Terörsüz Türkiye Süreci, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin, terör örgütü PKK’nın silahlı varlığını tamamen sona erdirerek, Türkiye'ye karşı iç ve dış terör tehdidini ortadan kaldırmayı amaçlayan çok aşamalı bir terörsüzleşme programıdır. Bu süreç; güvenlik reformları, siyasi diyalog, toplumsal uzlaşı, silahsızlanma ve anayasal düzenlemeleri kapsayan çok aşamalı bir devlet politikası olarak yürütülmektedir.

Türkiye'nin yaklaşık yarım asırdır devam eden terörle mücadelesinde kritik bir dönemeç olan bu süreç, devlete yönelik iç güvenlik tehditlerini bertaraf etmek, bölgesel güvenliği sağlamak, siyasi istikrarı artırmak ve toplumsal uyumu pekiştirmek amacıyla başlatılmıştır. Terörsüz Türkiye Süreci, devletin askeri, siyasi ve toplumsal alanlarda eş zamanlı yürüttüğü bir dönüşüm programıdır.

_{Cumhurbaşkanı ve AK Parti Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, partisinin Kızılcahamam’da düzenlediği 32. İstişare ve Değerlendirme Toplantısı'nda, 12 Temmuz 2025 - (Anadolu Ajansı)}

Sürecin başlatılmasında, Türkiye’nin savunma sanayiindeki ilerlemeler ve terörle mücadelede elde edilen askeri başarılar belirleyici rol oynamıştır. Özellikle FETÖ’nün devlet kurumlarından tasfiye edilmesiyle birlikte, güvenlik birimlerinin etkinliği artırılmış, Terör Örgütü PKK’nın hem yurt içinde hem de sınır ötesindeki faaliyet alanı daraltılmıştır.

MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin 1 Ekim 2024 tarihinde TBMM açılışında DEM Parti sıralarına yönelik gerçekleştirdiği tokalaşma ve ardından yaptığı açıklamalar sürecin ilk siyasi adımı olarak kayda geçmiştir. Bahçeli, “Teröristbaşı işin içinde olmazsa bir şey çıkmaz diyenlere sesleniyorum. Tecridi kaldırırsınız, gelsin TBMM’de konuşsun, örgütün feshedildiğini haykırsın.” ifadeleriyle, Terör Örgütü PKK’nın lağvedilmesi için Meclis zeminini işaret etmiştir.

Bu çağrı, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından sahiplenilmiş ve süreç, Cumhur İttifakı’nın ortak iradesi olarak yürütülmeye başlanmıştır. Erdoğan, sürecin müzakere ve pazarlık zemini olmadığını vurgulamış, “Ne yapıyorsak Türkiye için yapıyoruz. Terörsüz Türkiye projemiz, devletimizin onurunu çiğnetmeden, milletimizin başını öne eğdirmeden yürütülmektedir.” açıklamasını yapmıştır.

DEM Parti heyeti, sürece aktif ve yapıcı katılım sağlamış, teröristbaşı Abdullah Öcalan ile gerçekleştirilen İmralı görüşmeleri sonrasında, örgüte yönelik silah bırakma ve fesih çağrılarını kamuoyuyla paylaşmıştır. DEM Parti temsilcileri, çözüm zemininin TBMM olduğunu belirterek, Meclis zemininde tüm siyasi partilerle temas yürütmüşlerdir.

Terörsüz Türkiye Süreci, devletin iç güvenlik politikalarının yeniden yapılandırılması, terörle mücadele stratejilerinin sınır ötesine taşınması ve demokratik siyasi alanın güçlendirilmesi temelinde ilerlemiştir. Türkiye, bu süreçte üçüncü taraf aktörlerin müdahalesine kapalı kalmayı ilke edinmiş ve süreci kendi ulusal çıkarları doğrultusunda yürütmüştür.

_{MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli - (Anadolu Ajansı)}

MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin Çağrıları ve TBMM Süreci

MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, Terörsüz Türkiye Süreci’nin siyasi aşamasını başlatan çağrılarını 22 Ekim 2024 tarihinde TBMM’de partisinin grup toplantısında dile getirmiştir. Bahçeli, konuşmasında Türkiye’nin çözüm sürecine ihtiyacı olmadığını vurgulamış ve teröristbaşı Abdullah Öcalan’ın tecridinin kaldırılması halinde, TBMM’de DEM Parti grup toplantısında konuşarak terörün sona erdiğini ve örgütün feshedildiğini ilan etmesi çağrısında bulunmuştur. Bahçeli, “Ne Kandil ne de Edirne, adres İmralı'dan DEM'e uzansın, bu ağır ve tarihi terör sorunu ülke gündeminden tamamen çıkarılsın. Hodri meydan, buna varız, vatan, millet, devlet, bayrak, ortak gelecek ve tam bağımsızlık için bunu dahi sineye çekmeye sonuna kadar hazırız. Türkiye ve Türk milleti için her fedakarlığı yapmaya, her çileye katlanmaya, lazım gelen her adımı atmaya kararlıyız, inançlıyız, tarih huzurunda diyorum ki yeminliyiz.” ifadelerini kullanmıştır.

Bahçeli, terörsüz siyaset, terörsüz ülke ve terörsüz gelecek hedefinde herkesin ittifak etmesi durumunda “Elimizi taşın altına koymaya değil, gövdemizi koymaya varız ve buradayız” demiştir. Bu çağrı, sürecin Meclis çatısı altında çözülmesi gerektiğine dair siyasi zemin oluşturmuştur.

Bahçeli’nin çağrısı, Meclis zemininde doğrudan adımlarla ilerlemiştir. 2 Ocak 2025 tarihinde DEM Parti heyeti, TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş tarafından kabul edilmiş, görüşmede İmralı ziyaretleri ve sürecin Meclis’teki yasal düzenlemeleri hakkında bilgi verilmiştir.

Bahçeli, çözüm süreci benzeri modellerin Türkiye’yi bugüne kadar sonuca ulaştırmadığını ifade ederek, “Meselenin can alıcı noktası şudur. Terör örgütünün taleplerini kabul etmek tehdide boyun eğmek demektir. Üstelik yeni saldırıları kışkırtmaktan başka bir netice de vermeyecektir. Ancak silah ve şiddet karşısında toplumun boyun eğdiğini göstermek ne kadar yanlış ise terörü yaratan ortamın iyileştirilmesi amacıyla demokratik adımları atmaktan imtina edilmesi o ölçüde hatalıdır. Medyanın tavrı ve tutumu da çok önemlidir. Terör eylemlerinin, teröristlerin bir başarısı ya da toplum açısından bir panik havası şeklinde sunulması, bölücü örgütün değirmenine su taşımakla eş anlamlıdır. Teröristin moralini bozan ve direncini azaltan iki faktörden birisi, temel iddialarına yönelik kuşkular duymaya başlaması, diğeri de silahlı eylemlerin başarısızlığa mahkum olduğuna ikna edilmesidir. Bölücü terör örgütü PKK'nın silahlı eylemleri başarısızlığa mahkumdur. Terörle hiçbir yere varılmaz, varılamaz, varılamayacaktır. Türkiye, bölücü teröre asla rıza göstermeyecek, müzakere ve mütareke dayatmaları işe yaramayacaktır. Bir yanda terörle amansız mücadele ederken, diğer yanda demokratik reformların, sosyal ve ekonomik düzenlemelerin yapılması akla en yatkın seçenektir. Kürt kardeşlerimizle terör örgütü arasında hiçbir ortak taraf yoktur." demiştir.

MHP’nin sürece dair net tavrı, devlet kurumlarının tüm unsurlarıyla bu süreci yürütmesi gerektiği yönünde olmuştur. Bahçeli, teröristbaşı Abdullah Öcalan’ın terörün sona erdiğini ilan etmesi halinde, yasal zeminde “umut hakkı” başta olmak üzere gerekli düzenlemelerin yapılabileceğini ifade etmiştir. Bu süreçte DEM Parti ile yürütülen temaslar, Bahçeli’nin “el uzatma” çağrısıyla siyasi diyalog zemininde devam etmiştir.

DEM Parti Heyetinin İmralı Görüşmeleri ve Teröristbaşı Abdullah Öcalan’ın Çağrısı

Terörsüz Türkiye Süreci kapsamında DEM Parti heyeti, teröristbaşı Abdullah Öcalan ile İmralı Cezaevi’nde bir dizi görüşme gerçekleştirmiştir. Bu görüşmelerin ilki, 28 Aralık 2024 tarihinde yapılmıştır. DEM Parti İstanbul Milletvekili Sırrı Süreyya Önder ve Van Milletvekili Pervin Buldan’ın katıldığı görüşmede, Öcalan sürece dair “pozitif adım atmaya ve çağrıyı yapmaya hazır olduğunu” belirtmiştir. DEM Parti, görüşme sonrası yaptığı açıklamada, “Türk-Kürt kardeşliğini güçlendirmek tarihi bir sorumluluktur. Sürecin başarısı için en önemli zemin TBMM’dir.” ifadelerine yer vermiştir.

