Afyon sakala çarpan çorbası/Afyonkarahisar sakala çarpan çorbası; yeşil mercimek, erişte, et suyu veya tavuk suyu, kuru soğan, domates salçası, tereyağı, buğday unu, karabiber ve kuru nane gibi malzemelerle hazırlanan, Afyonkarahisar mutfağına özgü geleneksel bir çorbadır. Adını, içeriğindeki eriştelerin kaşıktan sarkarak sakala veya çeneye temas etmesinden alır. Özellikle düğün, nişan ve kına gecesi gibi özel günlerde sofralarda yer bulan bu çorba, bölgenin kültürel kimliğini yansıtan yemeklerden biridir.

Tarihî ve Kültürel Bağlam

Afyonkarahisar’da uzun süredir yapılan ve toplumsal törenlerde ikram edilen bu çorba, yöresel kimliği ve kültürel mirası temsil eder. Coğrafi işaretle koruma altına alınması, hem kültürel sürekliliğin belgelenmesi hem de bu yemeğin yerel yöntemlerle hazırlanmasını güvence altına almayı amaçlamaktadır.

Tarif/Üretim Metodu

Malzeme Listesi (4 Kişilik)

• 150 g yeşil mercimek
• 2200 ml su
• 200 ml et suyu veya tavuk suyu
• 60 ml sıvı yağ
• 1 orta boy kuru soğan
• 60 g domates salçası
• 45 g özel amaçlı buğday unu
• 80 g erişte
• 10 g tuz
• 2 g karabiber
• 30 g tereyağı
• 2 g kuru nane

Afyon sakala çarpan çorbasının yapımında mümkünse coğrafi sınırdan temin edilen yeşil mercimek ve erişte kullanılır. Çorbanın hazırlanışı şu şekilde özetlenebilir:

1. Mercimeklerin Hazırlığı: 150 g yeşil mercimek yıkanıp 1000 ml suda ortalama 30 dakika haşlanır.
2. Soğan ve Salçalı Karışımın Hazırlanması: İnce doğranan 1 adet kuru soğan, 60 ml sıvıyağ ile birlikte 5 dakika kavrulur. Ardından 60 g domates salçası ve 45 g özel amaçlı buğday unu eklenerek 3 dakika daha kavrulmaya devam edilir.
3. Sıvıların Eklenmesi: Bu karışıma azar azar 200 ml et suyu ya da tavuk suyu ve 1200 ml içme suyu eklenir; unun topaklanması engellenerek karıştırılır.
4. Mercimek ve Baharatların Eklenmesi: Haşlanmış mercimek, 10 g tuz ve 2 g karabiberle birlikte eklenerek karışım 15 dakika pişirilir.
5. Erişte ve Sos Hazırlığı: 80 g erişte eklenerek yumuşayana kadar pişirilir. Ayrı bir tavada eritilen 30 g tereyağına 2 g kuru nane ilave edilip yaklaşık 2 dakika kızdırılarak çorbanın üzerine gezdirilir.

Sunum: Hazırlanan çorba, kâse ya da tabakta servis edilirken üzerine tereyağı-nane karışımı dökülür. Sıcak şekilde sunulur.

Coğrafi Sınır ve Üretim Şartları

Afyonkarahisar sakala çarpan çorbası, coğrafi sınırda uzun bir geçmişe sahiptir. Yemeğin üretimi, işlenmesi ve diğer tüm aşamaları yalnızca Afyonkarahisar ili sınırları içinde gerçekleştirilir. Coğrafi işaretin tanımında yer alan “mahreç işareti” ve ürün ismi, işletmelerde görülebilecek şekilde bulundurulmak zorundadır.

Denetim Süreci

Ürünün denetimi Afyonkarahisar Belediyesi koordinasyonunda oluşturulan beş kişilik bir denetim mercii tarafından yürütülür. Bu merci şu kurumları temsil eden uzmanlardan oluşur:

• Afyonkarahisar İl Tarım ve Orman Müdürlüğü
• Afyonkarahisar Ticaret ve Sanayi Odası
• Afyon Kocatepe Üniversitesi Turizm Fakültesi Gastronomi ve Mutfak Sanatları Bölümü
• Afyonkarahisar Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği
• Afyonkarahisar Belediyesi

Denetimlerde kullanılan malzemelerin uygunluğu, üretim metoduna sadakat ve coğrafi işaret kullanım biçimi kontrol edilir. Gerekli hallerde kamu veya özel kuruluşlardan destek alınabilir. Tescil ettiren kurum, hakların korunmasında hukuki süreci yürütmekle yükümlüdür.