrulur. Bu işlem sırasında ısınma LPG veya meşe odunu ateşiyle sağlanabilir. Kavrulan karışıma domates salçası eklenerek 10 dakika kısık ateşte pişirilir. Ardından 2 litre su ilave edilerek 20 dakika kaynatılır. Daha sonra fasulyeler bu sosa eklenir, su miktarı ayarlanır ve 5 dakika kaynatılır.

Pişirme süresi, kuru fasulyenin hasat tarihine göre değişiklik gösterir. Yeni mahsul fasulye yaklaşık 45 dakikada pişerken, 6 ay bekletilmiş olan fasulyelerin pişme süresi 60 dakikaya kadar çıkabilir. Ayrıca bekletilmiş fasulyelerin daha fazla su çektiği gözlenmektedir.

Son aşamada tuz ilave edilen yemek, 180 dereceye ısıtılmış fırında üzeri kapalı şekilde 45 dakika pişirilir. Fırın kapatıldıktan sonra yine kapalı biçimde 45 dakika dinlendirilir. Yemeğin sunumu, 30 cm çapında ve 3 cm derinliğindeki porselen tabakta yapılır. Yanında pilav, yoğurt, kuru soğan ve turşu ile birlikte servis edilir.

Üretim ve İşleme Koşulları

Tescil edilen ürünün, sadece coğrafi sınırlar içerisinde yer alan işletmeler ve ustalar tarafından, tescil belgesinde belirtilen standartlara uygun biçimde üretilmesi gerekir. Üretim tekniği ve malzeme nitelikleri, ürünün ayırt edici özelliklerinin korunması bakımından zorunludur.

Denetleme Mekanizması

Ürünün üretimi ve pazarlanması, oluşturulan bir denetim kurulu tarafından izlenir. Denetim merci, Çayeli Belediye Başkanlığı Zabıta Müdürlüğü, Çayeli İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, Çayeli Ziraat Odası ile Çayeli Esnaf ve Sanatkarlar Odası temsilcilerinden oluşur. Her kurumdan, konuya hâkim ve tarafsız en az bir görevli denetleme faaliyetlerine katılır. Denetleme, tescil ettirenin bildirdiği faaliyet alanlarında, belirlenmiş tarihlerde yapılır. Süreç boyunca kamu veya özel kurumlardan uzman desteği alınabilir. Denetim, pazarlama faaliyetlerini de kapsamaktadır. Denetim sonucu, tescil koşullarına uyulup uyulmadığına ilişkin bir değerlendirme sunar ve gerektiğinde hukuki süreçlerin yürütülmesini de sağlar.

^{Çayeli Kuru Fasulye Yemeği (Yapay Zekâ ile Oluşturulmuştur)}