Yalova, Türkiye’nin kuzeybatısında, Marmara Bölgesi’nin güneydoğusunda yer alan en küçük yüzölçümüne sahip ildir. Kuzeyinde ve batısında Marmara Denizi, doğusunda Kocaeli, güneyinde Bursa ve Gemlik Körfezi bulunmaktadır. Armutlu Yarımadası’nın kuzey kıyısında ve Samanlı Dağları’nın kuzey eteklerinde konumlanan il, kıyı şeridi boyunca doğal plajları ve iç kesimlerinde ormanlık alanları ile dikkat çeker. Geçmişi antik çağlara uzanan Yalova; Hititler, Frigler, Bitinyalılar, Romalılar ve Bizanslılar gibi farklı medeniyetlerin etkisinde kalmıştır.

Osmanlı döneminde de bir yerleşim merkezi olan şehir, 1995 yılında il statüsü kazanmıştır. Akdeniz ve Karadeniz iklimleri arasında geçiş özelliği gösteren Yalova, termal kaplıcaları, doğal güzellikleri ve tarihi yapılarıyla öne çıkmaktadır. Ekonomisi; tarım, seracılık, turizm ve sanayiye dayalı olan il, 1999 Marmara Depremi'nden büyük ölçüde etkilenmiş, ancak sonrasında gelişimini hızla sürdürmüştür.

Yalova’nın Tarihi

Yalova ve çevresi, tarih öncesi dönemlerden itibaren yerleşime sahne olmuş ve çeşitli medeniyetlerin etkisi altında kalmıştır. İlk yerleşim izleri MÖ 3000’li yıllara kadar uzanmaktadır. Bölge, Hititler döneminde Anadolu’nun önemli bir parçası olarak görülmüş, ardından MÖ 1200’lerde Frigler tarafından ele geçirilmiştir. MÖ 5. yüzyıldan itibaren Pers egemenliği altına giren bölge, MÖ 3. yüzyılda bağımsız Bitinya Krallığı'nın bir parçası olmuştur. MÖ 74 yılında Roma İmparatorluğu’nun kontrolüne giren Yalova, 395 yılında Roma’nın ikiye bölünmesiyle Bizans İmparatorluğu’nun hâkimiyetine geçmiştir.

Bizans döneminde özellikle Termal Kaplıcaları büyük ilgi görmüş, I. Konstantinos ve Iustinianos dönemlerinde kaplıcalar onarılarak genişletilmiştir. Osmanlı dönemine kadar İstanbul’a yakınlığı sebebiyle önemli bir sağlık merkezi olan bölge, 1302’de Osman Bey ile Bizans arasında gerçekleşen Bafeus Muharebesi’ne sahne olmuştur. 1326 yılında Osmanlıların kontrolüne geçen Yalova, uzun yıllar Bursa, İzmit ve Karamürsel’e bağlı bir yerleşim olarak kalmıştır.

Osmanlı döneminde kaplıcaların geliştirilmesi, ticaret yollarının güçlendirilmesi ve tarımsal faaliyetlerin artması ile Yalova büyümeye devam etmiştir. 19. yüzyılda II. Abdülhamid döneminde Yalova’daki imar faaliyetleri hız kazanmış, hamamlar ve oteller inşa edilmiştir. 1894 yılında meydana gelen büyük depremde bölge büyük hasar almış, ardından yeniden inşa edilmiştir.

I. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı yıllarında stratejik bir noktada bulunan Yalova, 7 Ağustos 1920’de Yunan işgaline uğramış, 19 Temmuz 1921’de Türk ordusu tarafından kurtarılmıştır. İşgal sürecinde bölgede büyük yıkımlar yaşanmış, Yunan kuvvetlerinin çekilmesiyle şehir yeniden imar edilmiştir.

Cumhuriyet’in ilanından sonra Mustafa Kemal Atatürk, Yalova’ya özel bir önem vermiş, sık sık şehri ziyaret etmiş ve "Yalova benim kentimdir." diyerek buraya duyduğu ilgiyi ifade etmiştir. 1929 yılında Yalova, İstanbul’a bağlı bir ilçe olarak düzenlenmiş, kaplıcalar ve doğal güzellikleri nedeniyle turistik bir merkez hâline getirilmiştir.

