Ayran aşı çorbası yoğurt, aşurelik buğday, nohut ve yöresel otlar (aşotu) ile hazırlanan, sıcak veya soğuk olarak tüketilebilen geleneksel bir Anadolu çorbasıdır. Özellikle Doğu Anadolu Bölgesinde, başta Erzurum olmak üzere Bayburt ve Erzincan gibi çeşitli illerde yaygındır.
Erzurum Ayran Aşı Çorbası (Kuzeydoğu Anadolu Kalkınma Ajansı)
Tarihçe ve Köken
Ayran aşı çorbası, Anadolu’nun tarım ve göçebe kültürlerinin bir sonucu olarak ortaya çıkmış bir yemektir. Kökeni Orta Asya'daki yoğurtlu tahıl çorbalarına dayanmakta olup, Selçuklu ve Osmanlı mutfaklarında da benzer örneklerine rastlanmaktadır. Yoğurt, tahıl (özellikle aşurelik buğday) ve baklagillerin bir arada kullanımı, bölgedeki iklim koşullarına ve beslenme ihtiyaçlarına uygun bir yemek formu ortaya koymuştur.
Erzurum’da "denli çorba" olarak da adlandırılan bu çorba adını, içerisinde yer alan "den" (aşurelik buğday) ve "aş otu" (salamura veya taze kişniş/nane benzeri aromatik ot) gibi yöresel malzemelerden almaktadır. Soğuk versiyonu yaz aylarında serinletici bir seçenek olarak tercih edilirken, sıcak servis edilen versiyonu özellikle kış aylarında tüketilmektedir. Ramazan ayında oruç açma öğünü olarak geleneksel sofralarda sıklıkla yer bulur.
Ayran Aşı Çorbası Tarifi (Erzurum Yöresine Ait)
Malzemeler:
- 2 kg süzme yoğurt
- ½ kg haşlanmış aşurelik buğday
- 1 su bardağı haşlanmış nohut
- 1 yemek kaşığı un
- 1 adet yumurta
- 2 litre ılık su
- 1 yemek kaşığı tereyağı
- 1 tutam salamura aş otu/kişniş (veya kuru nane)
Hazırlanışı:
Çorbanın yapımına başlamadan önce yoğurt, un, yumurta ve ılık su geniş bir kapta güzelce çırpılarak homojen hale getirilir. Karışımın pürüzsüz olması, yoğurdun kesilmemesi açısından önemlidir. Ardından daha önceden haşlanmış aşurelik buğday ve nohut eklenir. Karışım sürekli karıştırılarak ocağa alınır ve kaynama noktasına kadar başında beklenir. Kaynamaya başladıktan sonra 1-2 dakika kadar daha kısık ateşte pişirilir. Ayrı bir tavada tereyağı eritilir, içine salamura aş otu (yoksa kuru nane) atılır ve aroması salınana kadar hafifçe kavrulur. Bu sos, çorbanın üzerine gezdirilerek sıcak veya ılık olarak servis edilir.
Besinsel Özellikleri
Ayran aşı çorbası yüksek protein ve kalsiyum içeren yoğurt, lif açısından zengin tahıllar ve nohutla birleşerek dengeli bir beslenme kaynağı oluşturur. Özellikle yörede tarladan veya bağdan dönen bireyler tarafından sıklıkla tüketilen bu çorba, bölgenin coğrafi koşulları ve mevsimlerine göre şekillenen bir mutfak alışkanlığıdır. Geleneksel olarak tandır ekmeği veya ince lavaşla birlikte sunulan çorba, yöresel yemek festivallerinde ve ev mutfaklarında sıklıkla yer bulmaktadır.
