Capgras sendromu, bireyin genellikle kendisine yakın olan kişilerin, nesnelerin ya da bazen kendi bedeninin bile tıpatıp benzer sahte ikizlerle yer değiştirdiğine inanmasıyla karakterize edilen, nadir fakat dikkat çekici bir sanrısal bozukluktur. İlk olarak 1923 yılında Joseph Capgras ve Reboul-Lachaux tarafından “l’illusion des sosies” (ikiz yanılsaması) olarak tanımlanmıştır.
Bu sendrom, “sanrısal yanlış tanıma sendromları” (delusional misidentification syndromes, DMS) ailesinin bir parçasıdır. Capgras sanrısı, kişilerin yüz tanıma işlevi sağlam olduğu hâlde bu yüzlere dair duygusal tanımanın bozulması ile ilişkilidir; birey, gördüğü kişinin fiziksel olarak tanıdık olduğunu kabul etse de, ona dair duygusal yakınlığı hissedemez ve bunun bir taklitçi olduğuna inanır.
(Capgras sendromunun, gerçekçi ve yabancılaşmış bir "anne" figürünü aynı anda gösteren, hasta bireyin karmaşık duygularını vurgulayan bir sahne). Yapay zeka ile tasarlanmıştır.
Epidemiyoloji
Capgras sendromu genel popülasyonda oldukça nadir görülmekle birlikte, belirli psikiyatrik veya nörolojik hastalıklarla birlikte görülme olasılığı artmaktadır. Özellikle paranoid şizofrenide daha sık ortaya çıktığı bildirilmektedir. Psikotik hastalarda %4’ten, demanslı bireylerde ise %30’dan fazla bir oranda Capgras sendromuna rastlandığı belirtilmektedir. Türkiye'de çocuk ve ergenlerde görülme sıklığına ilişkin kısıtlı veriler olsa da, bazı vakalarda bu yaş grubunda da ortaya çıkabildiği gözlenmiştir. Kadınlarda görülme sıklığı erkeklere göre daha yüksek bulunmuştur. Ayrıca epilepsi, inme, demans, Parkinson hastalığı gibi nörolojik rahatsızlıklara eşlik eden vakalar literatürde mevcuttur.
Nedenler (Etiyoloji)
Capgras sendromunun etiyolojisi çok boyutludur ve psikodinamik, nöropsikiyatrik ve bilişsel modellerle açıklanmaya çalışılmaktadır.
Psikodinamik Yaklaşımlar: Bu yaklaşıma göre, bireyin sevgi ve düşmanlık gibi karşıt duyguları bilinçdışı düzeyde çatışmaya neden olur. Sevilen kişiye yönelik bastırılmış öfke ve suçluluk duygusu, o kişinin “gerçek” olmadığına dair bir sanrı olarak dışa vurulur. Bu mekanizmanın temelinde inkar, yansıtma ve bölme gibi ilkel savunma mekanizmaları yer alır.
Nöropsikiyatrik ve Organik Etkenler: Beyin görüntüleme çalışmalarında Capgras sendromlu hastalarda özellikle sağ hemisfer, frontal ve pariyetal loblarda dejenerasyon, atrofiler ve kan akımı azalmaları (hipoperfüzyon) tespit edilmiştir. Bilgisayarlı tomografi ve SPECT bulguları, Capgras sendromunun frontopariyetal işlev bozukluğu ile ilişkili olduğunu göstermektedir. Ayrıca sağ hemisferin yüz tanıma ve kimlik ayırt etme süreçlerinde önemli rol oynadığı ve bu bölgedeki lezyonların sendromla ilişkili olduğu ileri sürülmektedir.
Bilişsel Nöropsikolojik Model: Ellis ve Young’un modeli, Capgras sendromunun prosopagnoziye benzer bir mekanizmayla açıklanabileceğini öne sürer. Ancak burada yüz tanıma (ventral yol) korunmuşken, bu yüze karşılık gelen duygusal bilgi (dorsal yol) iletiminde bozulma vardır. Bu da tanıdık bir yüzü “yabancı” gibi algılamaya yol açar.
(Capgras sendromunun açık havada, bir parkta geçen versiyonu: normal görünen bir ortamın içinde, yabancılaşmış bir tanıdık ve gerçeklikten kopmuş bir atmosfer). Yapay zeka ile tasarlanmıştır.
Belirtiler
Capgras sendromunun en belirgin belirtisi, bireyin yakın çevresindeki bir veya birden fazla kişinin yerlerine sahte bir kopyanın geçtiğine inanmasıdır. Bu sanrılar genellikle eş, anne, baba veya çocuk gibi duygusal olarak yakın ilişkilerde görülür. Sanrı sabittir ve dıştan yapılan açıklamalarla değiştirilemez. Bazı durumlarda hasta, kendisinin de bir “ikiz” ile değiştirildiğine inanabilir. Sendroma sıklıkla paranoid düşünceler, referans fikirleri ve depresif belirtiler de eşlik edebilir.
Ergenlerde ve çocuklarda nadir görülse de, bazı olgularda işitsel varsanılar, sosyal çekilme, kimlik karmaşası gibi belirtilerle başlayıp Capgras sanrısına evrildiği rapor edilmiştir.
Tanı
Tanı, klinik görüşme ve psikiyatrik değerlendirme ile konur. Ayırıcı tanı için Cotard sendromu (kişinin kendisinin ya da organlarının yok olduğuna inanması), Fregoli sendromu (farklı kişilerin aslında tek bir kişi olduğuna inanma) ve diğer delüzyonel yanlış tanıma sendromları dikkate alınmalıdır. Gerekli durumlarda EEG, beyin MR’ı, SPECT gibi nörolojik görüntüleme yöntemleri uygulanarak altta yatan organik etkenler araştırılır. Özellikle epilepsi öyküsü olan hastalarda nörolojik tarama büyük önem taşır.
(Capgras sendromunun gece, şehir merkezi ve kalabalık bir ortamda geçen görseli). Yapay zeka ile tasarlanmıştır.
Tedavi
Capgras sendromu için kesin bir tedavi protokolü bulunmamakla birlikte, tedavi genellikle altta yatan psikiyatrik hastalığa yöneliktir. Antipsikotik ilaçlar, belirtileri azaltmada etkili olabilir. Olgulara göre antidepresanlar veya duygudurum düzenleyiciler de tedaviye eklenebilir.
İzole Capgras olgularında bile beyin işlev bozuklukları söz konusu olabileceği için, nöropsikiyatrik takip önerilir. Psikoterapi, özellikle içgörü kazandırma sürecinde destekleyici bir rol oynayabilir. Aile eğitimi ve çevresel destek de hastanın iyileşme sürecine katkıda bulunur.
Uyarı: Bu maddede yer alan içerik, yalnızca genel ansiklopedik bilgi amacı taşımaktadır. Buradaki bilgiler tanı koyma, tedavi etme ya da tıbbi yönlendirme amacıyla kullanılmamalıdır. Sağlıkla ilgili konularda karar vermeden önce mutlaka bir hekime veya uzman sağlık personeline danışmanız gerekmektedir. Bu bilgilerin tanı veya tedavi amacıyla kullanılması sonucunda doğabilecek durumlardan madde yazarı ve KÜRE Ansiklopedisi herhangi bir sorumluluk kabul etmez.
