Erzurum Kaz Lokması, Erzurum iline özgü olarak üretilen geleneksel bir tatlıdır. Coğrafi işaret tescili ile koruma altına alınmış olup yerel mutfak kültürünün bir parçası niteliğindedir. Üretim süreci, kullanılan malzemeler ve şekilsel özellikleri bakımından Erzurum iliyle ün bağı bulunmaktadır.

Tescil Süreci ve Hukuki Koruma

Erzurum Kaz Lokması, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında 15 Aralık 2021 tarihinden itibaren korunmak üzere 2 Mart 2023 tarihinde tescil edilmiştir. Mahreç işareti niteliğinde olan bu coğrafi işaret, yalnızca Erzurum ili sınırları içinde üretilmesi ve belirtilen üretim kurallarına uyulması koşuluyla koruma altına alınmıştır. Bu koruma, ürünün coğrafi sınırla olan bağını ve geleneksel üretim yöntemlerini muhafaza etmeyi amaçlamaktadır.

Yerel Mutfak Kültüründeki Yeri ve Tarihçesi

Erzurum Kaz Lokması, Erzurum ilinin mutfak kültüründe uzun bir geçmişe sahiptir. Geleneksel olarak üretilen bu tatlı, yerel halk tarafından çeşitli dönemlerde tüketilmiş ve kültürel bir alışkanlık haline gelmiştir. Ürünün Erzurum ilinde köklü bir geçmişe sahip olması, coğrafi sınırla ün bağı oluşturmuş ve tescil sürecinin temel dayanaklarından biri olmuştur.

Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri

Erzurum Kaz Lokması, özel amaçlı buğday unu, yumurta, maya, toz beyaz şeker, tuz, yoğurt ve su ile hazırlanan hamurun kaşık yardımıyla porsiyonlanarak kızgın yağda kızartılması ve ardından şerbetlenmesiyle elde edilmektedir. Tatlı, bileşen miktarları nedeniyle fazla şerbet çekmeyen bir yapıya sahiptir. Kızartma süresinin kısa tutulması, ürünün altın sarısı rengini korumasını sağlar.

Hamurun kızartma esnasında yağın içinde kendiliğinden şekil alması ve bu şeklin yörede kaz hayvanına benzetilmesi, tatlının adının “kaz lokması” olarak anılmasına neden olmuştur. Servisi sıcak olarak yapılmaktadır.

Şekil ve İsimlendirme Özelliği

Lokmanın kızartma sırasında aldığı doğal form, yörede kaz hayvanını çağrıştırdığı için “kaz lokması” adıyla anılmaktadır. Şekilsel özelliği ve isimlendirilme biçimi, ürünün yerel bir kimlik kazanmasına katkıda bulunmuştur.

Üretimde Kullanılan Malzemeler ve Üretim Metodu

10 porsiyon Erzurum Kaz Lokması üretiminde kullanılan bileşenler ve uygulanan yöntem şöyledir:

Hamur Bileşenleri

• 500 g özel amaçlı buğday unu
• 2 adet yumurta
• 10 g kabartma tozu
• 5 g tuz
• 4 g karbonat
• 500 ml su

Kızartma Yağı

• 300 ml sıvıyağ

Şerbet Bileşenleri

• 400 g toz beyaz şeker
• 500 ml su
• 50 ml limon suyu

Şerbet Hazırlığı

Su ve şeker karıştırılarak kaynatılır, kaynama başladığında limon suyu eklenir ve hafif kıvamlı bir şerbet elde edilene kadar kaynama sürdürülür.

Hamur Hazırlığı

Yumurtalar, un, kabartma tozu, karbonat ve tuz bir kapta karıştırılır. Üzerine su eklenerek akışkan kıvamlı bir hamur elde edilene kadar çırpılır.

Pişirme

Hamurdan yarım yemek kaşığı kadar parçalar alınır ve kızgın yağa dökülür. Pembeleşinceye kadar kızartılan lokmalar, yağdan çıkarıldıktan sonra üzerine şerbet dökülerek sıcak servis edilir.

Ambalajlama ve Logo Kullanımı

Erzurum Kaz Lokması’nın tescilli ibaresi ve mahreç işareti amblemi ürün veya ambalaj üzerinde yer almak zorundadır. Ürün veya ambalaj üzerinde bu işaretlerin kullanılamadığı durumlarda ise işletme içerisinde, tüketicinin görebileceği bir konumda bu işaretlerin bulundurulması gerekmektedir.

Coğrafi Sınır ve Üretim Bağı

Ürünün geçmişi Erzurum iline dayandığı için üretim, işleme ve diğer tüm aşamaların coğrafi sınır olan Erzurum ili içinde gerçekleşmesi gerekmektedir. Ürün ile ün bağı yalnızca bu coğrafi sınır içerisinde kurulmaktadır.

Denetim ve Kalite Kontrol Süreci

Denetimler Erzurum Ticaret Borsası’nın koordinasyonunda yürütülmektedir. Denetim mercii, Erzurum Ticaret Borsası, Atatürk Üniversitesi Turizm Fakültesi Gastronomi ve Mutfak Sanatları Bölümü ile Erzurum İl Tarım ve Orman Müdürlüğü’nden birer temsilcinin katılımıyla oluşturulur.

Denetimler yılda bir kez düzenli olarak yapılmakta; ihtiyaç halinde veya şikâyet durumunda ilave denetimler gerçekleştirilmektedir. Bu denetimler;

• Üretimde kullanılan malzemelerin uygunluğunu,
• Ürün özelliklerinin tescil edilen standartlara uygunluğunu,
• Üretim metoduna uyumu,
• Tescilli ibarenin ve logonun kullanımını kapsamaktadır.

Gerek duyulduğunda kamu kurumları, özel kuruluşlar veya uzman kişilerden destek alınabilir.