Kuzey Kaya Pengueni (Eudyptes moseleyi), yalnızca Güney Atlantik ve Hint Okyanusu'ndaki yedi adada üreyen, bu nedenle sınırlı bir dağılıma sahip olan bir penguen türüdür. Bu adalar arasında Tristan da Cunha, Gough, Amsterdam ve Saint Paul adaları bulunmaktadır. Küresel popülasyonun esas yoğunluğu Tristan da Cunha ve Gough adalarında gözlenmektedir. Son küresel değerlendirmelere göre toplam birey sayısının yaklaşık 270.000 çift olduğu tahmin edilmektedir. Adalara ilişkin güncel veriler incelendiğinde; 2009 yılında Middle Island’da 83.000 çift, Nightingale’de 25.000 çift, Inaccessible’da 54.000 çift ve Tristan’da 6.700 çift olduğu bildirilmiştir. Gough Adası’na ait 2006 tarihli tahmin ise 64.700 çift şeklindedir. Bunun yanı sıra Güney Hint Okyanusu’nda, Amsterdam Adası’nda 24.890 çift ve Fransa’ya bağlı St. Paul Adası’nda 9.023 çift bulunduğu belirtilmektedir.^【1】  Bu tür, 2006 yılında yapılan genetik analizlerle, daha önce güney kaya pengueni (Eudyptes chrysocome) ile aynı tür olarak kabul edilirken, morfolojik ve davranışsal farklılıkları nedeniyle ayrı bir tür olarak tanımlanmıştır.

Morfolojik Özellikler ve Sistematik Konumu

Fiziksel Tanım

Kuzey Kaya Pengueni (Eudyptes moseleyi), ortalama 42–45 cm boyunda ve 2,4–4,3 kg ağırlığındadır; bu da onu diğer kaya penguen türlerinden küçük yapar. Vücut yapısı, baş ve sırt kısmında siyah tüyler, karın ve göğüs bölgesinde ise beyaz tüylerle kaplıdır. Göz çevresinde kırmızımsı bir halkaya sahip olup, bu özellik diğer kaya penguen türlerinden ayırt edilmesini sağlar. Gagası turuncu-kırmızımsı renkte olup, erkeklerde dişilere kıyasla kalın ve ağırdır. 

Kuzey Kaya Pengueni'nin dikkat çekici özelliği, başında uzun, sarı ve siyah tüylerden oluşan bir "punk" şeklinde taç benzeri bir yapının bulunmasıdır. Bu tüyler, türün ismini aldığı "rockhopper" (taş sıçrayan) özelliğini yansıtarak, kayalık alanlarda zıplayarak hareket etmelerini kolaylaştırır. Genç bireyler, yetişkinlere benzer şekilde siyah sırt ve beyaz karın tüylerine sahip olup, gözleri ve gagaları soluk renktedir. Zamanla, başlarındaki sarı tüyler belirginleşir ve erişkin formunu alır. 

Taksonomi ve Evrim

Eudyptes cinsi, 6 ila 8 arasında mevcut türle en fazla çeşitliliğe sahip penguen cinsidir. Kaya penguenleri, sıcak subtropikal sularda yaşayan E. moseleyi ve soğuk subantarktik sularda yaşayan E. chrysocome ve E. filholi olmak üzere üç ana gruba ayrılır. Moleküler filogenetik çalışmalar, E. moseleyi'nin yaklaşık 3 milyon yıl önce E. chrysocome ve E. filholi türlerinden ayrıldığını göstermektedir. Bu ayrışma, türlerin farklı okyanus akıntılarına ve deniz ekosistemlerine adaptasyon süreçleriyle paralel gelişmiştir.

Eudyptes cinsinin fosil kayıtları, türlerin evrimsel geçmişine ışık tutmaktadır. Örneğin, Eudyptes atatu türü, yaklaşık 3.2 milyon yıl önce yaşamış ve bu cinsin ilk köken türü olarak kabul edilmektedir. Bu türün varlığı, kaya penguenlerinin evrimsel geçmişinin eskiye dayandığını ve zamanla farklı ekosistemlere adapte olarak çeşitlendiğini göstermektedir.

^{Kuzey Kaya Pengueni (Pixabay)}

Ekoloji, Davranış ve Yaşam Döngüsü

Habitat ve Dağılım

Kuzey Kaya Pengueni (Eudyptes moseleyi), yalnızca Güney Atlantik ve Hint Okyanusu'nda yer alan yedi adada üreyen, sınırlı bir dağılıma sahip olan bir penguen türüdür. Bu adalar arasında Tristan da Cunha, Gough, Amsterdam ve Saint Paul adaları bulunmaktadır. Türün üreme alanları, 37° ile 40° güney enlemleri arasında yer almaktadır. Kuzey Kaya Pengueni, üreme döneminde deniz seviyesinden veya kayalık yamaçlardan yuva yapar. Gough Adası'nda yuvalar, açık kayalık plajlarda bulunurken, Nightingale ve Inaccessible adalarında yoğun ve yüksek ot örtüsü altına yerleşir. Yuva yapımı için ot, dal, tüy ve taş gibi malzemeler kullanılır. 

