Küre, Kastamonu’nun kuzeyinde, dağlık ve ormanlık bir bölgede yer alan bir ilçedir. İlçede madencilik ve ormancılık faaliyetleri ön plandadır. Tarım ve hayvancılık faaliyetleri ise sınırlı düzeydedir. Küre Dağları Millî Parkı sınırları içerisinde yer alan doğal alanlar, ilçenin coğrafi yapısını oluşturmaktadır.

^{Küre (T. C. Küre Kaymakamlığı)}

Tarih

Küre ilçesi, tarihî açıdan öneme sahip bir ilçedir. Bölgede bulunan bakır madeni, tarih boyunca çeşitli medeniyetlerin dikkatini çekmiştir. Mevcut bulgular, Karadonu Köyü sınırlarındaki Doğanlar Kalesi gibi yapıtların milattan önce 1100–700 yıllarında hüküm süren Paflagonyalılar dönemine ait olduğunu göstermektedir. Eski maden galerileri ve araç gereçler, Bizans döneminde de bölgede madenciliğin yapıldığını ortaya koyar; bu dönemin en önemli eseri Ağlı Kalesi’dir. 1292’de Candaroğulları Beyliği’nin egemenliğine girmesiyle Küre, Türk beylik döneminde en hareketli dönemini yaşamaya başlamıştır. Bu dönemde ilçede çok sayıda cami, medrese ve hamam gibi eser inşa edilmiş, günümüze ulaşan Hoca Akşemseddin Camii (Molla Şemsettin Camii), İsmail Bey Hamamı ve Müderris Hamamı gibi yapılar o dönemden kalmıştır. Fatih Sultan Mehmet döneminde ise Osmanlı İmparatorluğu, İstanbul’un fethinde kullandığı topların bakırını Küre’den temin etmiştir. Bu topların üzerinde “Küre-i Nuhas” (bakır ocağı) adı yazılıdır. Bir dönem “Küre-i Mamure” olarak anılan ilçenin adı buradan gelmektedir.

Tanzimat’tan sonra (1840) kurulan nüfus kayıtlarında Küre 16 mahalleden oluşan bir yerleşim olarak görülür. Ancak 19. yüzyılın sonlarına doğru sanayileşmedeki gerilik ve doğal afetler ilçeyi olumsuz etkilemiştir. 1898 ve 1913 yıllarında çıkan büyük yangınlar Küre’nin büyük kısmını, pek çok tarihî eser ile birlikte yok etmiştir. Osmanlı döneminde bir kadılığa bağlı bulunan Küre, 1868’de İnebolu’ya bağlı bir nahiye statüsü olmuştur. Millî Mücadele sırasında ilçeliler, İnebolu’dan cepheye cephane taşınması ve cephede savaşılması gibi konularda aktif rol oynamış, destek sağlamıştır. Cumhuriyet’in kuruluşundan sonra Atatürk 25 Ağustos 1925’te Kastamonu ziyaretinde Küre’nin ilçe olması talebini kabul etmiş ve 26 Haziran 1926’da Küre, resmen ilçe olmuştur. Belgelerin yangınlarda yok olması nedeniyle belediye kuruluş tarihine dair kesin bilgi yoktur. 1800’lerin sonunda Küre'de, bir belediye teşkilatının bulunduğu bilinmektedir.

Cumhuriyet döneminde ilçenin kalkınması için adımlar atılmıştır. Zengin orman varlığının ekonomiye katkısını artırmak amacıyla 1943’te orman işletme müdürlüğü kurulmuş; 1939’da başlayan maden arama çalışmaları 1945’te tamamlanmış ve 1955’te maden işletmeye açılmıştır. Bu dönemde Küre ekonomisi madencilik ve ormancılık eksenli şekillenmiştir. Ancak son yıllarda madencilik ve ormancılık sektörlerine yönelik politikaların değişmesi ve özelleştirmeler nedeniyle ilçenin ekonomik canlılığı azalmış, nüfus göç vermeye başlamıştır.

