Mahmuzlu kızkuşu, uzun bacaklı ve zarif yapılı bir kıyı kuşudur.

Morfolojik Özellikler

Yanakları ve boyun yanları beyaz, tepesi, boğazı ve karnı siyahtır. Sırt kısmı ve omuz tüyleri kahverengi, kanat telekleri siyah olup beyaz bir şerit ile ayrılır. Kanat altı örtüleri beyazdır. El bileği hizasında küçük bir mahmuz bulunur. Kuyruk kaidesi beyaz, telek uçları ise siyahtır. Uçuşu görece yavaş olup kanatlarını gövde seviyesinin altında tutarak ani ve sert darbelerle çırpar. Üstten bakıldığında kanatlarında siyah, beyaz ve kahverengi olmak üzere üç renk seçilir. Beyaz kuyruk üzerinde geniş siyah bir bant yer alır. Uzun bacakları uçuş sırasında kuyruk hizasını aşarak belirginleşir. Vücut uzunluğu 25–28 cm’dir. Erkek ve dişi bireyler görünüş açısından birbirine benzer, belirgin bir eşeysel dimorfizm görülmez.

^{Mahmuzlu Kızkuşu (flickr)}

Yayılış ve Habitat

Türkiye’de Akdeniz, Ege, Güneydoğu Anadolu, Güney Marmara kıyıları, Trakya’nın Ege kıyıları ve İç Anadolu’daki sulak alanlarda üreyen bir yaz göçmenidir. Türkiye dışında Yunanistan’ın kuzeyinde ve Doğu Akdeniz kıyılarına sahip ülkelerde yayılım gösterir. Yunanistan ve Türkiye’deki popülasyonlar göçmendir. Kış aylarında Sahra Çölü’nün güneyine, Arabistan’a ve Batı Afrika’ya göç eder.

Lagünler, göller, tuzlu ve acı bataklıklar ile sulak alanların çevresinde yaşar ve yuvalarını buralarda yapar.

Biyoloji ve Üreme

Genellikle küçük gruplar hâlinde görülür. Yaz göçmeni olarak Akdeniz, Ege, Marmara ve İç Anadolu’da ürer. Yuvalarını toprağa basit bir çukur şeklinde yapar. Yumurtaları toprak renginde olup kamuflaj sağlar. Dişi 3–4 yumurta bırakır. Kuluçka süresi 22–24 gün arasında değişir. Bireyler yaklaşık 1 yaşında eşeysel olgunluğa ulaşır.

Beslenme

Mahmuzlu kızkuşu ağırlıklı olarak böcekler ve küçük omurgasızlarla beslenir. Sulak alanların kıyılarında, sığ sularda ve çamurlu bölgelerde yiyecek arar. Çoğunlukla karıncaları, çekirgeleri, sinek larvalarını ve sucul böcekleri tüketir. Ayrıca solucanlar, yumuşakçalar ve kabuklular da besin kaynakları arasında yer alır. Beslenme sırasında hızlı adımlarla yürüyerek toprağın veya su yüzeyinin hareketlerini izler, yakaladığı avını kısa ve ani gagalama hareketleriyle alır. Bazen tarımsal alanlarda da beslenerek ekin tarlalarındaki zararlı böceklerin popülasyonunu azaltıcı bir rol üstlenir.

Davranış

Yuvasına yaklaşan tehlikelere karşı saldırgan davranışlar sergileyebilir. Yuvaya yaklaşan canlıların üzerine dalış yaparak onları uzaklaştırmaya çalışır.

Koruma Durumu

Mahmuzlu kızkuşu (Vanellus spinosus), IUCN Kırmızı Listesi’ne göre “En Az Endişe (Least Concern)” kategorisinde yer almaktadır. Geniş bir yayılım alanına sahip olan türün popülasyonu genel olarak istikrarlı, hatta artış eğilimindedir. Bu nedenle küresel ölçekte yok olma riski düşük kabul edilmektedir. Ancak bölgesel ölçekte habitat kaybı ve sulak alanların tahribi gibi tehditler, yerel popülasyonlar üzerinde baskı oluşturabilmektedir.