6 Haziran 1995’te çıkarılan yasa ile il statüsü kazanan Yalova, 1999 Marmara Depremi’nde büyük yıkıma uğramış ve nüfus kaybı yaşamıştır. Ancak sonrasında hızla toparlanarak sanayi, turizm ve tarım alanlarında gelişimini sürdürmüştür. Günümüzde doğal güzellikleri, kaplıcaları ve tarihi mirası ile Marmara Bölgesi’nin önemli kentlerinden biri olmayı sürdürmektedir.

Coğrafya ve İklim

Yalova, Türkiye’nin kuzeybatısında, Marmara Bölgesi’nin güneydoğusunda yer almaktadır. Armutlu Yarımadası’nın kuzey kıyısında ve Samanlı Dağları’nın kuzey eteklerinde konumlanan il, 847 km² yüzölçümüyle Türkiye’nin en küçük ili olma özelliğini taşımaktadır. Denizden yüksekliği ortalama 5 metre olup, en yüksek noktası 926 metre ile Beşpınar Tepesi’dir.

İlin kuzeyinde ve batısında Marmara Denizi, doğusunda Kocaeli, güneyinde ise Bursa ve Gemlik Körfezi yer almaktadır. Yalova’nın kıyıları girintili çıkıntılı bir yapı göstermemekle birlikte, dar bir sahil şeridine sahiptir. Bu sahil şeridi boyunca doğal plajlar bulunur ve özellikle Çınarcık, Esenköy ve Armutlu sahilleri deniz turizmi açısından önemli bölgeler arasındadır.

Yalova’nın arazi yapısı genel olarak dağlık ve ormanlık alanlardan oluşmaktadır. Güney kesimi, batıdan doğuya doğru İzmit-Sapanca arasında uzanan Kocaeli Sıradağları ile birleşen Samanlı Dağları ile kaplıdır. İl topraklarının büyük bir kısmı ormanlarla örtülüdür ve kayın, meşe, gürgen, kestane, kızılcık ve ıhlamur ağaçları yaygındır. Delmece Yaylası, ilin önemli doğa turizmi merkezlerinden biridir.

Yalova, verimli topraklara sahip olup, ovaları genellikle akarsular boyunca uzanmaktadır. Başlıca ovaları Kocadere Ovası, Liman Ovası, Samanlı-Kadıköy Ovaları, Kazımiye Ovası ve Taşköprü Ovasıdır. Bu ovalar kıyıdan 1-2 km içeriye doğru uzanmaktadır ve tarımsal üretimde önemli bir yer tutmaktadır.

İlde Gökçedere, Kirazlı, Kılıçköy, Çınarcık ve Taşköprü gibi küçük akarsular bulunmaktadır. Ayrıca, Dipsiz Göl gibi göller ve sulak alanlar da ekolojik çeşitliliğe katkı sağlamaktadır. Yalova, Akdeniz ve Karadeniz iklimleri arasında bir geçiş bölgesi niteliğindedir. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise ılık ve bol yağışlı geçer. Yıllık ortalama sıcaklık 14,6 °C, yıllık ortalama yağış miktarı ise 727,5 mm civarındadır. Kış aylarında yüksek kesimlerde kar yağışı görülmekle birlikte, kıyı kesimlerinde ılıman hava koşulları hakimdir.

Coğrafi konumu itibarıyla İstanbul, Kocaeli ve Bursa gibi büyük şehirlere yakınlığı, Yalova’nın turizm, tarım ve sanayi açısından gelişmesini destekleyen önemli faktörlerden biridir.

Nüfus

Yalova’nın 2024 yılı itibarıyla toplam nüfusu 307.882 olup, nüfus yoğunluğu 363 kişi/km² olarak hesaplanmıştır. Nüfusun %89,62’si şehirlerde, %10,38’i kırsal alanlarda yaşamaktadır. 1995 yılında il statüsü kazanan Yalova, özellikle İstanbul, Bursa ve Kocaeli gibi büyük şehirlere yakınlığı nedeniyle göç alan bir kenttir. 1999 Marmara Depremi sonrasında geçici bir nüfus kaybı yaşanmış, ancak sonraki yıllarda sanayi, tarım ve turizm sektörlerinin gelişmesiyle nüfus artışı devam etmiştir.