İkinci İmralı görüşmesi, 22 Ocak 2025 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Bu görüşmede de sürecin TBMM çatısı altında ilerlemesi gerektiği ve tüm siyasi çevrelerin dar ve dönemsel hesaplardan uzak durarak inisiyatif almasının elzem olduğu vurgulanmıştır. Teröristbaşı Abdullah Öcalan, “Sayın Bahçeli ve Sayın Erdoğan’ın güç verdiği yeni paradigmaya ben de gerekli katkıyı sunacak ehil ve kararlılığa sahibim” ifadelerini kullanmıştır.

Üçüncü ve kritik İmralı görüşmesi ise 27 Şubat 2025 tarihinde yapılmıştır. Bu görüşmede teröristbaşı Abdullah Öcalan, “Barış ve Demokratik Toplum Çağrısı” başlıklı metni İmralı Heyeti aracılığıyla kamuoyuna iletmiştir. Bu metinde, PKK’nın tarihsel misyonunu tamamladığı, reel-sosyalist etkiyle doğmuş yapısının anlamını yitirdiği ve örgütün kendisini feshetmesi gerektiği belirtilmiştir. Öcalan, PKK’nın kongre toplayarak fesih kararı alması ve tüm grupların silah bırakması gerektiğini vurgulamıştır.

DEM Parti, İmralı görüşmeleri sonrası Meclis’te temsil edilen tüm siyasi partilerle temas kurarak süreci istişare yoluyla yürütmüştür. DEM Parti heyeti, TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş ile görüşmeler gerçekleştirmiş, görüşmelerde sürece ilişkin önerilerini sunmuş ve Meclis bünyesinde oluşturulacak komisyon için destek istemiştir.

Teröristbaşı Abdullah Öcalan’ın yaptığı çağrı, Terör Örgütü PKK’nın 12. Olağanüstü Kongresi’ni toplaması ve fesih sürecini başlatması için doğrudan tetikleyici olmuştur. Öcalan, çağrısında “Varlığı zorla sona erdirilmemiş her çağdaş cemiyet ve partinin gönüllü olarak yapacağı gibi, devlet ve toplumla bütünleşmek için kongrenizi toplayın ve karar alın; tüm gruplar silah bırakmalı ve PKK kendini feshetmelidir.” ifadelerine yer vermiştir.

DEM Parti Sözcüsü Ayşegül Doğan 9 Mayıs 2025'te, süreçle ilgili yaptığı açıklamada, PKK’nın fesih kararı almasının ardından demokratikleşme alanında adımlar atılması gerektiğini belirtmiştir. Doğan, “Eşit, adil ve kalıcı bir barışın sağlandığı, demokratik toplum tahayyülümüzü gerçekleştirecek bir Türkiye için üzerimize düşen tüm sorumluluğu cesaret, özveri ve kararlılıkla yapmaya hazırız.” ifadelerini kullanmıştır.

Terör Örgütü PKK’nın Fesih Süreci ve 12. Kongresi

Teröristbaşı Abdullah Öcalan’ın 27 Şubat 2025 tarihli “Barış ve Demokratik Toplum Çağrısı”nın ardından, Terör Örgütü PKK 5-7 Mayıs 2025 tarihlerinde 12. Olağanüstü Kongresi’ni toplamıştır. Kongre sonucunda örgütün feshedilmesi kararı alınmıştır. Bu karar, “PKK’nın tarihsel misyonunu tamamladığı, örgütsel yapısının lağvedildiği ve silahlı mücadele yönteminin sonlandırıldığı” ifadeleriyle kamuoyuna duyurulmuştur.

Fesih kararı, Terörsüz Türkiye Süreci’nin en kritik aşaması olarak değerlendirilmiştir. Terör Örgütü PKK, bu kararla birlikte adını ve silahlı varlığını sonlandırdığını ilan etmiştir. Örgütün fesih bildirisinde, “PKK adıyla yürütülen tüm çalışmaların sona erdirilmesi” kararı açıklanmıştır. Bu kararın alınmasında, teröristbaşı Abdullah Öcalan’ın çağrısının belirleyici olduğu ifade edilmiştir.

Fesih kararının ardından, silah bırakma sürecinin nasıl yürütüleceğine dair detaylar kamuoyuna açıklanmıştır. Teslim sürecinin Birleşmiş Milletler gözetiminde yürütülmesi, uluslararası gözlemcilerin denetiminde gerçekleştirilmesi kararlaştırılmıştır. Teslimatın yapılacağı bölgeler; Irak’ın kuzeyinde yer alan Duhok vilayetinin Amediye ilçesi, Erbil’in Binar ve Köysancak bölgeleri ile Süleymaniye’nin Seyid Sadık ilçesi olarak belirlenmiştir. Teslim süreci, üç aşamalı bir plan çerçevesinde yürütülecektir.

Fesih kararının ardından MHP’den ilk açıklama Grup Başkanvekili Celal Adan tarafından yapılmıştır. Adan, “Liderimiz Devlet Bahçeli Bey’in çelikten iradesi sayesinde; en derin yaramız sarılmış, kan ve kin devri kapanmıştır.” ifadelerini kullanmıştır.

Sürecin sonraki aşamalarında, Terör Örgütü PKK’nın silah bırakma ve kamplarını boşaltma süreci başlamış; devlet yetkilileri bu sürecin BM gözetiminde, şeffaf ve takvimlendirilmiş bir şekilde yürütülmesini sağlamıştır.

Silahsızlanma ve Tasfiye Aşamaları

Terör Örgütü PKK’nın 12. Kongresi’nde aldığı fesih kararının ardından silahsızlanma süreci başlamıştır. Bu süreç, üç aşamalı teslim planı çerçevesinde yürütülmüş ve uluslararası gözlemciler ile Birleşmiş Milletler gözetiminde gerçekleştirilmiştir. Silahların teslim edileceği bölgeler Irak’ın kuzeyindeki Duhok vilayetinin Amediye ilçesi, Erbil’in Binar ve Köysancak bölgeleri ile Süleymaniye’nin Seyid Sadık ilçesi olarak belirlenmiştir.

_{Terör örgütü PKK'dan bir grubun, Irak’ın Süleymaniye kentinde imha ettiği silahlar, 11 Temmuz 2025 - (Anadolu Ajansı)}

Silahsızlanma sürecinin ilk somut adımı 11 Temmuz 2025 tarihinde Süleymaniye’de düzenlenen törenle atılmıştır. Bu törende, Terör Örgütü PKK’nın 30 kişilik bir grubu silahlarını imha etmiştir. Grubun öncülüğünü terör örgütü elebaşları Bese Hozat, Behzat Çarçel ve Tekoşin Ozan yapmıştır. Silahların arasında otomatik, yarı otomatik ve ağır makineli silahlar da yer almıştır.

Tarihi silah bırakma töreninde, Türkiye Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) yetkilileri, Irak Kürt Bölgesel Yönetimi güvenlik güçleri, DEM Parti temsilcileri, sivil toplum kuruluşlarından gözlemciler ve medya mensupları da hazır bulunmuştur. Teslim törenine DEM Parti Eş Genel Başkanları Tuncer Bakırhan ve Tülay Hatimoğulları ile Ahmet Türk de katılmıştır.

Silahsızlanma sürecinin 2025 yılı Eylül ayı sonuna kadar tamamlanması planlanmıştır. Süreç kapsamında, Terör Örgütü PKK’nın Kuzey Irak’taki tüm kamplarını boşaltması hedeflenmektedir. Özellikle Kandil ve Mahmur kamplarının boşaltılması, sürecin önemli aşamalarından biri olarak belirlenmiştir. Türkiye Cumhuriyeti Devleti, bu kampların kapatılmasının ardından Irak Merkezi Hükümeti ve Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’nin bölgedeki kontrolünü sağlamlaştırmasını beklemektedir.

Silahsızlanma sürecinin tamamlanmasının ardından, terör örgütü mensuplarının geleceğine ilişkin planlamalar da devreye alınacaktır. Silahlı eylemlere katılmamış örgüt mensuplarının sivil hayata entegrasyonu ve toplumla uyum süreçleri devlet kurumlarının gözetiminde yürütülecektir. Örgüt yöneticilerinin ve ağır suç unsurlarının üçüncü ülkelere gönderilmesi planlanmaktadır. Bu süreçte Irak Merkezi Hükümeti ve Kürt Bölgesel Yönetimi, kolaylaştırıcı rol üstlenmektedir.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, sürecin pazarlık ve müzakere değil, devletin kararlı iradesiyle yürütüldüğünü vurgulamış, “Şimdi oturup konuşacağız. Silahlarla değil, şiddetle değil, kavga için değil; muhabbet için, kardeşlik için aradaki terör engelini kaldırarak yüz yüze, gönül gönüle, ruberu konuşacağız. Her meselemizi konuşarak çözeceğiz.” demiştir.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Sürece Yönelik Açıklamaları

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Terörsüz Türkiye Süreci kapsamında yaptığı açıklamalarda, sürecin devletin kararlı iradesiyle yürütüldüğünü ve Türkiye’nin terörden arındırılmasında geri dönüşü olmayan bir aşamaya gelindiğini belirtmiştir. 12 Temmuz 2025 tarihinde Kızılcahamam’da düzenlenen 32. İstişare ve Değerlendirme Toplantısı’nda yaptığı konuşmada Erdoğan, “Bugün büyük ve güçlü Türkiye'nin şafağı söküyor. Şimdi oturup konuşacağız. Silahlarla, şiddetle değil; muhabbet, kardeşlik için, aradaki terör engelini kaldırarak yüz yüze, gönül gönüle konuşacağız.” ifadelerini kullanmıştır.

