İnegöl Cerrah kuru fasulyesi, Türkiye’nin Bursa iline bağlı İnegöl ilçesinde, özellikle Cerrah Mahallesi çevresinde uzun yıllardır yetiştirilen, Phaseolus vulgaris L. türüne ait beyaz renkli, dermason tipinde bir kuru fasulye çeşididir. Mahreç işareti tescilli bu ürün, saçak köklü ve bodur yapılı bitkisinden elde edilir; sıcak iklim koşullarında, mineral ve organik madde bakımından zengin, su geçirgenliği yüksek topraklarda yetiştirilir. Yetiştiriciliğinde nadas veya nöbetleşe ekim yapılan araziler tercih edilir; ekimden hasada kadar geçen süreçte uygun sulama, gübreleme ve zirai mücadele uygulanır. Hasat, genellikle elle yolma yöntemiyle ağustos-eylül aylarında yapılır ve fasulyeler güneş altında veya kurutma tünellerinde kurutularak pazara sunulur.
İnegöl Cerrah Kuru Fasulyesi (İnegöl Belediyesi)
Sınıflandırma
İnegöl Cerrah kuru fasulyesi, yemeklik tane baklagiller içinde yer alan ve Latince tür adı Phaseolus vulgaris L. olan dermason tipine sahip bir kuru fasulye çeşididir. Mahreç işareti tescilli bu ürün, Türkiye’nin Bursa iline bağlı İnegöl ilçesinde, özellikle Cerrah Mahallesi ile ün bağı kurmuş ve uzun yıllardır bölgeye özgü üretimiyle bilinen bir tarımsal üründür. Tescil numarası 1373 olup 6 Haziran 2023 tarihinde mahreç işareti olarak tescillenmiştir. Başvuru numarası C2022/000095 olan başvuru 7 Mart 2022 tarihinde yapılmıştır. Tescil ettiren kurum İnegöl Belediyesi’dir ve bu kurumun adresi Sinanbey Mahallesi, Nuri Doğrul Caddesi, no:1, İnegöl, Bursa’dır.
İnegöl Cerrah Kuru Fasulyesi (İnegöl Belediyesi)
Coğrafi Sınır ve Yetiştiricilik Alanı
İnegöl Cerrah kuru fasulyesi yalnızca Bursa ilinin İnegöl ilçesi sınırlarında ve bu ilçeye ait tarım arazilerinde yetiştirilmektedir. Coğrafi sınır; mineral ve organik madde bakımından zengin, su geçirgenliği yüksek topraklardan oluşmaktadır. İnegöl ilçesi, birden fazla akarsu ve diğer su kaynaklarından beslenen, alüvyal toprakların desteklediği tarım arazilerine sahiptir.
Botanik ve Fiziksel Özellik
Bitki, saçak köklü ve nispeten bodur yapıda olup sıcak iklim koşullarında yetiştirilmeye uygundur. Toplam gelişme süresi iklim ve yetiştiricilik koşullarına bağlı olarak 3 ila 4 ay arasında değişmektedir. Çiğ kuru fasulyelerin rutubet miktarı en fazla %14 olup beyaz renkli ve dermason karakterinde tanelere sahiptir.
Toprak ve İklim İstek
Yetiştiricilikte tercih edilen topraklar organik ve mineral maddelerce zengin, su geçirgenliği yüksek, derin, tınlı ve kumlu-tınlı yapıdadır. Fasulye bitkisi toprak tuzluluğuna hassastır. Optimal gelişme sıcaklığı 16-24°C aralığında olup en uygun çimlenme sıcaklığı 18-20°C’dir. Bitki, don olaylarına karşı duyarlıdır ve bu nedenle don riskinin olmadığı 100-120 günlük periyotta yetiştirilmeye uygundur. Sıcaklığın 30°C’nin üzerine çıkması çiçek dökülmesine, 35°C’nin üzerindeki sıcaklıklar ise tane tutma oranında düşüşe neden olur.
Üretim Metodu: Üretim Aşamaları
Bahçe/Tarla Hazırlığı
İnegöl Cerrah kuru fasulyesi için ekim alanı olarak nadasa bırakılmış ya da nöbetleşe ekim yapılan araziler seçilir. Üretim hem açık alan hem de sera koşullarında gerçekleştirilebilir. Ekim yapılacak toprak, ekim-kasım aylarında pullukla derin sürülerek havalandırılır ve kış yağışlarının toprakta tutulması sağlanır. Bu sürüm yapılamazsa mart ayında gerçekleştirilen sürüm de yeterli kabul edilir. Toprak yüzeyinde bulunan yabancı otlara karşı uygun ilaçlama yapılır ve bu ilaçlar kültivatör gibi ekipmanlarla toprağa karıştırılır. Mayıs başında ekim öncesi tarla, tırmık ve kültivatör gibi araçlarla düzeltilir. Bölgedeki nisan ve mayıs aylarının başında görülebilecek zirai don riski nedeniyle ekim, genellikle mayıs ayının ilk yarısında başlar ve en geç haziranın ilk haftasında tamamlanır. Dekar başına 8-10 kg tohumluk kullanılarak, ekim mibzeriyle sıra arası 45 cm, sıra üzeri 10-15 cm olacak şekilde sıra ekimi yapılır. Fasulye, iklim ve yetiştirme koşullarına bağlı olarak yaklaşık 3-4 ay içinde hasada ulaşır.
