Işıkeli nohut kahvesi, Çanakkale ili Biga ilçesine bağlı Işıkeli Köyü'nde üretilen, kafeinsiz bir sıcak içecektir. Küçük boyutlu ve “sarı nohut” olarak bilinen yerel nohutların 200–250 °C sıcaklıkta odun ateşinde kavrulup 200–300 mikron büyüklüğünde öğütülmesiyle elde edilir. Geleneksel olarak şekersiz ve kuru üzüm eşliğinde tüketilen bu kahve, karbonat ve isteğe bağlı olarak şekerle hazırlanır.

Ayırt Edici Özellikler

Işıkeli nohut kahvesi, 200–250 °C sıcaklıkta orta derecede kavrulan nohutların 200–300 mikron büyüklüğünde öğütülmesiyle elde edilen toz formdaki bir içecektir. Tüketime sunulmadan önce, alüminyum bariyerli hava geçirmez ambalajlarda 200 gramlık paketler hâlinde piyasaya sunulur. Kuru haldeki Işıkeli nohut kahvesi, %5,5 oranında protein ve %8 oranında yağ içermekte olup kafein içermez. C.I.E renk sistemine göre toz formunun renk değerleri L=47-49; a=7-8; b=18-19 aralığındadır.

Hammadde Özellikleri

Işıkeli nohut kahvesinde kullanılan nohutlar, coğrafi sınır olan Işıkeli Köyü ve çevresinde yetiştirilen, “sarı nohut” olarak tanımlanan küçük boyutlu (5–7 mm çapında), yuvarlağa yakın ancak tam küresel olmayan ve “kuş kafası” biçiminde tarif edilen geleneksel nohut türüdür (Cicer arietinum). Bu tür, hibrit çeşitlere göre daha küçük yapılı olup böceklenmeye ve değişken hava koşullarına karşı dayanıklıdır.

Üretim Metodu

Üretim süreci, nohutların coğrafi sınırdan temin edilmesiyle başlar. Nohutlar önce suyla temizlenir, ardından kurutularak tepsilere yerleştirilir. Kavurma işlemi geleneksel olarak odun ateşiyle çalışan fırınlarda gerçekleştirilir ve sıcaklık 200–250 °C arasında tutulur. Bu işlem, nohutların rutubetine ve mevsimsel koşullara göre 2 ila 4 saat sürer. Kavurma sürecinde, nohutların yanmasını önlemek amacıyla periyodik olarak karıştırma yapılır. Kavrulan nohutlar daha sonra çekiçli kahve değirmeninde 200–300 mikron aralığında öğütülür. Elde edilen toz, 200 gramlık porsiyonlar hâlinde, hava geçirmeyen alüminyum bariyerli ambalajlara doldurularak satışa sunulur.

Tüketim Biçimi

Işıkeli nohut kahvesinin hazırlanışı geleneksel yöntemlere dayanmaktadır. Bir porsiyon kahve için önerilen bileşenler şunlardır:

• 10–12 gram Işıkeli nohut kahvesi
• 1–2 gram karbonat
• 70–75 ml sıcak su
• İsteğe bağlı olarak beyaz şeker (az şekerli: 2,0–2,5 g; orta şekerli: 3,0–3,5 g; şekerli: 4,5–5,0 g)

Hazırlık sürecinde tüm bileşenler bir cezvede karıştırılır ve yaklaşık 90–95 °C sıcaklıkta pişirilir. Geleneksel sunumunda şekersiz hazırlanır ve kuru üzüm ile birlikte ikram edilir. Ancak günümüzde lokum veya çikolata eşliğinde servis edilmesi de yaygındır.

Coğrafi Sınır ve Ün Bağı

Ürünün üretimi, yalnızca Çanakkale ili Biga ilçesine bağlı Işıkeli Köyü’nde gerçekleştirilebilir. Bu bağlamda, hammaddenin temininden kavurma ve öğütme işlemlerine kadar olan tüm üretim süreçlerinin coğrafi sınır içerisinde tamamlanması zorunludur. Işıkeli nohut kahvesi, köyün mutfak kültüründe uzun yıllardır yer almakta ve yerel ekonomik faaliyetlerde önemli bir rol oynamaktadır. Bu nedenle, ürün ile coğrafi sınır arasında ün bağı bulunmaktadır.

Ambalajlama ve İşaretleme

Işıkeli nohut kahvesi, “mahreç işareti” ve “Işıkeli Nohut Kahvesi” ibaresiyle birlikte ambalaj üzerinde açıkça belirtilmek zorundadır. Ambalajın bu işaretlemeye uygun olamayacağı durumlarda, ürünün satışa sunulduğu işletmede bu ibare ve amblemin görünür biçimde bulundurulması gereklidir.

Denetim Mekanizması

Ürünün denetimi, Biga Ticaret ve Sanayi Odasının koordinasyonunda, Biga Ziraat Odası, Biga Kaymakamlığı ve Biga Belediyesi temsilcilerinden oluşan en az dört kişilik bir denetim mercii tarafından yürütülür. Denetimler yılda en az bir kez düzenli olarak yapılmakta; şikâyet durumlarında veya gerekli görüldüğünde ise ek denetimler gerçekleştirilebilmektedir. Denetimler sırasında, ürün bileşenlerinin uygunluğu, üretim sürecine bağlılık ve coğrafi işaret amblemi ile ibaresinin doğru kullanımı kontrol edilmektedir. Denetim sürecinde kamu kurumları, özel kuruluşlar ve bu kurumların uzman personelinden destek alınabilir ya da hizmet satın alınabilir.