Coğrafya ve İklim

Küre ilçesi, Batı Karadeniz Bölgesi’nde Kastamonu sınırları içinde, İsfendiyar (Küre) Dağları üzerinde yer alır. İç Anadolu’yu Karadeniz’e bağlayan eski bir yol güzergâhında konumlanan ilçenin coğrafi koordinatları, yaklaşık 41°42′ kuzey enlem, 33°42′ doğu boylamıdır. İlçe merkezi deniz seviyesinden 960 metre yüksekliktedir. Arazisi tamamen dağlık ve sarp olan Küre, kuzeybatıda Bartın ile çevrili olan Küre Dağları’nın eteklerinde konumlanır. İlçe merkezi Kastamonu’ya yaklaşık 60 km, İnebolu’ya 30 km uzaklıkta olup Ankara’ya 300 km ve İstanbul’a 465 km mesafededir.

Küre’nin iklimi, Batı Karadeniz iklimi özellikleri ile yüksekliğe bağlı lokal etkilerin birleşimidir. Yüksek irtifa nedeniyle yaz ayları serin ve yayla iklimine benzer, aşırı sıcak gün sayısı azdır. Kışlar uzun ve yağışlı geçer; zaman zaman metrelerce kar örtüsü oluşur. İlçede yaklaşık 8 ay kış hüküm sürer. Ortalama yağış miktarı, yüksekte olduğundan bol kar alır ve ani hava değişimleri sık görülür. Küre, Türkiye’nin üçüncü derecede deprem kuşağında bulunmaktadır.

İlçenin arazi yapısı %65 oranında ormanlarla kaplıdır. Genellikle köknar, kayın, meşe ve çam gibi ağaç türleri yaygındır; gürgen, karaağaç, kızılağaç, kavak gibi türler de görülür. Orta katmanda döngel, fındık, kızılcık gibi ağaçlar ile orman gülü, böğürtlen, adaçayı, eğrelti otu gibi bitkiler bulunur. Yerleşime açılmış sınırlı tarım arazilerinde elma, armut, kiraz, vişne ve ceviz gibi meyveler yetiştirilmektedir. İlçenin en önemli akarsuyu, Zemberekler Çayı ile Uzunöz derelerinin birleşmesiyle oluşan Küre Çayı’dır.

Nüfus ve Demografi

Küre ilçesinin nüfusu 2007 yılında 7.766 kişi iken 2024 yılı itibarıyla 5.303 kişiye gerilemiştir; bu dönemde 2017–2018 yıllarında 242 kişilik ve 2022–2023 yıllarında 341 kişilik artışlar görülse de diğer tüm yıllarda nüfus azalışı kaydedilmiştir. 2024 yılında erkek nüfus 2.766 (%52,16), kadın nüfusu 2.537 (%47,84) düzeyindedir ve cinsiyetler arasındaki fark 229 kişi olarak belirlenmiştir. Yıllık nüfus değişimleri, idari kayıt güncellemeleri ve göç hareketleri gibi faktörlerle ilişkilendirilebilecek dalgalı bir seyir sergilemiştir.

Ekonomi

Küre ekonomisi tarihsel olarak madencilik ve ormancılığa dayanmaktadır. İlçedeki bakır madeni, yöre halkının geleneksel geçim kaynağıdır. İlçede tarım alanları oldukça sınırlı olup sulama imkânı yoktur; bu nedenle tarımsal üretim genelde aile ihtiyacı seviyesinde kalmaktadır. Orman köylerinde yaşayan bazı halk grupları, ormancılık işlerinde çalışarak ek gelir sağlamaktadır. Maden üretiminin yanı sıra yetişen orman ürünleri ekonomide önemli yer tutmuştur.

