Posof fasulyesi (Phaseolus vulgaris L.), Ardahan iline bağlı Posof ilçesinde yetiştirilen, iri taneli, beyaz renkli, böbrek şekilli ve parlak görünümlü bir yerel kuru fasulye türüdür. 28 Şubat 2020 tarihinde başvurusu yapılmış ve 23 Kasım 2020 tarihinde menşe adı (Tescil No: 609) olarak Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiştir.
Coğrafi İşaret Süreci
- Başvuru: 28 Şubat 2020, Dosya No: C2020/064
- Tescil: 23 Kasım 2020, No 609 – Menşe Adı; ürün grubunda “fasulye / işlenmiş ve işlenmemiş sebze‑meyveler” olarak sınıflandırılmıştır.
- Tescili Yapan: Ardahan Ticaret ve Sanayi Odası
- Coğrafi Sınır: Sadece Ardahan ili Posof ilçesi içinde üretilmelidir. Etiket veya ambalajda “Posof Fasulyesi” ifadesi ve menşe amblemi zorunludur.
- Denetim: Denetimler Ardahan TSO, İl ve İlçe Tarım Müdürlükleri ve üniversite temsilcilerinden oluşan komisyon tarafından yapılır.
Teknik ve Morfolojik Özellikler
Tescil belgesi ve tanıtım materyallerine göre Posof fasulyesinin başlıca ayırt edici özellikleri şunlardır:
- Beyaz, iri, böbrek şekilli ve parlak taneler, arazi koşullarına özgü anatomik özellikler gösterir.
- Bakla yapısı: Sert ve kılçıklı; kısa tüylü, orta uzunlukta baklalardır.
- Yüksek su alma kapasitesi ve indeksi, 34 dakikada pişebilme kabiliyeti, kabuk atmayan yapısı; lezzet ve aroma açısından diğer fasulyelere kıyasla belirgin fark gösterir.
- Fizikokimyasal veri tablosu şöyledir (tane bazında ortalamalar):
- Kuru ağırlık: ~97 g/100 tane
- Yaş ağırlık: ~175 g/100 tane
- Su alma kapasitesi: ~0,78 g/tane; su indeksi %1,245
- Pişme süresi: Ortalama 34 dk
- Protein içeriği: ~%22; yağ ~%1,8 .
Üretim Biçimi ve Coğrafi Koşullar
- Rakım: 1 200–1 600 m aralığında, Posof’un tipik dağlık ve mikroklima etkili alanlarında yetiştirilir.
- İklim: Yarı nemli tipte; yıllık sıcaklık ortalaması ~7 °C, yağış ~611 mm; mikroklimatik etkisi yörenin kendi bileşimini oluşturur.
- Toprak: Azonal yapıda litosol ve çernezyom toprakları ile yüksek dağ‑çayır toprağı; besleyici ve geçirgen yapı, fazla suyu dengeleme özelliği taşır.
- Üretim metodolojisi: Gelenekseldir.
- Sonbahar: derin sürüm + hayvansal gübre
- Bahar ekimleri: Mayıs sonu‑Haziran başındadır.
- Sulama karık usulü, ardışık çapalama, yabancı ot kontrolü iledir.
- Hasat Ağustos başında başlar; kış döneminde kırağı düşünceye kadar elle toplanır, güneşte kurutulur, harman yapılır.
Bölgesel Kimlik, Marka Değeri ve Ekonomik Potansiyel
Posof fasulyesi, Ardahan içindeki coğrafi işaretli dördüncü üründür; bu tescil ile yerel ürünlerin korunması ve markalaşması hedeflenmiştir.
Tescil sonrası Ardahan TSO Başkanı Çetin Demirci, ürünün tanıtımının yapılması, kırsal kalkınmaya katkı sağlayacağı ve üreticinin değer kazanacağı mesajını vurgulamıştır.
SERKA (Serhat Kalkınma Ajansı) tarafından ürün, coğrafi işaretli yerel ürünler arasında tanıtılmaya başlanmıştır.