Erdoğan, Terör Örgütü PKK’nın teröristbaşı Abdullah Öcalan’ın çağrısı doğrultusunda fesih kararı alarak silahlarını bıraktığını hatırlatarak, “Dün itibarıyla 47 yıllık terör belası inşallah sona erme sürecine girmiştir. Türkiye, uzun, acılı, sancılı, gözyaşlarıyla dolu bir sayfayı kapatmaktadır.” demiştir. Bu sürecin bir müzakere ya da pazarlık neticesi olmadığını vurgulayan Erdoğan, “Son dönemde takip ettiğimiz Terörsüz Türkiye Projesi, bir müzakerenin, bir pazarlığın neticesi değildir. Kanı durduracak, annelerin gözyaşını dindirecek her türlü girişimi yakından takip ediyoruz.Herkes şundan emin olsun Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin onurunu çiğnetmeyiz, başını öne asla eğdirtmeyiz. Terörsüz Türkiye projemizi bu anlayışla izliyoruz.” ifadelerini kullanmıştır.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, süreçte Cumhur İttifakı'nın ve DEM Parti’nin birlikte hareket ettiğini belirterek, “MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli ve kadrosunun milliyetçiliğini, vatanseverliğini sorgulamak kimsenin haddi değildir. Aynı şekilde bizim de Türkiye aşkımızı kimse sorgulayamaz. Biz ne yapıyorsak Türkiye için yapıyoruz.” demiştir. Erdoğan, süreçte her türlü spekülasyona kapalı olduklarını vurgulayarak, terörden nemalanan yapıların bu gelişmelerden rahatsız olduğunu ifade etmiştir: “Terörün bitiyor olması en çok onları rahatsız ediyor. Çünkü rant kapıları kapanıyor. Çünkü çıkarları zedeleniyor. Çünkü tezgahları bozuluyor. Ortalığı bulandırmak, zihinleri karartmak için yoğun bir gayret içindeler. Milliyetçiyiz diyorlar vatanseveriz diyorlar. Terör bitiyor sevinsenize. Ama sevinemiyorlar. Ne yaparlarsa yapsınlar terör bitecek.” açıklamasında bulunmuştur.

Erdoğan, Türkiye’deki tüm vatandaşların devlet karşısında birinci sınıf vatandaş olduğunu belirterek, “Bu ülkenin her bir vatandaşı, ister Türk, ister Kürt, ister Arap, ister Sünni, ister Alevi, devlet karşısında eşit haklara sahiptir. Türkiye Cumhuriyeti hepimizin ortak yuvası, ortak çatısıdır.” ifadelerini kullanmıştır. Erdoğan, teröristbaşı Abdullah Öcalan ile yürütülen sürece ilişkin olarak, “Bir adım atana her türlü kolaylığı sağlarız. Çıkış yolu arayana kapıyı ardına kadar açarız, ama sular tersine akarsa da gereğini yaparız.” demiştir.

Sürecin TBMM zemininde devam edeceğini belirten Erdoğan, “İlk adım olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde bir komisyon kuracak, sürecin yasal ihtiyaçlarını Meclis çatısı altında konuşmaya başlayacağız.” ifadelerini kullanmıştır. Cumhur İttifakı’nın AK Parti, MHP ve DEM Parti ile birlikte bu süreci geleceğe taşıyacağını vurgulamıştır. Erdoğan, Irak ve Suriye’de yaşayan Kürtlerin de sürecin bir parçası olduğunu ifade ederek, “Suriyeli Kürt kardeşimizin de huzur, barış ve emniyet içinde yaşaması bizim olmazsa olmazımızdır.” demiştir.

Erdoğan konuşmasına şu ifadeleri de eklemiştir: “El ele, gönül gönüle Türkiye Yüzyılı’nı birlikte inşa edeceğiz. Terörün bitmesiyle Türkiye Cumhuriyeti Devleti çok daha güçlü, çok daha özgüvenli olacaktır. Enerjimizi artık asli işimize vereceğiz. Türkiye kardeşlikle büyüyecek, demokrasiyle güçlenecek, istikrar ve güven içinde geleceğe yürüyecek.”

Terörsüz Türkiye Süreci’nin Kronolojik Aşamaları (2024-2025)

• 22 Ekim 2024: MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, teröristbaşı Abdullah Öcalan’a çağrıda bulunarak, terör örgütü PKK’nın lağvedildiğini açıklaması gerektiğini belirtmiştir.
• 30 Ekim 2024: Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Bahçeli’nin çağrısına destek vermiş, “Sayın Bahçeli’nin elini değil tüm vücudunu taşın altına koymasıyla çok daha büyük bir imkân ele geçirilmiştir.” açıklamasını yapmıştır.
• 28 Aralık 2024: DEM Parti milletvekilleri Pervin Buldan ve Sırrı Süreyya Önder, İmralı’da teröristbaşı Abdullah Öcalan ile görüşme gerçekleştirmiştir.
• 2 Ocak 2025: TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş, DEM Parti heyetini kabul etmiştir. DEM Parti heyeti, TBMM’de bulunan siyasi partileri ziyaret etmeye başlamıştır.
• 27 Şubat 2025: Üçüncü İmralı görüşmesinde Öcalan, “Barış ve Demokratik Toplum Çağrısı” metnini iletmiştir. İmralı’dan terör örgütü PKK’ya yönelik “silah bırakma ve kendini feshetme” çağrısı yapılmıştır.
• 10 Nisan 2025: Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, DEM Parti milletvekilleri Pervin Buldan ve Sırrı Süreyya Önder’i Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde kabul etmiştir.
• 5-7 Mayıs 2025: Terör örgütü PKK, 12. Olağanüstü Kongresi’ni toplamış ve fesih kararını almıştır.
• 12 Mayıs 2025: Terör örgütü PKK, fesih ve silahları teslim etme kararını kamuoyuna açıklamıştır.
• 11 Temmuz 2025: Terör örgütü PKK’dan bir grup, Irak’ın Süleymaniye kentinde silahlarını imha etmiştir.
• 12 Temmuz 2025: Cumhurbaşkanı Erdoğan, Kızılcahamam’da “Bugün büyük ve güçlü Türkiye’nin şafağı söküyor” açıklamasını yapmıştır.
• 31 Temmuz 2025: TBMM’de süreç için komisyon kurulması ve yasal düzenleme çalışmaları başlatılmıştır.

TBMM’de Terörsüz Türkiye Komisyonu’nun Kurulması (31 Temmuz 2025)

Terörsüz Türkiye Süreci kapsamında Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) bünyesinde kurulacak olan Terörsüz Türkiye Komisyonu için siyasi partilere üye bildirme çağrısı yapılmıştır. Meclis Başkanlığı, 51 üyeden oluşacak komisyon için parti gruplarına ve Meclis’te temsil edilen diğer siyasi partilere 31 Temmuz 2025 saat 17.00’ye kadar üye bildiriminde bulunmaları için süre tanımıştır.

Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti), komisyona 21 üye bildirmiştir. Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) 10 milletvekili ile komisyona katılmıştır. Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) ve DEM Parti dörder üye vermiştir. Yeni Yol Partisi 3 üye, Hür Dava Partisi (HÜDA PAR), Türkiye İşçi Partisi (TİP), Emek Partisi (EMEP), Demokratik Sol Parti (DSP) ve Yeniden Refah Partisi birer üye bildirmiştir.

_{TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş, "Terörsüz Türkiye" hedefi doğrultusunda kurulacak komisyonun ilk toplantısına başkanlık ediyor, 5 Ağustos 2025 - (Anadolu Ajansı)}

Komisyon üyeliği için bildirilen milletvekilleri arasında AK Parti’den Mustafa Şen, Abdulhamit Gül, Cüneyt Yüksel, Selami Altınok, Mehmet Sait Yaz; CHP’den Murat Emir, Okan Konuralp, Sezgin Tanrıkulu; MHP’den Feti Yıldız, Levent Bülbül; DEM Parti’den Gülüstan Kılıç Koçyiğit, Meral Danış Beştaş; TİP’ten Ahmet Şık, EMEP’ten İskender Bayhan, HÜDA PAR’dan Zekeriya Yapıcıoğlu ve DSP’den Önder Aksakal yer almıştır.

İYİ Parti, Meclis Başkanlığı tarafından kendisine ayrılan üç üyelik için bildirimde bulunmamıştır. Demokrat Parti de komisyon için üye bildirmemiştir. Demokrat Parti yetkilileri, komisyona ilişkin nihai kararın Genel İdare Kurulu toplantısı sonrasında verileceğini belirtmiştir. Komisyonun kuruluş süreciyle birlikte, siyasi partilerin katılım oranları ve temsil düzeyleri belirlenmiş, TBMM’de Terörsüz Türkiye hedefi doğrultusunda yürütülecek çalışmalara ilişkin ilk adımlar atılmıştır.

TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş’un Komisyon Üyelerini Daveti (1 Ağustos 2025)

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Numan Kurtulmuş, Terörsüz Türkiye Komisyonu’nun ilk toplantısı için 1 Ağustos 2025 tarihinde resmi bir davette bulunmuştur. TBMM’nin resmi sosyal medya hesapları üzerinden yapılan açıklamada, komisyon üyesi olarak belirlenen milletvekillerinin 5 Ağustos 2025 Salı günü saat 11.00’de TBMM Tören Salonu’nda gerçekleştirilecek toplantıya katılmaları istenmiştir.

Meclis Başkanı Kurtulmuş’un çağrısında, açılış toplantısında komisyonun çalışma usul ve esaslarının belirleneceği, siyasi partilerin görüş ve değerlendirmelerini paylaşacakları belirtilmiştir. Toplantıda ayrıca komisyonun işleyişiyle ilgili prensiplerin de ele alınacağı duyurulmuştur.

Komisyonun açılış toplantısına davet edilen milletvekilleri arasında AK Parti, CHP, MHP, DEM Parti, Yeni Yol Partisi, HÜDA PAR, TİP, EMEP, DSP ve Yeniden Refah Partisi’nden bildirilen üyeler yer almıştır.

MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin Komisyon Sürecine Yönelik Açıklamaları (4 Ağustos 2025)

Milliyetçi Hareket Partisi Genel Başkanı Devlet Bahçeli, 4 Ağustos 2025 tarihinde yaptığı yazılı açıklamada, Terörsüz Türkiye Süreci kapsamında TBMM’de kurulan komisyona ilişkin değerlendirmelerde bulunmuştur. Bahçeli, “Suyu bulandırmaya, kuşkuları tırmandırmaya yer ve gerek yoktur. Kaldı ki Terörsüz Türkiye hususunda tarihi gelişmeler yaşanmaktadır.” ifadelerini kullanmıştır.

Bahçeli, komisyon çalışmalarını baltalama arayışlarının taktiksel bir yıldırma ve yıpratma kampanyası olduğunu belirtmiş, komisyona üye veren partilerin bu tür girişimlere karşı direniş göstereceklerine inandığını ifade etmiştir. Bahçeli açıklamasında, “Türk milleti kronikleşmiş ve kristalize olmuş ağır sorunlarla yüzleşecek kadar cesaretli ve dirayetlidir.” sözlerine yer vermiştir.

Komisyon sürecine katılmayan İYİ Parti’ye yönelik eleştirilerde bulunan Bahçeli, “Komisyonculukla” ilgili ithamların ciddiyetsiz ve değersiz açıklamalar olduğunu belirtmiştir. Bahçeli, Gazi Meclis’in işleyişinde komisyonların önemli bir yeri olduğunu vurgulamış ve süreçte yer almayan partilerin TBMM’deki diğer komisyonlardan da çekilmeleri gerektiğini ifade etmiştir.

Bahçeli, “Terörsüz Türkiye, milli birlik ve kardeşliği güncellemiş ve güçlendirmiş Türkiye’dir.” diyerek, sürecin sadece Türkiye’nin değil, bölgenin güvenliği açısından da hayati önem taşıdığını belirtmiştir. Bahçeli açıklamasında, komisyon sürecini tıkamaya çalışan çevrelerin ideolojik ve çıkar odaklı hareket ettiğini, bu durumun sürecin başarısını engelleyemeyeceğini dile getirmiştir.

TBMM Terörsüz Türkiye Komisyonu’nun İlk Toplantısı (5 Ağustos 2025)

Türkiye Büyük Millet Meclisi çatısı altında kurulan Terörsüz Türkiye Komisyonu, 5 Ağustos 2025 tarihinde ilk toplantısını gerçekleştirmiştir. Toplantı, TBMM Tören Salonu’nda, Meclis Başkanı Numan Kurtulmuş’un açılış konuşmasıyla başlamıştır. Toplantıya, komisyon üyeliği bildiren AK Parti, CHP, MHP, DEM Parti, Yeniden Refah Partisi, Yeni Yol Partisi, HÜDA PAR, DSP, TİP ve EMEP milletvekilleri katılmıştır. İYİ Parti ve Demokrat Parti toplantıda yer almamıştır.

_{"Terörsüz Türkiye" hedefi doğrultusunda kurulacak komisyonun ilk toplantısı, 5 Ağustos 2025 - (Anadolu Ajansı)}

Toplantıda komisyonun isminin resmen “Milli Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonu” olarak belirlenmesine karar verilmiştir. Komisyonun ilk gündem maddeleri arasında çalışma usul ve esaslarının belirlenmesi, toplantı takviminin oluşturulması ve görev çerçevesinin netleştirilmesi yer almıştır.

Milli Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonu’nun Adının Belirlenmesi ve Yetki Yapısının Netleştirilmesi

Komisyonun adı, toplantı sırasında oy birliği ile “Milli Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonu” olarak belirlenmiştir. Komisyonun toplantı yeter sayısı üçte bir olarak kabul edilmiştir. Karar alma yeter sayısı ise toplantıya katılan üyelerin salt çoğunluğu olarak belirlenmiştir. Komisyonun görev süresinin başlangıç olarak bir yıl olduğu açıklanmış, ihtiyaç halinde Meclis Başkanlığı tarafından bu sürenin uzatılabileceği ifade edilmiştir.

Toplantıların haftada en az bir kez yapılması, gerektiğinde olağanüstü oturumların düzenlenebilmesi yönünde karar alınmıştır. Toplantıların gizli ya da açık yürütüleceğine komisyon üyeleri karar verecektir. Komisyon çalışmalarına kamu kurumlarından yöneticiler, uzmanlar, sivil toplum temsilcileri ve akademisyenler de davet edilebilecektir. Bu çerçevede bir sekretarya kurulmuş, komisyon üyelerine teknik ve idari destek sağlanacak bir yapı oluşturulmuştur.

Komisyonun Görev Alanı ve Meclis Tabanlı Yasal Düzenleme Yetkisi

Milli Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonu’nun görev alanı, Terörsüz Türkiye Süreci çerçevesinde toplumsal bütünleşmenin güçlendirilmesi, milli dayanışmanın pekiştirilmesi ve demokratik işleyişin kurumsallaştırılması hedefleri doğrultusunda belirlenmiştir. Komisyonun temel sorumlulukları arasında, süreç kapsamında ihtiyaç duyulan yasal düzenlemeleri tespit etmek, bu doğrultuda öneriler geliştirmek ve yasa teklifleri hazırlamak yer almıştır.

Komisyona, ilgili bakanlıklar ve kamu kurumlarından temsilciler davet edilerek yasal ve idari yapıdaki boşlukların giderilmesine yönelik bilgi paylaşımı sağlanacaktır. Süreç boyunca kamuoyunu düzenli biçimde bilgilendirme görevi de komisyonun yetki alanına dahil edilmiştir. Bu kapsamda düzenli raporlamalar, bilgilendirme toplantıları ve toplumsal katılımı artırıcı etkinliklerin yürütülmesi planlanmıştır.

Komisyonun, TBMM çatısı altında görev yapacak şekilde tüm siyasi partilerin temsiline açık yapısı, yasama faaliyetlerine doğrudan katkı sunacak şekilde organize edilmiştir. Karar alma süreçlerinde her siyasi partinin eşit söz hakkına sahip olması ve önerilerin çoğunluk esasına göre değerlendirilmesi esas kabul edilmiştir.

TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş’un Açıklamaları

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Numan Kurtulmuş, Terörsüz Türkiye Süreci kapsamında Meclis’te kurulan komisyonun 5 Ağustos 2025 tarihindeki ilk toplantısında açılış konuşmasını gerçekleştirmiştir. Toplantı, TBMM Tören Salonu’nda yapılmış, toplantıya tüm siyasi partilerin komisyona bildirdiği üyeler katılmıştır. Konuşmasına “hayırlı, uğurlu olması” temennisiyle başlayan Kurtulmuş, “Milletlerin tarihinde öyle anlar vardır ki yalnız o günü, o anı değil; milletlerin yarınlarını da şekillendirir. Bugün de öylesi günlerden birindeyiz.” ifadelerini kullanmıştır.

Numan Kurtulmuş, Türkiye’nin yaklaşık yarım asırdır terörle mücadele ettiğini, gelinen noktanın “tarihi bir dönüm noktası” olduğunu belirtmiş ve şu ifadeleri kullanmıştır: “Yarım asırdır milletimizin başına bela olmuş terör illetinden kurtulmak için tarihi bir dönüm noktasına gelmiş olduğumuzu müşahede ediyoruz.” Bu komisyonun yalnızca çalışmaların başlangıcı olmadığını, aynı zamanda milletin geleceğe dair umutlarının yeşermesinin başlangıcı olduğunu vurgulamıştır.

