Bursa ilinde yetiştirilen, “Dürdane” çeşidine ait, coğrafi işaret tescilli bir incir türüdür. Bu incir, koyu mor kabuğu, kırmızı meyve eti ve iri boyutlarıyla (meyve eni 55–65 mm, uzunluğu 45–55 mm) ayırt edilir. Tat profili tatlı ve hafif asidik olup sıkı meyve yapısına ve belirgin aromaya sahiptir. Kendine döllenemeyen bir türdür; döllenme, erkek incirlerden (ilek) elde edilen çiçek tozlarının ilek arıcığı (Blastophaga psenes L.) aracılığıyla dişi meyvelere taşınmasıyla gerçekleşir. Bursa siyah inciri hem taze tüketim hem de ihracat amacıyla üretilir. 

^{Bursa Siyah İnciri (Anadolu Ajansı)}

Yetiştirilme Alanları ve Coğrafi Sınırı

Bursa siyah incirinin coğrafi işareti, Bursa ili ve çevresinde belirlenen çok sayıda köy, mahalle ve kasabayı kapsar. Gemlik, Gürsu, Karacabey, Kestel, Mustafa Kemal Paşa, Mudanya, Nilüfer, Orhangazi ve Osmangazi ilçelerine bağlı belirlenmiş yerleşim birimleri bu sınırlar içindedir. Bu alanlarda alüvyonlu, asit reaksiyonlu orman toprakları ve kahverengi topraklar hâkimdir. Toprak yapısı orta bünyeli, hafif–kuvvetli alkalin özellikte olup değişen miktarda kireç içerir. İklim yarı nemli geçiş iklimi olup Akdeniz, Karadeniz ve karasal iklim özelliklerinin birleşimini gösterir. Ortalama sıcaklık 14,6°C, ortalama bağıl nem %68,4 ve yıllık yağış miktarı yaklaşık 707,5 mm’dir. Hâkim rüzgâr yönleri kuzeydoğu, güneydoğu ve doğu-kuzeydoğudur.

Özellik

Bursa siyah inciri, “Dürdane” çeşidinden üretilen, koyu mor kabuk rengine ve kırmızı meyve etine sahip, iri boyutlu (55–65 mm çapında) bir incir türüdür. Taze tüketim amacıyla yetiştirilmektedir ve Bursa iline özgüdür. Meyveleri sıkı yapıdadır, çekirdekleri orta büyüklükte olup meyve iç boşluğu ya çok küçüktür ya da hiç yoktur. Kabuk kalınlığı 1,2–1,8 mm, ostiol (meyve ucundaki açıklık) genişliği ise 8–12 mm aralığındadır. Bir kilogramında en az 11 (±2) adet meyve bulunur. Kabuk rengi ve meyve eti rengi, spektrofotometrik ölçümlere göre sırasıyla L 31 (±5%), a 6,3 (±10%), b 0–1,5 ve meyve eti L 39 (±5%), a 20 (±5%), b 23 (±5%) değerleriyle tanımlanır. Kimyasal analizlerinde suda çözünür katı madde oranı (Brix) %17–18,5, pH ise 4,5–5,0 aralığında ölçülmüştür. Duyusal analizlerde tatlılık ve asidik denge, kuvvetli aroma ve sıkı meyve yapısı ile ayırt edilir.

^{Bursa Siyah İnciri (GotoBursa)}

Duyusal Özellikler

Bursa siyah inciri, sıkı meyve yapısı ve belirgin aroması ile tanımlanır. Tat profili, tatlılık ve asidik dengeyi bir arada barındırır.

Fiziksel Özellikler

Bu incir türü, koyu mor renkte bir kabuğa ve kırmızı renkli meyve etine sahiptir. Meyveler büyük ve kutuplardan hafifçe basık (oblate) şekildedir. Kabuk kalınlığı 1,2–1,8 mm arasında değişir ve kolay soyulabilir yapıdadır. Çekirdekler orta büyüklükte olup meyve iç boşluğu ya hiç yoktur ya da çok küçüktür. Meyve eni 55,0–65,0 mm, uzunluğu 45,0–55,0 mm arasındadır. Ostiol (meyve ucundaki açıklık) genişliği 8,0–12,0 mm’dir. Kilogram başına düşen meyve sayısı en az 11 (±2) adettir.

