Sivrihisar arabaşı, Eskişehir’in Sivrihisar ilçesine özgü geleneksel bir çorba yemeğidir. Bu yemek, buğday unu, su ve tuzla hazırlanan hamurun pişirilip tepsiye dökülerek soğutulması ve baklava dilimi şeklinde kesilmesiyle başlar; ortasına ise tavuk, horoz ya da hindi etiyle hazırlanmış et suyunun sıcak olarak konduğu bir çorba kâsesi yerleştirilir. Et suyu berrak ve altın sarısı renkte olup, çorbanın kendisinde et bulunmaz. 

Ayırt Edici Özellikleri

Sivrihisar arabaşı; buğday unu, su ve tuz ile hazırlanan hamurun belirli bir kıvamda pişirilip tepsiye dökülmesi, soğutularak baklava dilimi şeklinde kesilmesi ve sıcak et suyuyla birlikte servis edilmesiyle oluşur. Çorbanın kendisi et veya kemik içermez; yalnızca tavuk, horoz ya da hindi gibi kümes hayvanlarının haşlanmasıyla elde edilen et suyu kullanılır. Elde edilen et suyu berrak ve altın sarısı renktedir. Genellikle kış aylarında, özellikle gece yatmadan önce içilmesiyle bilinen bu çorbanın adı da buradan gelmekte olup, "arabaşı" terimi bu zaman dilimini ifade eder. Sivrihisar arabaşı, bölgenin mutfak kültürü içinde köklü bir yere sahip olup, üretim yöntemi itibarıyla da yalnızca Sivrihisar'a özgüdür.

Tarif/Üretim Metodu

Sivrihisar arabaşının hazırlanışı, hamur ve çorba olmak üzere iki ana bileşenle yürütülür:

1. Hamur Hazırlığı

Altı kişilik porsiyon için hamur malzemeleri:

• 200 g özel amaçlı buğday unu
• 1,7 litre su
• 16 g tuz

Hazırlık süreci:

• Tencereye konulan su kaynamaya başlamadan önce, topaklanma (çörtme veya çiğirdik) oluşmaması için un yavaşça karıştırılarak eklenir.
• Karışım, yüksek ateşte sürekli karıştırılarak yaklaşık 30 dakika pişirilir.
• Tuz eklendikten sonra, kısık ateşte ara ara karıştırılarak 15 dakika daha pişirilir.
• Kıvam testi için bardak içindeki soğuk suya küçük bir hamur parçası bırakılır; hamur dağılmıyorsa istenen kıvam sağlanmış demektir.
• Kıvamı tutan hamur, soğuk suyla ıslatılmış tepsiye dökülerek yüzeyi düzleştirilir.
• Oda sıcaklığında (18–20 °C) yaklaşık bir saat dinlendirilen hamur, 2,5 x 2 cm ölçülerinde baklava dilimi biçiminde kesilir.
• Tepsinin ortasındaki dilimler çıkarılır ve bu boş alana çorbanın servis edileceği kâse yerleştirilir.

2. Çorba Hazırlığı

Çorba malzemeleri:

• 1 adet tavuk, horoz ya da hindi eti
• 3,5 litre su
• 11,2 g tuz
• ¼ limon suyu
• 2 adet kurutulmuş acı biber

Hazırlık süreci:

• Et, tuz ve su kısık ateşte yaklaşık 45 dakika haşlanır.
• Pişirme sonrası et ve kemikler ayrılır; yalnızca berrak et suyu kullanılır.
• Bu et suyu, hamurların ortasına yerleştirilmiş çorba kâsesine doldurulur.
• Servis sırasında kâsedeki et suyuna limon suyu ve kurutulmuş acı biber eklenir.
• Hamur parçaları elle alınarak çorbaya batırılarak tüketilir.

Coğrafi Sınır ve Ün Bağı

Sivrihisar arabaşının geçmişi bölge halkı arasında kuşaktan kuşağa aktarılan uzun bir geleneğe dayanır. Özellikle soğuk kış gecelerinde içilen bu çorba, Sivrihisar ilçesinin yemek kültürü içinde özel bir yere sahiptir. Arabaşı’nın üretiminde kullanılan yöntem ve malzemeler, Sivrihisar’a özgü olduğu için ürün ile coğrafi sınır arasında güçlü bir ün bağı bulunmaktadır. Bu nedenle tüm üretim aşamalarının yalnızca Sivrihisar ilçesi içinde gerçekleşmesi gerekmektedir.

Kullanım Biçimi ve Etiketleme

Ürün, doğrudan sunumluk veya ambalajlı biçimde tüketiciye ulaştırılabilir. Ürünün kendisinde ya da ambalajında “Sivrihisar Arabaşı” ibareli logo ve mahreç işareti ambleminin bulunması zorunludur. Ambalajlamanın mümkün olmadığı durumlarda bu işaretler, tüketici tarafından kolayca görülebilecek şekilde işletmede sergilenmelidir.

Denetim ve Koruma

Denetimler, Sivrihisar Belediyesi koordinasyonunda yürütülmektedir. Denetim mercii; Sivrihisar Kültür Turizm Tanıtma ve Dayanışma Derneği, Sivrihisar Asma Yaprağı Üreten Eller Kadın Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatifi, Sivrihisar İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü ile Sivrihisar Belediyesinden uzman birer temsilciden oluşur. Denetimler yılda en az bir defa yapılmakta, gerekli durumlarda veya şikâyet üzerine her zaman gerçekleştirilebilmektedir. Denetimlerde ürünün bileşenleri, üretim yöntemi, hamur kıvamı ve logo-amblem kullanımına uygunluk incelenir. Gerekli görülmesi halinde kamu kurumlarından ya da özel sektör uzmanlarından hizmet alınabilir. Tescil ettiren kurum, ürünün korunmasıyla ilgili hukuki süreçleri yürütme yetkisine sahiptir.