Şenkaya, Erzurum ilinin kuzeydoğusunda yer alan bir ilçedir. Engebeli bir arazi yapısına sahip olan ilçe, zengin ormanları ve doğasıyla öne çıkar. Karasal iklimin etkisi altında olan Şenkaya'nın ekonomisi ağırlıklı olarak tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. Tarihî İpek Yolu üzerinde bulunması sebebiyle farklı kültürlere ev sahipliği yapmış olan ilçe, günümüzde sakin ve doğal yaşamıyla dikkat çekmektedir.
Eski Şenkaya (Şenkaya Kaymakamlığı)
Tarih
Şenkaya ve çevresinin tarihi oldukça eskiye dayanmaktadır. Bölge, tarih boyunca Urartu, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı gibi çeşitli medeniyetlerin hâkimiyeti altında kalmıştır. Özellikle İpek Yolu'nun güzergâhında bulunması, bölgenin ticari ve kültürel açıdan önemli bir merkez olmasını sağlamıştır. 1071 Malazgirt Zaferi'nden sonra Anadolu'ya yayılan Türkler, bu bölgeye de yerleşmişlerdir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde Erzurum Vilayeti'ne bağlı bir yerleşim yeri olarak varlığını sürdürmüştür. Cumhuriyet'in ilanından sonra Erzurum'un bir ilçesi hâline gelmiştir.
Coğrafya ve İklim
Şenkaya, Doğu Anadolu Bölgesi'nin yüksek ve dağlık alanlarında konumlanır. İlçe toprakları genellikle engebeli ve ormanlarla kaplıdır. Kuzeyinde Artvin, batısında Tortum ve Olur, güneyinde Horasan ve doğusunda Ardahan illeriyle komşudur. Yükseltisi fazla olduğundan karasal iklim hüküm sürer. Kışları uzun ve soğuk, yazları ise serin ve yağışlı geçer. Yıllık ortalama sıcaklık düşüktür ve kar yağışı uzun süre etkili olabilir. Bölgedeki akarsular genellikle dağlık alanlardan beslenir ve debileri mevsimsel değişiklikler gösterir.
Nüfus
2024 yılı TÜİK verilerine göre Şenkaya'nın nüfusu 15.412'dir. İlçe kırsal bir yapıya sahip olup nüfus yoğunluğu düşüktür (44,4 kişi/km²). Geçmişte yaşanan göçler ilçe nüfusu etkilemiş olsa da son yıllarda doğal yaşamı tercih edenlerin ilgisini çekmektedir.
Ekonomi
Şenkaya'nın ekonomisi temel olarak tarım ve hayvancılığa dayanır. Tarım arazileri genellikle dağlık ve engebeli olduğundan tarımsal üretim sınırlıdır. Başlıca tarım ürünleri arasında buğday, arpa, patates ve yem bitkileri yer alır. Hayvancılık ise özellikle büyükbaş ve küçükbaş hayvan yetiştiriciliği şeklinde yaygındır. Ormanlık alanların geniş olması, arıcılık faaliyetlerinin de gelişmesine olanak sağlamıştır. Son yıllarda doğa turizmi potansiyeli de fark edilmiş olup bu alanda yapılan çalışmalar ekonomiye katkı sağlamaya başlamıştır.
Turizm, Kültür ve Mutfak
Şenkaya, doğal güzellikleri, tarihî kalıntıları ve kültürel zenginlikleriyle turizm potansiyeli taşımaktadır. Özellikle yaylaları, ormanları ve temiz havası doğa yürüyüşleri, kamp ve fotoğrafçılık gibi aktiviteler için uygundur. İlçede Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinden kalma bazı yapılar da bulunmaktadır. Yerel kültür, Doğu Anadolu'nun genel özelliklerini yansıtmakta olup gelenek ve görenekler hâlâ önemini korumaktadır.
Şenkaya mutfağı, yörenin doğal ürünlerinden etkilenmiştir. Hayvancılığın yaygın olması nedeniyle et ve süt ürünleri önemli bir yer tutar. Mıhlama, cağ kebabı (Erzurum'a özgü olsa da yörede de yapılır), kete ve çeşitli yöresel peynirler yörenin öne çıkan lezzetlerindendir. Ayrıca doğal bitki örtüsü sayesinde farklı ot türleri de yemeklerde kullanılmaktadır.
Penek Kalesi: İlçe merkezine yakın Penek Köyü sınırlarında yer alan kalenin yapım tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte, 1548 yılında inşa edildiği ve Osmanlı döneminde de kullanıldığı kayıtlarda geçmektedir.
Bardız Cami: Penek Kalesi'nin hemen arka tarafında konumlanan cami, kesme taştan inşa edilmiştir. Kitabesine göre mimarı Sertzade Molla Ali'dir.
Bardız Cami ( Şenkaya Kaymakamlığı)
Bardız Kalesi: İlçe merkezine bağlı Bardız köyünde bulunan kale, Saltukoğulları tarafından inşa edilmiştir. Ünlü gezgin Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi'nde de bahsedilen önemli bir yapıdır.
Bardız Kalesi (Şenkaya Kaymakamlığı)
Venk Kilisesi: Tarihi hakkında kesin bilgiler olmamakla birlikte Roma veya Bizans dönemine ait olduğu tahmin edilmektedir.
Diğer Tarihî Yapılar: Bunların yanı sıra ilçede Kahmıs Kalesi, Kahmıs Kilisesi ve Soğmunkale Kilisesi gibi tarihi öneme sahip diğer yapılar da bulunmaktadır.