Renk parametreleri spektrofotometrik ölçümlerle belirlenmiştir: Kabukta L (berraklık) 31 (±5%), a (kırmızı-yeşil ekseni) 6,3 (±10%), b (sarı-mavi ekseni) 0–1,5 arasıdır. Meyve etinde ise L 39 (±5%), a 20 (±5%), b 23 (±5%) değerleri kaydedilmiştir.

Kimyasal Özellikler

Meyvelerin suda çözünür katı madde oranı (Brix) %17–18,5 aralığında, pH değeri ise 4,5–5,0 aralığında ölçülmektedir.

Üretim ve Yetiştirme Yöntemi

Çeşit ve Fidan Orijini

Bursa siyah inciri, “Dürdane” çeşidinden elde edilir. Üretimde kullanılan fidanlar Bursa ilinden temin edilir. Açık köklü fidanlar kasım–mart ayları arasında, tüplü fidanlar ise yılın herhangi bir döneminde dikilebilir.

Dikim ve Bahçe Düzeni

Fidanlar genellikle 7x7 m aralıklarla dikilir. Bir dekarlık alanda 22’den fazla ağaç bulunmaması gerekir. Bahçelerin kirletici unsurlardan uzak olması önemlidir. Biyoçeşitliliği artırmak amacıyla bahçelerde zeytin, kayısı, nar gibi türler ile karışık dikim yapılması önerilir.

Döllenme (İlekleme)

İncir ağaçlarının döllenmesi, erkek incirlerdeki (ilek) çiçek tozlarının ilek arıcığı (Blastophaga psenes L.) aracılığıyla dişi incirlere taşınmasıyla sağlanır. İlekler tülbent, bez torba veya küçük sepetler içinde dişi ağaçlara asılır. Haziran başından temmuz ortasına kadar, birer hafta arayla toplam üç kez uygulanır. Her uygulamada sağlıklı, temiz, yeşil ve yarasız ilekler kullanılmalıdır. Ortalama 100 kg meyve veren bir ağaç için 10 ilek yeterlidir; aşırı ilekleme meyve kalitesinde düşüşe neden olabilir.

Gübreleme

Hem mineral hem çiftlik gübreleri kullanılmaktadır. Çiftlik gübresi ekim–kasım döneminde, mineral gübreler ise şubat–nisan arasında uygulanır. Her iki yılda bir toprak analizi yapılması önerilir. Azot, fosfor ve potasyum miktarları toprağın ihtiyacına göre belirlenir; genel öneri azot 0,75 kg/ağaç, fosfor 1 kg/ağaç, potasyum ise toprağın içeriğine bağlı olarak 2,5 kg/ağaçtır. Yaprak analizi yapıldığında, eksik elementler yaprak gübresiyle tamamlanabilir.

Bitki Koruma

Kimyasal pestisit kullanımı, yalnızca zorunlu hallerde ve yasal sınırlar içinde önerilir. Öncelikli önlemler arasında mekanik ve biyolojik yöntemler (örneğin sinek tuzakları, sülfür uygulamaları, Bacillus thuringiensis kullanımı yer alır. Kullanılacak pestisitlerin Tarım ve Orman Bakanlığı ile Dünya Sağlık Örgütü listelerinde yasaklı olmayanlardan seçilmesi zorunludur.

Toprak Yönetimi

Toprak, yabancı ot kontrolü amacıyla düzenli sürülmelidir. Herbisit kullanımından kaçınılır. Üretim süresince yeşil gübre ile toprak örtüsü sağlanması önerilir.