_{TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş, "Terörsüz Türkiye" hedefi doğrultusunda kurulacak komisyonun ilk toplantısına başkanlık ediyor, 5 Ağustos 2025 - (Anadolu Ajansı)}

Komisyonu “sıradan bir heyet” olarak nitelendirmediğini belirten Kurtulmuş, bu yapının yarınları onarma cesareti ve toplumsal bütünleşmeyi pekiştirme iradesi gösteren tarihi bir misyon taşıdığını ifade etmiştir. “Bu salonda milletin iradesini temsilen yeni bir dönemin başlangıcına şahitlik ediyoruz.” diyen Kurtulmuş, komisyonun Meclis adına, millet adına çözüm süreçlerine vaziyet etmesi için kurulduğunu söylemiştir.

Konuşmasında anayasa yazmak ya da tüm sorunları bir anda çözmek gibi hedeflerinin olmadığını belirten Kurtulmuş, komisyonun işlevini “Meclisin halkın sesi olmanın yanında, toplumsal barışın taşıyıcısı, kardeşliğin teminatı, çözümün meşru adresi olduğunu hatırlatma iradesidir.” şeklinde tanımlamıştır. Silahların sustuğu ve örgütün kendini feshettiği bir aşamada, bu sürecin herhangi bir kişi, kurum ya da siyasi yapıya değil, doğrudan milletin iradesine ait olduğunu vurgulamıştır.

Komisyonun hedefinin toplumsal dokuyu tahkim etmek, kardeşliği kalıcılaştırmak ve farklılıkları zenginlik olarak kabul edip ortak yaşamı güçlendirmek olduğunu söyleyen Kurtulmuş, “Milletimizin arasındaki birlik, beraberlik ve kardeşlik duyguları toplumumuzun en önemli yapı taşı olmuştur.” demiştir.

Konuşmasında küresel güçlerin “böl, parçala, yönet” politikalarına da değinen Kurtulmuş, terörün Türkiye’ye yaşattığı kayıplara dikkat çekmiştir. “Terör eylemlerinin ülkemize yaşattığı karanlık yıllar her bir yurttaşımızın ortak kaybıdır, ortak acısıdır.” demiş ve terörün can kayıplarının yanı sıra emeği, umudu ve ortak hayalleri de hedef aldığını belirtmiştir. Cumhuriyet tarihinin önemli bir bölümünde enerjinin içerideki karanlıkla boğuşmaya harcandığını söylemiş; farklı terör örgütlerinin Türkiye'nin huzurlu ve güçlü bir ülke olma hedefi önünde engel teşkil ettiğini ifade etmiştir.

Farklı isimler ve maskeler altında faaliyet gösteren birçok yapının Türkiye’nin önünü kesmeye çalıştığını söyleyen Kurtulmuş, bu yapıların vekalet savaşlarının yürütülmesinde kullanıldığını, bölgede istikrarsızlık, çatışma ve göç dalgalarına neden olduklarını ifade etmiştir. Bu süreçlerin Türkiye’nin demokratik gelişimine de ket vurduğunu belirtmiştir.

Kurtulmuş, “Bugün FETÖ dahil darbe girişimlerini boşa çıkaran ve terör örgütünün etkisini kıran kararlı adımlarla birlikte yeni bir dönemin eşiğindeyiz.” demiş ve bu dönemin siyasetin, düşüncenin ve vicdanın daha çok konuşulduğu bir dönem olması gerektiğini ifade etmiştir. Sürecin yalnızca Türkiye’yi değil, bölgeyi de etkileyen yönlerine değinmiş; “Terörsüz Türkiye, aslında açıkçası terörsüz bir bölge demektir.” ifadeleriyle sürecin bölgesel yansımasına işaret etmiştir. Türk-Kürt kardeşliğinin bu coğrafyanın asli kodu olduğunu vurgulamış, ortak kaderin Çanakkale ve benzeri tarihi deneyimlerle şekillendiğini belirtmiştir.

Komisyonun yalnızca teknik değil, toplumsal düzeyde de bir anlam taşıdığını belirten Kurtulmuş, “Meclisimiz bin yıllık kardeşliği yeniden hatırlatmakla kalmayacak, siyasal düzlemde yeniden tarif edecektir.” demiştir. Şahit olunan silah bırakma sürecinin bir pazarlığın değil, milletin huzura ve birliğe dair kararlılığının sonucu olduğunu vurgulamıştır. Terörle mücadeleye ayrılan kaynakların başka alanlara yönlendirilmesi halinde ülkenin kalkınma sürecinin daha önceki yıllarda tamamlanabileceğini ifade etmiştir.

Şehitlerin ve gazilerin bu sürecin manevi mimarları olduğunu belirten Kurtulmuş, “Bu istikamette atacağımız her adımda onların emanetine sadakatle bağlı kalacağımızı ilan ediyoruz.” demiştir.

Komisyonun temel ilkelerinin “şeffaflık”, “açıklık” ve “çoğulculuk” olduğunu belirtmiştir. Her bilgilendirme ve adımın şeffaf biçimde yapılacağını, kamuoyunun yalnızca TBMM Başkanlığı tarafından bilgilendirileceğini açıklamıştır. Kamuoyunun provoke edici açıklamalardan korunmasının da komisyonun görevleri arasında yer aldığını ifade etmiştir.

Kurtulmuş, bu sürecin yalnızca siyaset kurumuna bırakılmayacağını, kanaat önderleri, akademi, hukuk çevresi ve sivil toplumun katkı sağlayacağını ifade etmiştir. “Hiç kimse dışarıda bırakılmamalıdır, hiçbir fikir kenara itilmemelidir.” demiştir. Bu yapının müzakereci bir istişare organı olarak çalışacağını, farklı fikirlerin ortak akılda birleşmesini amaçladığını açıklamıştır.

Komisyonun görevleri arasında silah bırakma sürecinin takibi, hukuki ve siyasal çerçevede yönlendirilmesi ve gerektiğinde öneriler geliştirilmesi olduğunu söylemiştir. Bu bağlamda toplumsal psikolojinin iyi yönetilmesinin önemine değinmiş, karşılıklı toplumsal saygının bu sürecin başarısı açısından belirleyici olacağını ifade etmiştir.

Meclis’in bu süreci provokasyonlara karşı koruyacak bir güç olduğunu belirtmiş ve demokratik yapının bu anlamda güvence olduğunu ifade etmiştir. Komisyonun hakikatin göz ardı edilmediği, duyguların inkar edilmediği ve çözüm üretme cesaretinin gösterildiği bir anlayışla çalışacağını söylemiştir.

Konuşmasının sonunda Kurtulmuş, “Her kimlik, milletimizin asli rengidir. Hiçbir vatandaşımız kimliğinden, dilinden ve inancından dolayı ötekileştirilemez. Bu uğurda milletin iradesine sonuna kadar bağlıyız.” ifadelerine yer vermiştir. Komisyonun, “milli birlik ve kardeşlik içinde yürütülen bu tarihi misyonu layıkıyla gerçekleştireceğini” beyan etmiştir. Komisyonun “barış”ı ortak kelime, “kardeşlik”i ortak hedef olarak benimseyeceğini açıklamıştır.

Verilen aranın ardından başlayan ikinci oturumun açılışında Kurtulmuş, sürece katkı sunan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, Ana Muhalefet Partisi Genel Başkanı Özgür Özel, Yeni Yol Partisi ve DEM Parti yetkilileri başta olmak üzere tüm siyasi parti yönetimlerine ve milletvekillerine teşekkür etmiştir. Komisyonun “nevi şahsına münhasır bir istişare komisyonu” olduğunu, siyasi partiler tarafından yetkilendirilmiş güçlü bir yapı olduğunu vurgulamıştır. Elde edilecek sonuçların TBMM Genel Kurulu’na taşınacağını açıklamış, sürecin “siyasi parti hesaplarının yapılacağı bir yer değil” olduğunu ifade etmiştir.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “Terörsüz Türkiye” Mektubu

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 7 Ağustos 2025 tarihinde, “Terörsüz Türkiye” Süreci kapsamında şehit yakınları, gaziler, gazi yakınları ve tüm vatandaşlara hitaben iki ayrı mektup kaleme almıştır. Mektuplarda sürecin temel ilkeleri, devletin yaklaşımı ve yürütülen adımlar detaylı biçimde kamuoyuna aktarılmıştır.

_{Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan - (Anadolu Ajansı)}

Şehit Yakınları ve Gazilere Yönelik Mektup

Cumhurbaşkanı Erdoğan, şehit aileleri ile gazilere yönelik kaleme aldığı mektupta, selamlama sözlerinin ardından “şehitleri rahmetle, gazileri şükranla” andığını ifade etmiştir. Mektubun girişinde, “Şüheda yurdu toprakların her karışının, şehit ve gazilerimizin kanlarıyla yoğrulduğu”na belirten Erdoğan, “Bugün semalarımızda Ezan-ı Muhammediler huşu ile yankılanıyorsa, ay yıldızlı al bayrağımız göklerde gururla dalgalanıyorsa, 86 milyon vatandaşımız huzur ve emniyet içinde yaşıyorsa, bunda en büyük pay, hiç şüphesiz, şehit ve gazilerimizindir. Onların emanetlerine sahip çıkmak, devletimizin en temel vazifesidir.” ifadelerine yer vermiştir.