• Merkez İlçe: 157.499
• Altınova: 34.090
• Armutlu: 11.827
• Çınarcık: 40.632
• Çiftlikköy: 56.387
• Termal: 7.447

Yalova, Balkanlar ve Kafkaslardan gelen göçmenlerin yoğun olduğu bir bölge olup, Boşnaklar, Arnavutlar, Pomaklar, Gürcüler, Lazlar ve Çerkesler gibi çeşitli etnik gruplara ev sahipliği yapmaktadır. Bunun yanı sıra, farklı bölgelerden gelen iç göçlerle etnik ve kültürel çeşitlilik artmıştır.

Yaş dağılımına bakıldığında, nüfusun yaklaşık %20’si 0-14 yaş grubunda, %65’i 15-64 yaş arasında, %15’i ise 65 yaş ve üzerindedir. Kadın ve erkek nüfus oranları birbirine yakın olup, ekonomik olarak nüfusun büyük bir kısmı tarım, sanayi ve turizm sektörlerinde istihdam edilmektedir. Eğitim seviyesi giderek yükselmekte olup, ilde üniversite mezunu oranı Türkiye ortalamasına yakın bir seviyededir. İstanbul’a yakınlığı nedeniyle yazlık nüfusu artan Yalova, aynı zamanda yaşlı nüfus için cazip bir yerleşim alanı haline gelmiştir.

Ekonomi

Yalova’nın ekonomisi tarım, sanayi, ticaret ve turizme dayanmaktadır. Tarımsal üretimde özellikle seracılık, meyve yetiştiriciliği ve çiçekçilik önemli yer tutmaktadır. İklim koşulları ve verimli toprakları sayesinde sebze ve meyve üretimi yaygındır. Çiftlikköy, Altınova ve merkez ilçede yoğun olarak yapılan sera üretimi ve süs bitkileri yetiştiriciliği, Yalova’yı Türkiye’nin önde gelen çiçek üretim merkezlerinden biri haline getirmiştir.

Sanayi sektörü de Yalova ekonomisinde önemli bir yer tutmaktadır. Özellikle Altınova ve Çiftlikköy ilçelerinde yoğunlaşan tersanecilik, ilin ekonomik kalkınmasını destekleyen başlıca sanayi kollarından biridir. Türkiye’nin en büyük tersanelerinden bazıları Altınova’da yer almakta olup, gemi inşa ve bakım-onarım faaliyetleri yürütülmektedir. Bunun yanı sıra, kimya, tekstil, plastik ve metal sanayisi de gelişmiştir.

Turizm, Yalova’nın ekonomik yapısında önemli bir yer tutmaktadır. Termal kaplıcaları, yazlık turizmi ve doğa turizmi açısından cazip bir merkezdir. Çınarcık, Esenköy ve Armutlu gibi sahil bölgeleri, özellikle yaz aylarında yoğun olarak ziyaret edilmektedir. Termal ilçesinde yer alan kaplıcalar, sağlık turizmi açısından ilgi görmekte olup, bu alandaki yatırımlar devam etmektedir.

Ulaşım

Yalova, coğrafi konumu itibarıyla İstanbul, Bursa ve Kocaeli gibi büyük şehirlere yakınlığı sayesinde önemli bir ulaşım ağına sahiptir.

Kara Yolu

Yalova, D-575 ve E881 karayolları üzerinde yer almakta olup, İstanbul, Bursa ve Kocaeli ile kara yolu bağlantısı bulunmaktadır. İstanbul yönünden gelenler Osmangazi Köprüsü ve D-575 kara yolu üzerinden Yalova’ya kolaylıkla ulaşabilirler. Ayrıca, Bursa ve Kocaeli bağlantıları ile şehre kara yolu üzerinden kesintisiz erişim sağlanmaktadır.

Deniz Yolu

Yalova, İstanbul’a deniz ulaşımı açısından en yakın noktalardan biridir. İDO ve özel feribot seferleri ile İstanbul’dan Pendik, Yenikapı ve Kartal’dan Yalova’ya düzenli olarak seferler düzenlenmektedir. Ayrıca, Topçular-Eskihisar arasında araçlı feribot seferleri ile Kocaeli bağlantısı sağlanmaktadır.

Turizm

Yalova, doğal güzellikleri, termal kaplıcaları, sahil turizmi ve doğa sporları olanaklarıyla Marmara Bölgesi’nin önemli turizm merkezlerinden biridir. İstanbul, Bursa ve Kocaeli gibi büyük şehirlerin yakınında bulunması, ilin özellikle hafta sonu ve yazlık turizmi açısından cazip bir destinasyon olmasını sağlamaktadır.

