Alaca çılbır yemeği, Çorum’un Alaca ilçesine özgü, yumurtalı, kıymalı veya soğanlı olarak üç farklı şekilde hazırlanan geleneksel bir yemektir. Yumurta ile yapılan çeşidinde, çırpılmış yumurta salçalı suda pişirilirken; kıymalı ya da soğanlı versiyonlarında kavrulmuş kıyma veya soğanın üzerine salçalı sos eklenir ve bu karışıma yumurta kırılarak pişirilir.
Ayırt Edici Özellikleri
Alaca çılbır yemeği, Çorum ilinin Alaca ilçesine özgü geleneksel bir yemek türüdür. Yumurta, kıyma ve soğan gibi temel malzemelerle hazırlanan bu yemek, üç farklı biçimde sunulabilir: sade yumurtalı, kıymalı ya da soğanlı. Her bir türde hazırlık yöntemi, kullanılan bileşenlerin niteliğine göre farklılık göstermektedir. Yumurta ile yapılan versiyonunda, çırpılan yumurta salçalı su içerisinde pişirilirken; kıymalı ya da soğanlı türlerinde kıyma ya da doğranmış soğan, tereyağında kavrulduktan sonra salça, su ve tuz eklenerek pişirilir ve karışıma yumurta kırılarak tamamlanır. Hazırlanan yemeğin üzerine pul biber serpilerek sıcak olarak servis edilir.
Alaca çılbır yemeği, coğrafi sınır içerisinde uzun bir geçmişe sahiptir ve bu durum, yemeğin Alaca ilçesiyle olan ün bağını açık biçimde ortaya koyar. Bu bağlamda yemek, yalnızca yerel malzemelerin kullanımı ile değil, aynı zamanda yöredeki geleneksel pişirme tekniklerinin uygulanmasıyla da bölgeyle özdeşleşmiştir.
Malzemeler
Dört kişilik bir Alaca çılbır yemeği için önerilen malzemeler şunlardır:
- 25 g tereyağı
- 25 g domates salçası
- 3 adet yumurta
- 250 ml sıcak su
- 5 g pul biber
- 5 g tuz
- (Kıymalı versiyon için) 250 g kıyma
- (Soğanlı versiyon için) 500 g soğan
Tarif
Hazırlama süreci, yemek türüne göre küçük farklılıklar gösterir. Öncelikle, tereyağı bir tavada eritilir. Eğer kıymalı versiyon hazırlanacaksa kıyma; soğanlı versiyon için ise doğranmış soğan eklenir ve kavrulur. Ardından domates salçası, sıcak su ve tuz ilave edilir. Karışım piştikten sonra çırpılmış yumurtalar eklenir. Son olarak pul biber serpilerek sıcak şekilde servis edilir.
Coğrafi Sınır ve Üretim Koşulları
Alaca çılbır yemeğinin coğrafi işaret tescili, 05 Ağustos 2024 tarihinde 1624 tescil numarasıyla gerçekleştirilmiştir. Tescil ettiren kuruluş Alaca Belediyesi olup, ürün “mahreç işareti” kapsamında tescillenmiştir. Bu tescil, ürünün üretim süreci ile coğrafi sınır arasında bir bağ bulunduğunu ve üretim faaliyetlerinin yalnızca Alaca ilçesinde gerçekleştirilebileceğini belirtir.
Yemeğin ün bağı, Alaca ilçesinin mutfak kültürü içerisinde uzun yıllardır önemli bir yere sahip olmasıyla ilişkilidir. Bu nedenle, yemeğin üretimi, işlenmesi ve diğer işlemleri yalnızca bu coğrafi sınır içerisinde gerçekleştirilmelidir.
Etiketleme ve Kullanım Biçimi
Alaca çılbır yemeği ibaresi ve mahreç işareti amblemi, ürünün ambalajı üzerinde açıkça yer almak zorundadır. Ambalajlama mümkün olmadığında ise bu ibare ve amblem, üretim yapılan işletmede kolayca görülebilecek bir biçimde sergilenmelidir. Bu uygulama, ürünün ayırt edici özelliklerinin ve coğrafi işaretle ilişkisinin sürdürülebilirliğini sağlamak amacıyla zorunlu kılınmıştır.
Denetim Mekanizması
Alaca çılbır yemeğinin üretim ve sunum süreçleri, Alaca Belediyesinin koordinasyonunda oluşturulan bir denetim merciince izlenir. Denetim organı, Alaca Kaymakamlığı, Alaca İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü ile Alaca Ticaret ve Sanayi Odası temsilcilerinden oluşan dört kişilik bir ekipten meydana gelir. Bu heyet, düzenli olarak yılda en az bir kez, ayrıca gerekli görülen durumlarda ya da şikâyet üzerine denetim yapar.
Denetimlerde, kullanılan malzeme bileşenlerinin ve miktarlarının uygunluğu, üretim metodunun geleneksel usule uygunluğu ile coğrafi işaret ibaresi ve ambleminin doğru biçimde kullanılıp kullanılmadığı kontrol edilir. Denetim süreçlerinde gerektiğinde kamu kurumlarından, özel kuruluşlardan ya da bağımsız uzman kişilerden destek alınabilir.
Tescil ettiren kuruluş olan Alaca Belediyesi, ürünün coğrafi işaret haklarının korunmasına yönelik hukuki süreçleri yürütme sorumluluğunu üstlenmiştir.