Göreve geldikleri ilk günden itibaren ülkede, sınırlarda ve bölgede terörün her türlüsüyle en etkin şekilde mücadele ettiklerini vurgulayan Erdoğan, bu uğurda binlerce canı şehit verdiklerini, binlerce kişinin de gazilikle müşerref olduğunu, ancak şehit ve gazilerin uğruna kanlarını akıttıkları mukaddes ve muazzez değerlere leke sürdürmediklerini kaydetmiştir.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, devletin ve milletin birlikte “Türkiye Yüzyılı” hedeflerine yürüdüğünü vurgulayarak şu açıklamada bulunmuştur: “Şundan emin olmanızı hassaten rica ve istirham ediyorum, bu sürecin hiçbir noktasında pazarlığa, müzakereye, tavize, gizli ve süfli girişimlere yer verilmemiştir, bundan sonra da verilmeyecektir. Şehitlerimizin aziz ruhlarını muazzep edecek, şehit ailelerimizi ve gazilerimizi incitecek hiçbir adım atılmamıştır ve atılmayacaktır. Terörsüz Türkiye ve ardından terörsüz bölge hedeflerimize salimen vasıl olduğumuzda önümüzde yepyeni bir sayfa açılacak; bin yıllık kardeşliğimiz yepyeni bir merhaleye ulaşacak; aramıza ekilen nifak tohumları sonsuza kadar sökülüp atılacaktır.”

Mektubun sonunda Erdoğan, Allah’tan yar ve yardımcı olmasını dilemiş, şehitlere rahmet, gazilere ise hayırlı ömür temennisinde bulunmuştur. Şehit ve gazileri yetiştiren anne ve babaların mübarek ellerinden, şehitlerin emaneti olan evlatları ise gözlerinden öptüğünü belirtmiştir.

Vatandaşlara Yönelik Mektup

Cumhurbaşkanı Erdoğan aynı gün tüm vatandaşlara hitaben ayrı bir mektup daha göndermiştir. Bu mektupta, Terörsüz Türkiye Süreci’ne dair genel çerçeve çizilmiş, devletin yürüttüğü adımların gerekçesi ve hedefleri anlatılmıştır.

Mektupta, milletin her bir ferdinin mesuliyetini omuzlarında taşıdıklarının bilinciyle büyük ve güçlü bir Türkiye için canla başla çalışmaya devam ettiklerini belirten Erdoğan, son 23 yılda yaptıkları yatırımlarla, hayata geçirdikleri proje, reform, hizmet ve düzenlemelerle, Türkiye'yi bölgesinde ve dünyada muteber bir konuma getirdiklerini belirtmiştir.

Erdoğan, önlerine çıkarılan tüm engellere rağmen milletle el ele vererek demokrasiyi güçlendirdiklerini, hak ve özgürlüklerin önünü açtıklarını, vesayet odaklarını bertaraf ettiklerini ve milli iradeyi ülkenin tüm kurumlarında egemen kıldıklarını kaydetmiştir.

Terörün her türlüsüyle tavizsiz şekilde mücadele ederken, 86 milyon vatandaşın barış, huzur ve kardeşlik içinde yaşaması için gerekli tüm adımları attıklarını vurgulayan Erdoğan, mektubunda şu ifadelere yer vermiştir: "Fitne duvarlarını yıkmak, kardeşliğimize kurulan sinsi tuzakları bozmak, kavlimizi ve muhabbetimizi tazeleyip ülkemizi çok daha parlak bir istikbale taşımak için tarihi bir sorumluluk üstlenerek Terörsüz Türkiye sürecini başlattık. Ülkemizi yarım asırdır hedeflerinden alıkoyan kanlı zinciri milletimizle birlikte kırıp atmakta kararlıyız. Terörsüz Türkiye ve terörsüz bölge menziline inşallah eninde sonunda varacağız. İşte o zaman önümüzde yepyeni bir geleceğin doldurulmayı bekleyen beyaz sayfaları açılacak, bu sayfaları hep birlikte yazacağımız zaferlerle, destanlarla, kardeşlik türküleriyle süsleyeceğiz. Şundan emin olunuz, ne yaptığımızı gayet iyi biliyor, stratejik bir akılla, çok büyük bir dikkat ve hassasiyetle hareket ediyoruz. Attığımız her adımı inceden inceye hesap ediyoruz. Terörsüz Türkiye çalışmalarında herhangi bir al-ver sürecinin, pazarlığın, istiklal ve istikbalimizi tehlikeye atacak hiçbir adımın yeri yoktur, asla da olmayacaktır. Şehitlerimizin asil ruhlarını incitecek, gazilerimizi üzecek, şehit ailelerimizi mahzun ve mahcup edecek hiçbir teşebbüse müsaade etmedik, bundan sonra da etmeyiz. Cenabıallah'ın izni, milletimizin dua ve desteğiyle aydınlık bir gelecek için mücadele etmeyi sabırla, kararlılıkla sürdüreceğiz. Rabb'im hepimizin yar ve yardımcısı olsun, umduklarımıza nail eylesin."

Milli Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonu Toplantıları

İlk Toplantılar ve Kapalı Oturum Düzeni (5-8 Ağustos)

Milli Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonu’nun ilk toplantısı 5 Ağustos 2025 tarihinde TBMM Tören Salonu’nda yapılmıştır. Toplantıya TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş başkanlık etmiştir. Bu ilk oturumda, komisyonun çalışma usul ve esasları belirlenmiş, sonraki süreçte ele alınacak konuların çerçevesi çizilmiş ve kimlerin davet edileceği karara bağlanmıştır.

Komisyonun ikinci toplantısı 8 Ağustos 2025 tarihinde yine TBMM Tören Salonu’nda gerçekleştirilmiştir. Bu toplantıya İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler ve Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanı İbrahim Kalın katılmıştır. Bakanlar ve MİT Başkanı, kendi kurumları adına yürüttükleri çalışmalar ve güncel gelişmeler hakkında komisyonu bilgilendirmiştir.

TBMM Başkanı Kurtulmuş, toplantının niteliği gereği kapalı oturum yapılması gerektiğini belirtmiş ve konuyu komisyon üyelerinin oylamasına sunmuştur. Yapılan oylama sonucunda toplantıların tam kapalılık ilkesi çerçevesinde yürütülmesi oy birliğiyle kabul edilmiştir. Bu ilkeye göre, toplantılarda yapılan tüm konuşmalar tutanak altına alınacak, ancak on yıl süreyle yayımlanmayacak ve hiçbir şekilde paylaşılmayacaktır.

Kapalı oturum ilkesine uygun olarak gerçekleştirilen ikinci toplantı yaklaşık 5,5 saat sürmüştür. Bu oturumda bakanlar ve MİT Başkanı, güvenlik, savunma ve istihbarat alanlarında kapsamlı sunumlar yapmış, ardından komisyon üyelerinin sorularını yanıtlamışlardır.

Komisyonun üçüncü toplantısının tarihi 12 Ağustos 2025 olarak belirlenmiştir. Bu toplantıda üyelerden komisyon çalışmalarına yönelik önerilerin alınması ve sonraki aşamaların planlanması öngörülmüştür.

Üçüncü Toplantı (12 Ağustos)

Komisyonun üçüncü toplantısı 12 Ağustos 2025 tarihinde TBMM Tören Salonu’nda yapılmıştır. TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş’un başkanlığında gerçekleşen toplantıya milletvekilleri katılım göstermiştir. Toplantıda toplam 38 milletvekili söz alarak gündeme ilişkin önerilerini dile getirmiştir.

Toplantı öncesinde, İYİ Parti’nin komisyona üye vermemesi nedeniyle boş kalan üç üyelik diğer siyasi partilere dağıtılmış ve bu üyelikler doldurulmuştur. Bu çerçevede AK Parti Denizli Milletvekili Cahit Özkan, CHP Ankara Milletvekili Umut Akdoğan ve DEM Parti İstanbul Milletvekili Celal Fırat komisyonun yeni üyeleri olarak görevlerine başlamıştır.

Toplantı gündeminde, terörün Türkiye’nin gündeminden tamamen çıkarılması amacıyla toplumsal duyarlılığın artırılması, milli birlik ve kardeşliğin güçlendirilmesi, özgürlük, demokrasi ve adaletin pekiştirilmesi gibi başlıklar ele alınmıştır. Kurtulmuş, komisyonda herkesin farklı açılardan baksa da fikirlerini açık bir şekilde dile getirdiğini ve bunun sürece katkı sağladığını belirtmiştir.

Kurtulmuş’un toplantıda öne çıkardığı üç ana nokta olmuştur:

1. Toplumsal duyarlılık ve toplumsal rızanın oluşturulması. Bu kapsamda toplumun geniş kesimlerinde güvenin tesis edilmesi gerektiği vurgulanmıştır.
2. Çalışmalarda hızın sağlanması. Konuşma ve dinleme süreçlerinin tamamlanmasının ardından işlerin hızlıca sonuçlandırılması gerektiği belirtilmiştir.
3. Güven sorununun aşılması. Farklı siyasi kanaatlerin bir araya gelmesinin güveni artırdığı, bunun da çözüm sürecine katkı sağladığı ifade edilmiştir.

