Zincirli Bedesten, 1718 yılında, Osmanlı Devleti döneminde Darendeli Hüseyin Paşa tarafından inşa ettirilmiştir. Asıl adı Hüseyin Paşa Bedesteni olan yapı, yapımını takip eden yıl olan 1719 tarihli vakfiyesinde 80 dükkânla birlikte zikredilmiştir. Bedestenin güney kapısında yer alan dört mısralık kitabesi, dönemin tanınmış isimlerinden şair Kusuri tarafından kaleme alınmıştır.
18. yüzyılın ilk çeyreğinde inşa edilen bu yapı, zamanla halk arasında "Zincirli Bedesten" ismini almıştır. Bu adın, bedestenin akşamları güvenlik amacıyla kapısına büyük bir zincir takılarak kapatılmasından ileri geldiği düşünülmektedir. Ayrıca yapı, halk arasında “Kara Basamak Bedesteni” ve uzun yıllar kasapların burada faaliyet göstermesinden dolayı “Et Hali” olarak da anılmıştır.
Zincirli Bedesten (AA)
Mimari Özellikler
Zincirli Bedesten, kuzey-güney ve doğu-batı yönlerinde uzanan, birbirini kesen iki ana bölümden oluşan L planlı bir yapıdır. Bu mimari düzenlemesi ile İstanbul’daki Mısır Çarşısı ile benzerlik gösterir. Üstü kapalı, tek katlı olarak inşa edilen bedesten, taş ve moloz malzemeyle yapılmıştır. Kubbe veya tonoz örtüye sahip olmayan yapı, geniş koridorları ve dükkan cepheleriyle geleneksel Osmanlı ticaret yapılarının tipik örneklerinden biridir.
Bedestenin güney cephesinde bulunan ana kapı üzerinde, Kusuri’ye ait dört mısralık bir kitabe bulunmaktadır. Beş kapısı olan yapının günümüzde yalnızca üçü kullanılmaktadır. Bedestenin üstüne daha sonra bir kat daha ilave edilerek adliye binası olarak da kullanılmıştır. Ancak bu bölüm 1957 yılında çıkan büyük bir yangın sonucu tamamen tahrip olmuştur.
İşlev ve Kullanım
Kuruluşundan itibaren Gaziantep’in ticaret hayatında merkezî bir yeri olan Zincirli Bedesten, uzun süre kasaplar ve sebzeciler tarafından kullanılan bir ticaret merkezi olarak işlev görmüştür. 1957’deki yangının ardından geçici bir süre kullanım dışı kalan yapı, 1965 yılında tekrar açılarak hayvan ticareti ve kasaplık faaliyetleri ile hizmet vermeye devam etmiştir.
Bedesten, 2006-2008 yılları arasında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından kapsamlı bir restorasyondan geçirilmiştir. Bu süreçte yapı, özgün dokusuna zarar verilmeden yenilenmiş ve ticari faaliyetlere uygun hâle getirilmiştir. Restorasyon sonrası, genişlikleri 10 ila 25 metrekare arasında değişen 73 dükkân, başta el sanatları, baharat, kuruyemiş, takı, sedef işlemeciliği ve yöresel ürün satışı yapan esnafa tahsis edilmiştir.
Dükkânlardan Biri (AA)
Günümüzdeki Durum
Gaziantep’in Şahinbey ilçesinde, kent merkezine yakın bir konumda bulunan Zincirli Bedesten, günümüzde hem ticari hem de kültürel bir çekim merkezi olarak kullanılmaktadır. Bedestende satılan ürünler arasında yöresel el sanatları, doğal taşlar, geleneksel zekâ oyunları, baharatlar ve yerel gastronomi ürünleri öne çıkmaktadır. Yapının mimari dokusu ve atmosferi, özellikle turistik ziyaretlerde önemli bir rol oynamaktadır.
Tarihî çarşı, modern alışveriş merkezlerinin ortaya çıkışına rağmen, geleneksel çarşı kültürünü yaşatmaya devam etmekte; yerli ve yabancı ziyaretçiler için hem bir alışveriş hem de kültürel deneyim alanı sunmaktadır.
Koruma ve Turizm
Zincirli Bedesten, günümüzde Gaziantep'in kültürel ve turistik simgelerinden biri hâline gelmiştir. Çarşının tarihî kimliği korunarak sürdürülen restorasyon ve kullanım şekli, hem kültürel mirasın yaşatılmasına hem de yerel ekonominin desteklenmesine katkı sağlamaktadır. Ayrıca bedestenin günümüzde serin ve otantik ortamı, yaz aylarında turistler ve yerel halk için alışveriş ve ziyaret mekânı olma özelliği taşımaktadır.