Tarım ve sanayinin sınırlı olması, Küre’de göçü körükleyen faktörlerden biridir. Arazinin engebeli yapısı ve iklim koşullarının zorluğu nedeniyle tarım dışı faaliyet alanları gelişmemiştir. 20. yüzyılın ortalarından itibaren kurulan orman işletmeleri ve yeniden canlandırılan maden ocakları, ekonomik yapının temelini oluşturmuştur. Buna karşılık ülke genelindeki politikalar ve maden/orman işletmelerinin özelleştirilmesi ile birlikte bu sektörlerin ilçeye katkısı azalmış ve nüfus, bölgeden başka kentlere göç etmiştir. Son dönem çalışmaları, bölgenin doğal güzelliklerinden turizm yoluyla yararlanmanın ekonomi için önemli bir fırsat olabileceğini göstermektedir.

Turizm, Kültür ve Mutfak

Küre ilçesi, zengin doğal yapısı ve kültürel mirasıyla turistik potansiyel taşır. İlçe sınırları içinde büyük ölçüde yer alan Küre Dağları Millî Parkı bölgeye özgü ekoturizmin odağıdır. 2000 yılında millî park ilan edilen alanda ormanlar, derin kanyonlar (Valla, Çatak, Horma, Aydos, Malyas gibi), mağaralar (Ilgarini Mağarası vb.) ve şelaleler (Ilıca Şelalesi vb.) bulunur. Bu doğal alan, zengin flora ve faunasıyla dikkat çeker; ayı, kurt, çakal, yaban domuzu, geyik, karaca, sansar, sincap gibi memelilerin yanı sıra çok sayıda kuş türüne ev sahipliği yapar. WWF tarafından Avrupa’nın öncelikli orman koruma alanlarından biri olarak seçilmiş ve 2012’de “Pan Park” sertifikası alarak Avrupa’nın 13. pan parkı olmuştur.

Kültürel açıdan Küre, tarihî eserleri ve yerel el sanatlarıyla dikkat çeker. Osmanlı öncesi döneme uzanan Hoca Akşemseddin Camii (Molla Şemsettin Camii) 1455’te inşa edilmiş olup günümüzde ayaktadır ve ibadete açıktır. İlçede ayrıca İsmail Bey Hamamı ve Müderris Hamamı gibi Osmanlı dönemi yapıları mevcuttur. Yakın geçmişte yapılan arkeolojik bulgular da bu yapılara ek olarak eski medreseler ve su künkleri gibi uygarlık düzeyini gösteren eserler ortaya çıkarmıştır. Küre’de, binlerce yıldır süren bakır madenciliği geleneği, yöreye özgü bakır işçiliğinde de yaşatılmaktadır. İlçede üretilen sahan, ligen, sini gibi bakır pişirme ve servis kapları, bu geleneğin somut örnekleridir.

Yöresel mutfak açısından Küre, Kastamonu mutfağının genel özelliklerini taşır. Bölge zengin bir yemek kültürüne sahiptir. İnce açılan hamurlar üzerine kıyma sürülerek taş fırında pişirilen “etli ekmek” (Daday etli ekmeği) bunların başlıcalarındandır. İlçe mutfağında tavuk suyuna cevizle bandırılan etli ekmek çeşidi banduma ve çeşitli sebzeli veya etli pilavlar (örneğin ekşili pilav, ala pilav) da yapılır. Börek çeşitleri içinde ise “Küre böreği” adıyla anılan yöreye özgü bir börek türü vardır. Tatlılar arasında Kastamonu’ya özgü çekme helva meşhurdur; bunlara ek olarak pestil, pekmez ve hoşaf gibi kışlık yiyecekler yaygın olarak hazırlanır. Her mevsim taze meyvelerden elma, vişne, kiraz, üryani eriği gibi ürünlerin pestil, marmelat, reçel, hoşaf gibi korunmuş hâlleri tüketilir. Aileler kışa girerken kurutulmuş fasulye, biber, patlıcan, kabak ve kıyılmış et veya doğranmış etten sucuk ve pastırma yaparak depolarlar.