Deniz yaşamının büyük bir kısmını, üreme kolonilerinin çevresindeki 30 km'lik kıyısal sularda geçirir. Dalışlarının çoğu 10–25 metre derinlikte ve 90–120 saniye arasında gerçekleşir. Bu dalışlar sırasında kril, balık, kalamar ve ahtapot gibi deniz canlılarıyla beslenir. Üreme mevsimi boyunca, Kuzey Kaya Pengueni, denizden karaya geçerek üreme alanlarına ulaşır. Erkekler genellikle dişilerden önce gelir ve üreme alanlarına yerleşir. Çiftleşme ve yavruların bakımı sırasında, türün sosyal yapısı ve davranışları önemli bir rol oynar. 

Beslenme Ekolojisi

Diyetinin büyük bir kısmını kril, küçük balıklar, kalamar ve ahtapot gibi deniz canlıları oluşturur. Bununla birlikte, balık türleri arasında sardalya ve hamsi gibi küçük pelajik balıklar yer tutar. Bu avlar, özellikle av stoklarının bol olduğu dönemlerde tercih edilir. Kuzey Kaya Penguenleri, avlarını genellikle su kolonunun orta ve üst kısımlarında sürerek yakalarlar. Bu strateji, balık sürülerine baskın yaparak avı sıkıştırmayı ve su yüzeyine yönlendirmeyi amaçlar. Bu sayede, avın yakalanması verimli hale gelir. Yetişkin Kuzey Kaya Penguenleri, beslenme sırasında genellikle 20 ila 200 bireyden oluşan gevşek sürüler halinde senkronize dalışlar gerçekleştirirler. Bu kooperatif dalışlar, avın sıkıştırılmasını ve su yüzeyine yönlendirilmesini sağlayarak, her bireyin birim zaman başına fazla av elde etmesine olanak tanır.

Üreme Biyolojisi

Kuzey Kaya Penguenleri, üreme için koloniler halinde bir araya gelirler. Bu koloniler, genellikle kayalık alanlarda ve deniz seviyesinden 170 metreye kadar yükseklikteki bölgelerde bulunur. Üreme dönemi, kolonilerin coğrafi konumuna bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Örneğin, Tristan da Cunha takımadalarındaki kolonilerde üreme dönemi Temmuz sonu veya Ağustos başında başlar. Üreme için her yıl aynı yuvaya dönerler; bu, türün monogam olduğunu ve eşlerin uzun süreli bağlar kurduğunu gösterir.

Kuzey Kaya Penguenleri, her üreme döneminde iki yumurta bırakır. İlk yumurta genellikle küçük olup, ikinci yumurta büyük ve ağırdır. Yumurtlama işlemi, yaklaşık dört ila beş gün sürebilir ve bu süre zarfında dişi, ilk yumurtayı bıraktıktan sonra ikinci yumurtayı bırakmadan önce kuluçka görevini üstlenir. Kuluçka süresi, genellikle 32 ila 34 gündür ve bu süre zarfında her iki ebeveyn de sırayla kuluçka görevini üstlenir. İkinci yumurta genellikle ilk yumurtadan önce çıkar ve bu durum, yavruların büyüme sürecinde rol oynar.

Yavru penguenler, çıkışlarının ardından ilk haftalarda yalnızca bir ebeveyn tarafından korunur. Bu süre zarfında, yavruların beslenmesi ve korunması özen gerektirir. İlk ayın sonunda, yavrular "kreş" adı verilen gruplar halinde bir araya gelirler. Bu dönemde, yavruların sosyal etkileşimleri artar ve ebeveynler uzun süre denizde beslenmeye giderler. Yavrular, yaklaşık 10 hafta içinde yuvadan ayrılırlar. Bu süreç, yavruların bağımsızlıklarını kazandıkları ve deniz yaşamına adapte oldukları dönemdir.

Penguenler her ne kadar deniz yaşamına son derece uyum sağlamış gibi görünseler de, üreme, yavrularını yetiştirme ve tüy değiştirme süreçlerinde karaya bağlıdırlar.^【2】  Yaklaşık 25 gün süren yıllık tüy dökümü (moulting) döneminde, Kuzey Kaya Penguenleri karada kaldıkları için avlanamaz ve beslenemezler; bu süreçte yeterli yağ rezervi önemlidir. Tüy dökümü sırasında, eski tüyler dökülür ve yeni tüyler çıkar.^【3】  Bu süreç, penguenlerin su geçirmezlik özelliklerini ve termoregülasyon (Bir organizmanın, çevre sıcaklığı farklı olsa bile vücut sıcaklığını belirli sınırlar içinde tutma yeteneği) kapasitelerini yeniden kazanmalarını sağlar. Tüy dökümü, genellikle üreme dönemi sonrasında başlar ve türün hayatta kalma stratejileri açısından rol oynar.

Koruma Durumu

Kuzey kaya pengueni (Eudyptes moseleyi), IUCN Tehlike Altındaki Türlerin Kırmızı Listesi’nde en son 2020 yılında değerlendirilmiştir. Tür, son üç nesilde (yaklaşık 30 yıl) popülasyonlarında görülen hızlı düşüş, sınırlı dağılım alanı ve artan kara ile deniz kaynaklı tehditler nedeniyle Tehlike Altında (Endangered) kategorisinde sınıflandırılmıştır. Azalmaların kesin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, artan deniz sıcaklıkları, av türlerinin azalması veya yer değiştirmesi, hastalıklar ve petrol kirliliği gibi deniz ortamındaki değişimlerin bu sürece katkıda bulunduğu düşünülmektedir.