Sulama

Sulama, yalnızca Temmuz–Eylül aylarında ve ihtiyaç duyulduğunda yapılır. Fazla sulama, meyve kalitesine ve dayanıklılığına zarar verebilir.

Budama

Budama, şubat–nisan döneminde gerçekleştirilir. Amaç, ağacın havalanmasını ve güneş ışığından yeterli düzeyde yararlanmasını sağlamaktır. Kurumuş, kırılmış ve hastalıklı dallar kesilmelidir. Aşırı budama kaçınılması gereken bir uygulamadır, çünkü bu durum aşırı filizlenmeye yol açabilir.

Hasat

Hasat, ağustos başı–ekim sonu arasında, elle ve dikkatli şekilde yapılır. İhraç ürünleri hafif yeşilken iç pazar ürünleri koyu mor renkte hasat edilir. Hasat sırasında meyvenin sap kısmındaki “düğme” ile birlikte toplanması tercih edilir, çünkü bu kısım meyvenin raf ömrünü artırır. Hasat sabah saatlerinde (11:00’den önce), temiz toplama kapları kullanılarak yapılmalıdır.

Sınıflandırma ve Depolama

Meyveler sınıflandırılır ve derecelendirilir. Sınıflandırma işlemi hem bahçede hem de belirlenmiş toplama alanlarında yapılabilir. Depolama +2°C’de gerçekleştirilir. Erken hasat edilen ihracat ürünleri 25 gün, olgun hasat edilen iç pazar ürünleri ise 10 gün süreyle saklanabilir.

Saklama ve Ambalajlama

Sınıflandırılmış incirler +2°C’de depolanır. İhraç ürünü 25 gün, iç pazar ürünü ise 10 gün muhafaza edilebilir. Ambalajlama karton, plastik veya ahşap malzeme ile yapılır. Etiketlerde “BURSA SİYAH İNCİRİ” ifadesi, coğrafi işaret amblemi ve Bursa siyah inciri logosu görünür şekilde yer almalı; paketleyici adı, hasat yılı ve lot numarası gibi bilgiler bulunmalıdır.

^{Bursa Siyah İnciri (GotoBursa)}

Denetim

Denetlenen Taraflar ve Sorumluluklar

Bursa siyah inciri, coğrafi işaret tescili S.S. Bursa Bölgesi Tarım Kooperatifleri Birliği tarafından yapılmış bir üründür. Denetim süreci, üretim zincirinde yer alan tüm aktörleri kapsar. Bunlar arasında üreticiler, coğrafi işaretli incirleri satanlar, ticaretini yapanlar, kooperatifler ve sınıflandırma ile ambalajlama işlemlerini gerçekleştirenler bulunur.

Denetim süreci, her üretim aşamasında belirli kontrol noktalarını içerir:

• Meyve Bahçesi: Bahçenin tescil edilen coğrafi sınır içinde olması, kullanılan incir çeşidi, fidanların kaynağı ve ağaç sayısı denetlenir.
• Tarımsal Uygulamalar: İlekleme, gübreleme, bitki koruma, budama ve hasat uygulamaları incelenir.
• Sınıflandırma ve Depolama: Sınıflandırma yöntemi, depolama koşulları kontrol edilir.
• Ambalajlama ve Etiketleme: Ambalaj özellikleri ve etiketlerin uygunluğu incelenir.
• Ürün Özellikleri: Duyusal, fiziksel ve kimyasal özelliklerin tescil şartlarına uygunluğu gözden geçirilir.
• Genel Uyum: Tüm aktörlerin coğrafi işaret kapsamında tanımlı ve kayıtlı olup olmadıkları, resmi anlaşmalarla bağlılıkları denetlenir.

Denetim Mercii ve Süreçleri

Denetim iki aşamada yürütülür: iç denetim ve dış denetim.