Komisyonun özgün bir yapıya sahip olduğu, klasik komisyonlardan farklı olarak özellikle silahların bırakılması sonrası gerekli yasal düzenlemeler için öneriler geliştireceği ve demokratikleşme, barış, adalet gibi başlıklarda kamuoyunu bilgilendireceği vurgulanmıştır.

Toplantının sonunda, komisyonun dördüncü toplantısının 19 Ağustos 2025’te yapılacağı açıklanmıştır. Bu toplantıya şehit yakınları, gaziler ve Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Mahinur Özdemir Göktaş’ın davet edileceği belirtilmiştir.

_{Milli Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonu toplantısı, 19 Ağustos 2025 - (Anadolu Ajansı)}

Dördüncü Toplantı (19 Ağustos)

Komisyonun dördüncü toplantısı 19 Ağustos 2025 tarihinde TBMM Tören Salonu’nda yapılmıştır. Toplantıya TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş başkanlık etmiştir. Oturumda şehit yakınları ve gaziler ile onları temsil eden sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri dinlenmiştir. Katılımcılar arasında Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Mahinur Özdemir Göktaş, Türkiye Harp Malulü Gaziler, Şehit Dul ve Yetimleri Derneği Genel Başkanı Mustafa Işık, Türkiye Gaziler ve Şehit Aileleri Vakfı Başkanı Lokman Aylar, Türkiye Şehit Yakınları ve Gaziler Dayanışma Vakfı Başkanı Bilge Gürs ve Türkiye Muharip Gaziler Derneği Genel Başkanı Beyazıt Yumuk yer almıştır.

TBMM Başkanı Kurtulmuş, açılış konuşmasında komisyonun kuruluş sürecine değinmiştir. Silah bırakma kararının ardından Türkiye’nin tarihi bir dönemece girdiğini, bu bağlamda komisyonun çalışmalarının Meclis çatısı altında yoğunlaştırıldığını belirtmiştir. Şehitlerin fedakârlıklarının önemine işaret ederek, onların mücadelesi olmasaydı bu sürecin bugün gerçekleşmeyeceğini ifade etmiştir. Konuşmasında “vatan sağ olsun” ifadesinin şehit ailelerinin ortak cevabı haline geldiğini ve bunun nesiller boyunca aktarılan bir motto olduğunu dile getirmiştir.

Kurtulmuş, gazilerin de milletin en önemli unsurlarından biri olduğunu, onların “ölürsem şehit, kalırsam gazi” anlayışıyla mücadeleye katıldığını ve toplumun emaneti olduklarını vurgulamıştır. Ayrıca komisyonun başından itibaren herhangi bir pazarlığın söz konusu olmadığını, bu sürecin pazarlık konusu yapılmadan yürütüldüğünü açıklamıştır. TBMM’nin hiçbir pazarlığın içerisinde olmadığını ve olmayacağını, tek hedefin ezeli ve ebedi kardeşliğin yeniden tesis edilmesi olduğunu belirtmiştir.

_{Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Göktaş, Milli Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonu'nda, 19 Ağustos 2025 - (Anadolu Ajansı)}

Toplantıda sürece katkı sunabilecek tüm kurumsal yapıların komisyona davet edilerek dinleneceği açıklanmıştır. Bu doğrultuda toplumun farklı kesimlerinden kanaat önderleri, sivil toplum kuruluşları ve meslek örgütlerinin görüşlerinin alınacağı ifade edilmiştir. Komisyonun çalışmalarında toplumsal rızanın artırılması, duyarlılığın geliştirilmesi ve farklı kesimlerin sürece katılımının sağlanmasının temel hedefler arasında olduğu vurgulanmıştır.

Beşinci Toplantı (20 Ağustos 2025)

Komisyonun beşinci toplantısı 20 Ağustos 2025 tarihinde TBMM Tören Salonu’nda yapılmıştır.. Bu toplantıda toplumun farklı kesimlerinden sivil toplum kuruluşları ve aile temsilcileri dinlenmiştir. Katılımcılar arasında Cumartesi Anneleri ve Barış Anneleri ile birlikte İnsan Hakları Derneği (İHD), İnsan Hakları ve Mazlumlar İçin Dayanışma Derneği (MAZLUMDER), Tahir Elçi İnsan Hakları Vakfı ve İnsan Hak ve Hürriyetleri (İHH) İnsani Yardım Vakfı temsilcileri yer almıştır.

_{Milli Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonu toplantısında bulunan "Cumartesi Anneleri" ve "Barış Anneleri", 20 Ağustos 2025 - (Anadolu Ajansı)}

Kurtulmuş toplantının açılışında, ilk üç toplantıda komisyonun çalışma düzeninin oluşturulduğunu, dördüncü toplantıda şehit yakınları ve gazilerin dinlendiğini, bu beşinci toplantıda ise sivil toplum temsilcilerinin görüşlerini almak üzere bir araya gelindiğini belirtmiştir. Geçmişte yaşanan acıların herkesin ortak acısı olduğunu, bunların yarıştırılmaması gerektiğini vurgulamıştır. Ayrıca komisyonun amacının geçmişin tartışmalarını tekrar etmek değil, gelecekte benzer acıların yaşanmaması için tedbirler almak olduğunu ifade etmiştir.

Toplantıda söz alan sivil toplum temsilcileri farklı önerilerde bulunmuştur. İHD temsilcileri, komisyonun yasayla kurulmamasını eleştirmiş, çalışma süresinin kısa olduğunu belirtmişlerdir. Kürt meselesi bağlamında mağduriyetlerin ve hak ihlallerinin görünür kılınması gerektiğini dile getirmişlerdir. Kalıcı barışın sağlanabilmesi için, PKK militanlarının silahsızlanarak toplumsal yaşama katılmalarına imkân tanıyacak yasal düzenlemelerin yapılması önerilmiştir. Ayrıca geçmişteki önemli figürlerin, örneğin Şeyh Said, Seyit Rıza ve Said Nursi gibi isimlerin mezar yerlerinin açıklanması gerektiği, naaşlarının ailelerine teslim edilmesinin toplumsal güveni artıracağı ifade edilmiştir.

MAZLUMDER temsilcileri, sürecin hukuki metinlerle desteklenmesi gerektiğini, adımların tekrar silaha dönüşü engelleyecek şekilde yapılandırılmasının önemini vurgulamışlardır. İnfaz kanununun değiştirilmesi gerektiği, bazı belediyelere yapılan kayyum atamalarının sona erdirilmesi gerektiği görüşü dile getirilmiştir. İHH temsilcileri ise uluslararası arabuluculuk deneyimlerinden örnekler sunarak, dış müdahalelerin süreci olumsuz etkilediğini, çözümün Meclis ve Türkiye iç dinamikleriyle sağlanabileceğini ifade etmişlerdir.

TBMM Başkanı Kurtulmuş, toplantının ardından yaptığı açıklamada, komisyona davet edilen sivil toplum kuruluşlarının kendi görüşlerini dile getirdiğini, bunların komisyonun ortak ve resmi görüşleri olarak değerlendirilmemesi gerektiğini belirtmiştir. Tüm konuşmaların tutanaklara geçirildiğini ve kayıt altına alındığını vurgulamıştır. Ayrıca, komisyon üyelerinin 51 kişi olarak ortak bir kararlılık içinde olduklarını, provokatif girişimlere karşı sürecin korunacağını ifade etmiştir.

Toplantının sonunda, komisyonun altıncı toplantısının 27 Ağustos 2025 tarihinde yapılacağı ve bu toplantıya önceki dönem TBMM başkanlarının davet edileceği, ardından 28 Ağustos 2025 tarihinde yedinci toplantıda Türkiye Barolar Birliği’nin dinleneceği duyurulmuştur.

Altıncı Toplantı (27 Ağustos 2025)

Komisyonun altıncı toplantısı 27 Ağustos 2025 tarihinde TBMM Tören Salonu’nda yapılmıştır. Toplantıya TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş başkanlık etmiştir. Bu oturumda, Türkiye Barolar Birliği (TBB) Başkanı Erinç Sağkan ile Ankara 2 Nolu, Bingöl, Diyarbakır, Hatay, İstanbul 2 Nolu, Malatya, Mardin, Mersin, Van ve Sivas baro başkanları hazır bulunmuştur.

_{Milli Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonu 6.toplantısı, 27 Ağustos 2025 - (Anadolu Ajansı)}

Kurtulmuş, toplantının açılışında Türkiye’de “Terörsüz Türkiye” hedefi doğrultusunda tarihi bir fırsatın ortaya çıktığını, bu fırsatın İmralı’dan yapılan açıklama ve örgütün kendisini feshetme kararına uymasının ardından oluştuğunu belirtmiştir. Bu ortamda artık silahların konuşulmadığı, huzur ve esenliğin sağlandığı bir düzenin tesis edilebilmesi için siyasetin sorumluluk üstlendiğini, bu amaçla Milli Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonu’nun kurulduğunu vurgulamıştır.

