Alaca yarma aşı, Çorum ili Alaca ilçesine özgü, mahreç işaretiyle tescillenmiş geleneksel bir yemektir. Temel bileşenlerini haşlanmış durum buğdayı ve / veya aşurelik buğday, nohut, kuru fasulye, dana kavurma, tereyağı, kuru soğan, salça, tuz ve acı biber oluşturur. Yemeğin hazırlanışı aşamasında bu malzemeler belirli bir pişirme sırasıyla işlenir; tereyağında salça kavrulduktan sonra haşlanmış bakliyatlar ve et ilave edilir, son aşamada ise soğanlı yağ karışımıyla tatlandırılır. Sıcak olarak servis edilir.

Ayırt Edici Özellikleri

Alaca yarma aşı, Çorum ili Alaca ilçesine özgü, geleneksel olarak durum buğdayı ve / veya aşurelik buğday, nohut, kuru fasulye, dana kavurma ve çeşitli baharatlarla hazırlanan, sıcak olarak tüketilen bir yemektir. Üretiminde kullanılan hammaddeler, uygulanan pişirme teknikleri ve bölgesel yemek kültürüyle kurduğu sıkı bağ nedeniyle mahreç işareti kapsamında tescillenmiştir. Halk arasında “yarma” olarak da adlandırılan buğday türü yemeğin temel bileşenlerinden biridir. Bu yemek, yalnızca günlük tüketimle sınırlı kalmamakta; düğün, bayram ve yerel festivaller gibi özel günlerde de hazırlanmaktadır.

Alaca yarma aşı, bileşenlerin seçimi ve pişirme yöntemleri açısından uzmanlık gerektirir. Yemeğin hazırlanması ve sunumu aşamalarında yerel geleneklere sadık kalınması, bu yemeği Alaca ilçesiyle özdeşleşmiş hale getirmiştir. Bu nedenle ürünün ün bağı, yalnızca coğrafi kökeniyle değil, aynı zamanda üretim bilgisi ve uygulama deneyiminin yörede kuşaktan kuşağa aktarılmasıyla da ilişkilidir.

Malzemeler

Altı kişilik bir porsiyon için gerekli ortalama bileşenler ve miktarları aşağıdaki gibidir:

• 1 litre su
• 150 gram haşlanmış durum buğdayı ve / veya aşurelik buğday
• 150 gram haşlanmış nohut
• 150 gram haşlanmış kuru fasulye
• 500 gram dana kavurma
• 200 gram tereyağı
• 100 gram kuru soğan
• 50 gram salça
• 20 gram tuz
• 10 gram acı biber ve/veya pul kırmızıbiber

Hazırlama ve Pişirme Yöntemi

Hazırlık aşamasında öncelikle uygun büyüklükte bir tencereye 100 gram tereyağı ve salça konularak kavrulur. Ardından haşlanmış durum buğdayı ve / veya aşurelik buğday, haşlanmış nohut ve kuru fasulye ile birlikte tuz ve sıcak su eklenir. Bu karışım kısık ateşte pişirilir. Ardından dana kavurma eklenir ve karışım kaynayana kadar pişirmeye devam edilir. Ayrı bir tavada geri kalan tereyağı eritilir, küçük doğranmış kuru soğanlar eklenerek kızarana kadar kavrulur. Bu karışım yemeğe ilave edilir ve yaklaşık beş dakika daha kaynatılır. Pişirme süreci tamamlandıktan sonra yemek 15 dakika dinlendirilerek sıcak şekilde servis edilir. Tüketimi de sıcak olarak gerçekleştirilir.

Üretim Sınırı ve Coğrafi Bağlantı

Alaca yarma aşının tüm üretim süreçleri yalnızca Çorum ili Alaca ilçesi sınırları içinde gerçekleştirilir. Yemeğin ünü, bu coğrafi bölgeyle kurduğu tarihi ve kültürel bağa dayanır. Kullanılan malzemeler, üretim teknikleri ve yöre halkının ustalık becerisi bu ürünün karakteristiğini belirleyen unsurlardır. Bu yönüyle Alaca yarma aşı, üretim metodolojisi ve geleneksel bilgi birikimi bakımından yerel bir özgünlük taşır.

Kullanım Biçimi

Alaca yarma aşı ibaresi ve mahreç işareti amblemi, ürünün servisinin yapıldığı tüm gıda işletmelerinde görünür bir şekilde bulundurulmak zorundadır. Bu durum, ürünün coğrafi işaretle tanımlanan niteliklerinin korunmasına ve tüketici bilincinin geliştirilmesine yönelik bir uygulamadır.

Denetim ve Gözetim Mekanizması

Alaca yarma aşının coğrafi işaret kapsamında belirlenen özelliklere uygun olarak üretilip üretilmediği, Alaca Belediyesi koordinasyonunda oluşturulan en az üç kişilik bir denetim merci tarafından kontrol edilir. Bu merci; Alaca Belediyesi, Alaca Esnaf ve Sanatkârlar Odası ile Alaca İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü temsilcilerinden oluşur. Denetimler yılda en az bir kez gerçekleştirilir; ayrıca şikâyet üzerine veya gerekli görülen durumlarda ek denetimler yapılabilir. Denetim sürecinde aşağıdaki unsurlar değerlendirme kapsamındadır:

• Üretimde kullanılan bileşenlerin uygunluğu
• Hazırlama, pişirme ve servis aşamalarının yönergelere uygunluğu
• Coğrafi işaret ve amblemin görünürlüğü ve doğru kullanımı

Denetim süreci sonucunda elde edilen bulgular, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında raporlanarak Türk Patent ve Marka Kurumuna iletilir. Uygunsuzluk tespit edilmesi halinde gerekli tedbirlerin alınması için ilgili kişi veya kurum bilgilendirilir. Denetim merci, gerektiğinde kamu kurumlarından, özel kuruluşlardan veya uzman kişilerden destek alabilir ya da hizmet satın alabilir. Tescil ettiren kurum olan Alaca Belediyesi, hukuki süreçlerin takibinden sorumludur.