Termal

Yalova, kaplıcaları ve şifalı sularıyla ünlü bir sağlık turizmi merkezidir. Özellikle Termal ilçesi sınırlarında bulunan Yalova Termal Kaplıcaları, Roma ve Bizans dönemlerinden beri bilinmekte olup, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde de önemini korumuştur. Sıcaklıkları 55-65°C arasında değişen termal sular, romatizmal hastalıklar, deri rahatsızlıkları, solunum yolu hastalıkları ve metabolizma sorunlarına iyi gelmektedir.

Başlıca termal tesisler şunlardır:

• Termal Kaplıcaları: Valide Hamamı ve Kurşunlu Hamam, tarihi Bizans ve Osmanlı dönemlerinden kalma hamam yapılarıdır.
• Gökçedere Kaplıcaları: Konaklama ve sağlık hizmetleri sunan tesislerle donatılmıştır.
• Armutlu Kaplıcaları: Armutlu ilçesinde yer alan ve şifalı sularıyla bilinen kaplıca tesisleridir.

Deniz Turizmi

Yalova’nın Marmara Denizi kıyısında bulunması, sahil turizmini önemli hale getirmektedir. Özellikle Çınarcık, Esenköy ve Armutlu sahilleri, yaz aylarında tatilcilerin yoğun ilgi gösterdiği bölgeler arasındadır. Bu bölgelerde yazlık siteler, plajlar ve eğlence mekanları bulunmakta olup, İstanbul’a yakınlığı nedeniyle günübirlik tatilciler tarafından da tercih edilmektedir.

Başlıca plajlar şunlardır:

• Çınarcık Kum Plajı: Yalova’nın en popüler plajlarından biridir.
• Esenköy Plajı: Çınarcık ilçesine bağlı olup, doğayla iç içe bir sahil sunmaktadır.
• Armutlu Sahili: Doğal plajları ve temiz deniziyle dikkat çeker.

Doğa ve Yayla Turizmi

Yalova, ormanlık alanları, şelaleleri ve yaylaları ile doğa turizmi açısından önemli bir potansiyele sahiptir. Özellikle doğa yürüyüşleri, kampçılık ve trekking gibi aktiviteler için uygun alanlar bulunmaktadır.

Başlıca doğa turizmi noktaları:

• Delmece Yaylası: Çınarcık ilçesinde yer alan ve trekking parkurlarıyla bilinen bir yayladır. Çam ormanları içinde yer alan bölge, kamp ve doğa yürüyüşleri için uygundur.
• Kent Ormanı (Erikli Yaylası): Çınarcık ilçesi sınırlarında yer alan ve Erikli Şelalesi gibi doğal güzellikleri barındıran bir ormanlık alandır.
• Dipsiz Göl: Termal ilçesine bağlı ve orman içinde yer alan bir göldür.
• Sudüşen Şelalesi: Termal ilçesi yakınlarında bulunan ve çevresi doğa yürüyüşleri için uygun olan popüler bir doğal alanıdır.

Tarih ve Kültür Turizmi

Yalova, tarihi geçmişiyle de önemli bir kültür turizmi merkezidir. Osmanlı ve Cumhuriyet döneminden kalma birçok tarihi yapı bulunmaktadır.

Başlıca tarihi ve kültürel yerler:

• Yürüyen Köşk: Atatürk’ün doğaya olan hassasiyeti nedeniyle kaydırılan tarihi köşktür.
• Atatürk Köşkü: Atatürk’ün Yalova’da konakladığı ve günümüzde müze olarak kullanılan yapıdır.
• Tarihi Çınarlı Yol: Atatürk döneminde dikilen çınar ağaçlarıyla ünlü yoldur.

Spor ve Alternatif Turizm

Yalova, doğa sporları ve alternatif turizm açısından da çeşitli imkanlara sahiptir.

• Trekking ve doğa yürüyüşü: Delmece Yaylası, Sudüşen Şelalesi, Erikli Yaylası gibi bölgelerde yürüyüş parkurları bulunmaktadır.
• Kampçılık ve dağcılık: Ormanlık alanlar ve yaylalar kamp yapmak için uygundur.
• Deniz sporları: Çınarcık ve Armutlu sahillerinde yüzme, dalış ve yelken sporları yapılabilmektedir.