Toprak ve İklim Koşulları
Yetiştirme için uygun toprak yapısı; organik ve mineral madde açısından zengin, su geçirgenliği yüksek, derin, tınlı veya kumlu-tınlı topraklardır. Fasulye, toprak tuzluluğuna karşı hassastır. Bitkinin gelişmesi için ideal sıcaklık aralığı 16-24°C arasındadır ve bu nedenle sıcak iklim bitkisi olarak sınıflandırılır. Çimlenme için en uygun sıcaklık 18-20°C olup don olaylarına karşı hassasiyet taşır. Don yaşanmayan ve yaklaşık 100-120 günlük bir döneme sahip bölgelerde yetiştirilebilir. Hava sıcaklığının 30°C’ye kadar çıkması uygun kabul edilirken, bu değerin üzerinde çiçek dökülmesi hızlanır; 35°C’yi aşan sıcaklıklarda tane tutma oranı önemli ölçüde düşer. En uygun yetiştiricilik sonuçları, çimlenmenin sıcak ve çiçeklenmenin serin geçtiği iklimlerde alınır.
Gübreleme
Gübre ihtiyacının belirlenebilmesi için toprak ve yaprak analizleri yapılması önerilir. Çiftçiler tarafından farklı gübreleme yöntemleri uygulanabilse de, çiftlik-ahır gübresi veya ticari gübreleme kullanılabilir. Ekim öncesinde taban gübresi uygulanması; boylanma dönemi, tane oluşumu ve tanelerin kuruma evresinde ilave gübreleme yapılması uygundur.
Sulama
Fasulye bitkisi su stresine hassastır, bu nedenle düzenli ve kontrollü sulama yapılmalıdır. Uygun sulama zamanında yapılmadığında ya da eksik veya fazla sulama uygulandığında verim kaybı meydana gelir. Önerilen sulama yöntemleri yağmurlama, damla sulama ve karık sulamasıdır. Damla sulama yöntemi, suyun verimli kullanılması ve bitki hastalıklarının azaltılması açısından tercih edilir. Bitkinin suya en hassas olduğu dönemler tabla oluşumu, çiçeklenme başlangıcı ve tanelerde süt olumu başlangıcıdır. Yazlık bir ekim olduğu için ihtiyaç duyulan suyun büyük kısmı sulama ile sağlanır. İklim koşulları, rüzgâr, sıcaklık ve toprak özellikleri sulama ihtiyacını belirler. Sulama dengeli yapılmalı, tarlada su göllenmesine yol açılmamalıdır. En yoğun su gereksinimi haziran ve temmuz aylarında görülür.
Zirai Mücadele
Hastalık ve zararlılarla mücadelede kullanılan tohumlar sağlıklı ve hastalıksız bitkilerden seçilir. Fidelikler hastalıksız alanlarda kurulmalı, fideler fazla sulanmamalı ve yeterince havalandırılmalıdır. Gerektiğinde yabancı otlar, zararlılar ve hastalıklarla ilgili mevzuata uygun bitki koruma ürünleriyle kimyasal mücadele yapılır.
Hasat ve Kurutma
Ağustos-eylül aylarında, yeterli olgunluğa ulaşan fasulye bitkileri hasat edilir. Hasat işlemi genellikle elle yolma yöntemiyle yapılır, ancak uygun tarım makineleri ve ekipmanları da kullanılabilir. Hasat edilen bitkiler tarlada sıra üzerine öbekler halinde dizilir ve 10-15 gün süreyle güneş altında kurutulur. Kurutma işlemi sonrasında fasulye taneleri sap, yaprak ve diğer bitki artıklarından ayrılır; harman edilir, elenerek boylanır ve gıda ile temasa uygun sergi bezleri üzerinde güneşte kurutulur. Alternatif olarak, kurutma tünelleri de kullanılabilir.
Depolama ve Muhafaza
Kurutma işlemi tamamlanan fasulyeler, gıda ile temas edebilecek kaplara veya çuvallara konur. Ürünlerin kısa sürede pazara ulaştırılması esastır. Tüketiciye ulaştırılana kadar ürünler serin, kuru, temiz ve kokusuz ortamlarda muhafaza edilmelidir.
Piyasaya Sunum
İnegöl Cerrah kuru fasulyesi, yürürlükteki gıda mevzuatına uygun etiketleme ile dökme veya gıda ile temasa uygun ambalajlarda piyasaya arz edilir.
Denetim ve Kontrol
Denetimler, İnegöl Belediyesinin koordinasyonunda ve İnegöl İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğünün katılımıyla, en az üç kişiden oluşan bir denetim merci tarafından yürütülür. Yılda en az bir kere yapılan denetimler, şikâyet veya ihtiyaç halinde ayrıca yapılabilir. Denetim raporları her yıl düzenli olarak Türk Patent ve Marka Kurumuna sunulur. Denetimler, ürünün hasadı, kurutulması, depolama ve muhafaza koşulları ile üretim metoduna uygunluk açısından yapılır. Denetim sırasında tespit edilen uygunsuzluklar ve alınması gereken tedbirler ilgili kişi, kurum veya kuruluşa bildirilir. Denetim merci, kamu veya özel kuruluşlardan ya da bu kuruluşlarda görevli uzmanlardan destek alabilir veya hizmet satın alabilir. Tescil ettiren kurum, hakların korunmasında hukuki süreçleri yürütmekle sorumludur.
