Köken

Arapça m-l-k kökünden gelen yazılı örneği bulunmayan mustemlek “mülk edinilmiş, devletleştirilmiş” sözcüğünden türetilmiştir. Bu sözcük Arapça istimlak "mülk edinme, devletleştirme” sözcüğünün X. edilgen fiil sıfatıdır. Türkçeye Osmanlı dönemi sonlarında girmiş ve özellikle Batılı devletlerin Asya ve Afrika’da kurduğu kolonileri ifade etmek için kullanılmıştır. Cumhuriyet dönemi metinlerinde “sömürge” karşılığı olarak yer almıştır.

Kullanım Alanları

• Tarih: Emperyalist devletlerin başka ülkeleri hâkimiyet altına alarak yönettiği dönemi ve yerleri tanımlamak için kullanılır.
• Siyaset Bilimi: Devletlerarası güç ilişkilerinde bağımlı ülkelerin durumunu açıklamak için başvurulan kavramlardan biridir.
• Hukuk: Uluslararası hukukta, bağımsızlık kazanamamış veya hâlen sömürge statüsünde olan yerlerin sınıflandırılmasında kullanılır.
• Sosyoloji: Küresel eşitsizlik, ekonomik bağımlılık ve kültürel asimilasyon süreçlerinin analizinde müstemleke ilişkileri tartışılır.

Örnek Cümleler

“Bu roman, müstemleke halklarının direnişini ve bağımsızlık mücadelesini konu alır.”

“Müstemleke yönetimleri, eğitim ve hukuk sistemlerini merkezî devlete göre yeniden inşa ederdi.”

“Bir halk, müstemleke olmaktan ancak kendi iradesiyle ve kararlılığıyla kurtulabilir.”