Kökeni

Arapça n-ḳ-ẓ kökünden gelen tanāḳuẓ (تناقظ) “çelişme, kendi kendini tahrip etme” anlamına gelmektedir. Türkçeye Arapça dilinden geçmiştir.

Kullanım Alanları

• Felsefe ve Mantık: Bir önermenin kendi içinde çelişkili olup olmadığını değerlendirmek için kullanılır. “Tenâkuz prensibi” (çelişmezlik ilkesi) klasik mantığın temelidir.
• Edebiyat: Zıtlık, ironi ve paradoks yaratmak amacıyla çelişkili ifadelerin bilinçli olarak kullanıldığı yazınsal tekniklerde yer alır.
• Sosyoloji / Psikoloji: Bireylerin düşünce ve davranışları arasındaki uyumsuzlukları tanımlamak için kullanılır (bilişsel çelişki bağlamında).