Rize baston ekmek, Türkiye’nin Karadeniz Bölgesi'nde yer alan Rize iline özgü, mahreç işareti ile tescillenmiş geleneksel bir ekmek türüdür. 26 Haziran 2019 tarihinde tescillenmiş olup tescil numarası 439'dur. Başvurusu 26 Mart 2018 tarihinde, C2018/085 numarası ile yapılmış ve tescil işlemleri Rize Belediyesi tarafından gerçekleştirilmiştir. Coğrafi işareti taşıyan ürünler, belirlenen logo ile birlikte ambalajlarında ya da satış noktalarında sunulmalıdır.

^{Rize Baston Ekmek (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı)}

Ayırt Edici Özellikleri

Rize baston ekmek, Rize ilinde nesiller boyunca üretilen, şekli, üretim yöntemi ve pişirme tekniği ile ayırt edilen geleneksel bir fırıncılık ürünüdür. İnce uzun rulo formunda, dikdörtgen şekilde biçimlendirilmekte ve üçerli ya da dörderli gruplar hâlinde bitişik olarak pişirilmektedir. Ekmeğin şekillendirilmesi “pasa” olarak adlandırılan, çam veya kestane ağacından yapılan özel kürekler yardımıyla gerçekleştirilmektedir.

Bu ekmeğin karakteristiğini belirleyen temel unsurlardan biri, Rize’nin yüksek nem oranına sahip ikliminde kalitesini koruyabilecek şekilde geliştirilmiş olmasıdır. Bu iklim koşulları, özellikle mayalanma sürecinde ve pişirme aşamasında farklılıklara neden olur.

İçeriği ve Üretim Metodu

Rize Baston Ekmek’in üretiminde kullanılan bileşenler ve oranları aşağıdaki gibidir:

• 50 kg (+/−0,5 kg) ekmeklik buğday unu
• 750 gr (+/−7,5 gr) yaş maya
• 1000 gr (+/−100 gr) yemeklik tuz
• 25 litre (+/−0,25 litre) içme suyu

Bu bileşenlerin karıştırılıp yoğrulmasıyla elde edilen hamur, yaklaşık 1,5 saat boyunca dinlendirilir. Ardından, elde yuvarlanarak rulo formuna getirilir ve üçerli ya da dörderli olacak biçimde bitişik şekilde dizilir. Şekillendirme işlemi tamamlanan hamurlar, çam veya kestane ağacından yapılan “pasa” adı verilen tahtalar üzerinde 170°C sıcaklıktaki fırında 75 dakika (+/−5 dakika) süreyle pişirilir. Pişirme sonrası her bir ekmeğin ağırlığı 350 gr (+/−20 gr) olmalıdır.

Coğrafi Sınır ve Üretim Şartları

Rize baston ekmeğin üretim süreci tamamen Rize ili sınırları içerisinde gerçekleştirilmelidir. Üretimin her aşaması –yoğurma, şekillendirme, pişirme ve sonrasında gerçekleştirilen işlemler– bu coğrafi sınır içinde yapılmalıdır. Ürünün geleneksel bilgisi, üretim tekniği ve kültürel arka planı Rize iliyle özdeşleşmiş durumdadır. Bu nedenle, ürünün özgünlüğünü koruyabilmesi için tüm işlemler coğrafi işaretle belirlenen sınırlar içerisinde tamamlanmalıdır.

Denetim Mekanizması

Rize baston ekmeğin coğrafi işaretle belirlenen teknik ve içerik özelliklerine uygun olarak üretildiğini denetlemek amacıyla, 6769 sayılı Sınaî Mülkiyet Kanunu kapsamında bir denetim sistemi kurulmuştur. Bu denetim faaliyetleri, Rize Belediyesi’nin koordinasyonunda ve aşağıdaki kurumların temsilcilerinden oluşan altı kişilik bir denetim mercii tarafından yürütülür:

• Rize İl Tarım ve Orman Müdürlüğü
• Rize Ticaret ve Sanayi Odası
• Rize Ticaret Borsası
• Rize Esnaf ve Sanatkâr Odaları Birliği
• Fırıncılar Odası

Denetim mercii, ürünün belirtilen yöntemlere göre hazırlanmasını, depolanmasını, taşınmasını ve pazarlanmasını kontrol eder. Ayrıca coğrafi işaretin uygun biçimde kullanılıp kullanılmadığını da izler. Denetim faaliyetleri yılda üç kez düzenli olarak gerçekleştirilir. Gerektiğinde ya da şikâyet durumlarında ise olağanüstü denetimler yapılabilir. Denetim sonuçları, her yıl düzenli olarak Rize Belediyesi tarafından Türk Patent ve Marka Kurumuna raporlanır.

Denetim sürecinde kamu veya özel kuruluşlardan uzman kişilerden destek alınabilir; gerektiğinde dış hizmet satın alma yoluna da gidilebilir. Tescil ettiren kuruluş olan Rize Belediyesi, aynı zamanda coğrafi işaret haklarının korunmasına ilişkin hukuki süreçlerin yürütülmesinden de sorumludur.