TBMM Başkanı, komisyonun önemli bir mesai ortaya koyduğunu, bundan sonraki süreçte yasal altyapının hazırlanmasının kaçınılmaz olduğunu ifade etmiştir. Bu bağlamda, Barolar Birliği ve baroların sürece katkılarının çok değerli olduğunu, hukuk camiasının görüşlerinin sürecin tamamlanmasına ilişkin önemli bir rol oynayacağını açıklamıştır. Kurtulmuş, “Türkiye modelini ortaya koymak, Türkiye’ye özgü bir modeli gerçekleştirmek de bu tarihi komisyonun tarihi başarılarından birisi olacaktır. Milletimizin beklentisi budur.” ifadelerini kullanmıştır.

Toplantıda, daha önceki oturumlarda dinlenen kesimlere atıfla Diyarbakır Anneleri, Cumartesi Anneleri, Barış Anneleri, şehit yakınları ve gazilerin dile getirdiği ortak görüşlere değinilmiştir. Kurtulmuş, bu kesimlerin “Artık evlatlarımızı değil, silahlarımızı gömelim” yönündeki çağrılarını komisyon çalışmalarında temel bir motivasyon olarak aktarmıştır.

_{Milli Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonu 6.toplantısı, 27 Ağustos 2025 - (Anadolu Ajansı)}

Altıncı toplantıda ayrıca, İstanbul 1 Nolu Barosunun davet edilmediği yönündeki değerlendirmelere ilişkin açıklama yapılmış, söz konusu baronun da aynı usullerle davet edildiği ancak program yoğunluğu nedeniyle katılamadığı bildirilmiştir. Böylelikle dışarıda oluşturulan “davet edilmedi” algısının doğru olmadığı belirtilmiştir.

Kurtulmuş, komisyon üyelerinden gelen tekliflerin sayısının 400’ün üzerinde olduğunu açıklamış ve tüm tekliflerin kayıt altına alındığını belirtmiştir. Komisyonun yalnızca dinleme değil, sonuç odaklı çalışma sorumluluğuna sahip olduğunu, işin nihai amacının devlet politikası olarak başlayan süreci millet politikası haline getirmek olduğunu vurgulamıştır.

Toplantının sonunda, Türkiye Barolar Birliği Başkanı ile baro başkanları görüşlerini paylaşmış, milletvekilleri de değerlendirmelerde bulunmuştur. TBMM Başkanlığından yapılan yazılı açıklamada, komisyonun bu toplantısıyla birlikte toplumsal rızanın artırılmasına yönelik katkıların öneminin bir kez daha ortaya çıktığı, hukuk camiasının sürece dâhil edilmesinin sürecin yasal temellerinin güçlendirilmesi açısından değerli olduğu ifade edilmiştir.

Yedinci Toplantı (28 Ağustos 2025)

Komisyonun yedinci toplantısı 28 Ağustos 2025 tarihinde TBMM Tören Salonu’nda gerçekleştirilmiştir. Bu toplantının temel gündemini, eski Türkiye Büyük Millet Meclisi başkanlarının sürece ilişkin değerlendirmeleri oluşturmuştur. Toplantı iki oturum halinde düzenlenmiştir. İlk oturumda eski TBMM başkanları Hikmet Çetin, Ömer İzgi, Bülent Arınç, Köksal Toptan ve Mehmet Ali Şahin söz almıştır. İkinci oturumda ise Cemil Çiçek, İsmet Yılmaz, İsmail Kahraman, Binali Yıldırım ve Mustafa Şentop görüşlerini aktarmıştır.

_{Milli Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonu 6.toplantısı, 28 Ağustos 2025 - (Anadolu Ajansı)}

TBMM Başkanı Kurtulmuş açılış konuşmasında, eski Meclis başkanlarının tecrübelerinin komisyon için yol gösterici olduğunu ifade etmiş, daveti kabul ettikleri için kendilerine teşekkür etmiştir. Kurtulmuş, bu sürecin tarihi bir dönüm noktası olduğunu ve alınacak görüşlerin komisyonun çalışmalarına önemli katkı sağlayacağını vurgulamıştır.

İlk oturumda söz alan 20. TBMM Başkanı Hikmet Çetin, MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin sürece katkısına dikkat çekmiş, dağdan inenler arasında suç işlememiş olanların affedilmesi gerektiğini belirtmiştir. Çetin ayrıca, silah bırakmış örgüt mensuplarının gelecekte toplumsal uyum açısından değerlendirilebileceğini, fakat ağır suç işlemiş kişilerin affının mümkün olmayacağını ifade etmiştir. Kürt ve Türk halklarının iç içe yaşadığını, ayrışmanın mümkün olmadığını dile getirmiştir.

21.TBMM Başkanı Ömer İzgi, sürecin Bahçeli’nin açıklamalarıyla başladığını ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kararlılığıyla devam ettiğini belirtmiştir. Çocuk yaşta dağa çıkarılan, eylemlere katılmadığı tespit edilen kişilerin durumlarının TBMM’de ele alınması gerektiğini vurgulamıştır. İzgi ayrıca, gerekirse anayasa değişiklikleri yapılabileceğini, örnek olarak 1924 Anayasası’ndaki “Türkiye ahalisine din ve ırk ayrımı olmaksızın Türk denir” ifadesinin yeniden anayasaya eklenebileceğini önermiştir.

22.TBMM Başkanı Bülent Arınç, komisyonda İYİ Parti dışındaki tüm siyasi partilerin temsil edilmesini önemli bulduğunu, DEM Parti’nin sürece katkı sunmasını takdirle karşıladığını söylemiştir. Arınç, geçmişte yapılan radikal söylemlerin geride bırakılması gerektiğini, toplumsal mutabakatın güçlendirilmesinin zorunlu olduğunu belirtmiştir. Ayrıca genel affın zaruri bir ihtiyaç olduğunu dile getirmiştir.

23.TBMM Başkanı Köksal Toptan, geçmişte yürütülen anayasa çalışmalarına değinerek, mevcut komisyonun yeni ve özgürlükçü bir anayasa hazırlığı için umut verdiğini söylemiştir. Terörsüz Türkiye hedefine ulaşmada yeni mevzuat ve anlayışlarla hareket edilmesi gerektiğini ifade etmiştir.

24.TBMM Başkanı Mehmet Ali Şahin, sürecin dönüm noktası olduğunu, Bahçeli ve Erdoğan’ın katkılarıyla yeni bir dönemin başladığını belirtmiştir. Terörsüz Türkiye hedefinin hayırlı bir iş olduğunu, bu konuda acele edilmesi gerektiğini ifade etmiş, komisyonun zaman kaybetmeden özüne odaklanması gerektiğini vurgulamıştır.

_{Milli Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonu 7.toplantısı, 28 Ağustos 2025 - (Anadolu Ajansı)}

İkinci oturumda 26. TBMM Başkanı İsmet Yılmaz, sürecin partiler üstü olduğunu, silah bırakma sürecinin zamana yayılmaması gerektiğini, sürecin toplum desteğiyle hızla tamamlanmasının önemini dile getirmiştir. 25. TBMM Başkanı Cemil Çiçek, komisyonun muğlaklıkları gidermesi gerektiğini, olgulara dayanarak çalışması gerektiğini, sürecin iç siyasetin malzemesi yapılmaması gerektiğini ifade etmiştir. 27. TBMM Başkanı İsmail Kahraman, Meclisin hür iradesiyle bu sorunu çözmesinin tarihsel öneme sahip olduğunu belirtmiş, 15 Temmuz’da sağlanan birlik ruhuna vurgu yapmıştır.

28.TBMM Başkanı Binali Yıldırım, sürecin milli zemine oturtulmasının önemine dikkat çekmiş, Cumhuriyetin temel esaslarının tartışmaya kapalı olduğunu vurgulamıştır. Üniter devletin korunması gerektiğini, ancak yerel yönetimlerin güçlendirilmesinin hizmetlerin etkinliği açısından faydalı olacağını belirtmiştir. Türklerin ve Kürtlerin ortak sorununun terör olduğunu, eşit vatandaşlık temelinde bir gelecek inşa edilmesi gerektiğini ifade etmiştir.

29.TBMM Başkanı Mustafa Şentop, sürecin kurumsal ve kapsayıcı bir zemine taşındığını, barışın sağlanabilmesi için şeffaf ve çok boyutlu bir yaklaşım gerektiğini belirtmiştir. Silah bırakma sürecinin zamana yayılmaması gerektiğini, PKK’nın tüm uzantılarının bu sürecin muhatabı olduğunu ifade etmiştir. Şentop, komisyonun yol haritasının sadece terörün sonunu getirmeyeceğini, aynı zamanda milletin birlik ve beraberliğini güçlendirecek bir toplumsal uzlaşma projesi olacağını vurgulamıştır.

Toplantının sonunda TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş, eski Meclis başkanlarının sunduğu görüşlerin ufuk açıcı olduğunu, hepsinin ortak vurgusunun sürecin gündelik siyasetin ötesinde, milli bir mesele olarak ele alınması gerektiği olduğunu belirtmiştir. Ayrıca, toplantıların verimli geçtiğini ve bundan sonraki oturumlarda iş dünyası, sendikalar ve akademisyenlerin de davet edilerek sürece katkı sunmalarının planlandığını açıklamıştır.