• İç Denetim: S.S. Bursa Bölgesi Tarım Kooperatifleri Birliği tarafından yürütülür ve Denetleme Komitesi tarafından desteklenir. Komite; Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Bursa İli İncir Üreticileri Birliği, Bursa Osmangazi Ziraat Odası ve T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı İl Müdürlüğü temsilcilerinden oluşur. İç denetimde, kayıtlı üreticilerin tescil şartlarına uygunluğu (bahçe özellikleri, kullanılan fidanlar, uygulanan tarımsal yöntemler, üretim ve satış kayıtları) değerlendirilir.
• Dış Denetim: Bağımsız bir sertifikasyon kuruluşu tarafından yapılır. Bu kuruluş, her yıl ihale ile belirlenir ve Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş olmalıdır. Kuruluş, S.S. Bursa Bölgesi Tarım Kooperatifleri Birliği’nin iç denetimleri eksiksiz yürütüp yürütmediğini inceler. ISO 17065 normlarına uygun çalışılması beklenir.

Sertifikalandırma

Coğrafi işareti kullanmak isteyen tarafların, belirlenen tescil koşullarını yerine getireceklerini beyan eden bir anlaşma imzalaması ve kaydolması gerekir. Sertifikasyon, S.S. Bursa Bölgesi Tarım Kooperatifleri Birliği tarafından yürütülür, ancak nihai karar Denetim Kuruluşu’nun onayıyla verilir. Sertifikada hem hak sahibine ilişkin karar hem de ürün kapsamını belirten bölümler yer alır.

Denetim ve İzleme Aşamaları

• Üretici denetimleri, ürün yetiştirme dönemi ve hasat dönemi olmak üzere iki aşamada yapılır. Yıllık olarak kayıtlı üreticilerin en az %33’ü seçilir ve denetlenir. Hasat sonrası işlemlerde (sınıflandırma, ambalajlama vb.) faaliyet gösteren tüm aktörler her yıl denetlenir. Uygunsuzluk belirlenen üreticiler, bir sonraki yıl tekrar denetlenir.
• Denetimler; görüşmeler, doküman incelemeleri ve saha ziyaretlerini kapsar. Her saha ziyareti sonrasında bir numune alınır ve tadım komitesine gönderilir. Komite, numunelerin uygunluğunu değerlendirir.

Uygunsuzluklar ve Yaptırımlar

Denetim sırasında beklenen durum ile mevcut durum karşılaştırılır. Uygunsuzluk tespit edilirse, durum raporda açık şekilde belirtilir ve hem üretici hem de S.S. Bursa Bölgesi Tarım Kooperatifleri Birliği bilgilendirilir.

• Minör Uygunsuzluklar: Dikkat çekme, uyarı ve gerektiğinde ürün veya parsel geri çekme şeklinde yaptırımlarla sonuçlanır.
• Major Uygunsuzluklar: Geçici durdurma uygulanır; ikinci geçici durdurma sonrasında kesin durdurma kararı verilir.
• Düzeltici faaliyetlerin planlanması ve belirli süreler içinde uygulanması gereklidir.

İzleme ve Bildirim Yükümlülükleri

Denetim Kuruluşu, sertifikasyon kararını ve denetim raporlarını S.S. Bursa Bölgesi Tarım Kooperatifleri Birliğine bildirir. Birlik, en az yılda bir kez bu belgeleri Türk Patent ve Marka Kurumu’na sunmakla yükümlüdür.

İlgili Tarafların Kayıt Süreci

Coğrafi işareti kullanmak isteyen üreticiler, depocular ve tüccarlar, sahip oldukları veya kiraladıkları parsellerin bilgilerini ve tesis detaylarını Tarım Kooperatifleri Birliğine bildirmelidir. Ayrıca, denetimlere izin vereceklerini ve uygunsuzluk durumunda uygulanacak yaptırımları kabul edeceklerini taahhüt eden bir anlaşma imzalamaları gereklidir. Anlaşmalar iki nüsha hazırlanır; biri ilgili tarafta, diğeri birliğe saklanır.

^{Bursa Siyah İnciri (Yapay zeka ile oluşturulmuştur.)}