Bergama, Türkiye’nin batısında, Ege Bölgesi’nin kuzeybatısında, İzmir iline bağlı bir ilçedir. Bakırçay Havzası’nda yer alan ilçe; doğuda Kınık ve Soma, batıda Dikili ve Ayvalık, güneyde Aliağa, kuzeyde ise Balıkesir ve Manisa illeriyle çevrilidir. İzmir il merkezine 107 km mesafede yer alan Bergama, 1.720 km² yüzölçümüyle İzmir’in alan bakımından en büyük ilçesidir.
Coğrafi olarak, kuzeyde Madra Dağı (1051 m), güneyde Yunt Dağı (1344 m) arasında konumlanan Bergama, Bakırçay Ovası’nın ortasında yer alır. İlçe merkezinin rakımı 68 metre, Akropol’ün rakımı ise 331 metredir. İlçeden geçen Bakırçay Nehri; Glenbe, Aksu, Yağcılı, Menteşe, İlya ve diğer küçük derelerle beslenerek 120 km’lik bir uzunluğa sahiptir.
Akdeniz ikliminin görüldüğü ilçede yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlı geçer. Gündüz-gece sıcaklık farkı 15-20 derece arasında değişirken, kuzeyli rüzgârlar yıl boyunca etkili olur.
Bergama (İzmir KTB)
Nüfus ve İdari Yapı
2009 yılı verilerine göre Bergama’nın toplam nüfusu 100.802’dir. Bu nüfusun 58.570’i ilçe merkezinde, 42.232’si ise köy ve beldelerde yaşamaktadır. 2018 yılı itibarıyla ilçe nüfusu 103.185 olarak kaydedilmiştir. 2014 yılında yürürlüğe giren 6360 sayılı yasa gereği köy ve beldeler mahalleye dönüştürülmüş, toplam mahalle sayısı 137 olmuştur.
Ekonomi
Bergama ekonomisi büyük ölçüde tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Verimli Bakırçay Ovası’nda pamuk, tütün, domates, zeytin, mısır ve buğday yetiştirilirken, Kozak Yaylası’nda çam fıstığı önemli bir gelir kaynağıdır. Arıcılık özellikle dağ köylerinde yaygınlaşmaktadır. Tarıma dayalı sanayi gelişme göstermekte, halıcılık ve kilim dokumacılığı ise geleneksel üretim alanları arasında yer almaktadır.
İlçe ayrıca madencilik açısından da zengindir. Bölgede granit, mermer, altın, perlit ve taş ocakları işletilmektedir. Doğal termal kaynaklar ve kaplıcalar da sağlık turizmi açısından potansiyel oluşturmaktadır.
Eğitim ve Sağlık
Bergama’da 53 ilköğretim okulu, 13 ortaöğretim kurumu ve bir meslek yüksekokulu bulunmaktadır. 2009 yılı itibarıyla ilçede 910 öğretmen ve 17.097 öğrenci bulunmaktadır. Halk eğitim faaliyetleri kapsamında 6 derslikte, 5 öğretmen eşliğinde 1970 kursiyer eğitim almaktadır. Sağlık hizmetleri bir devlet hastanesi, 11 sağlık ocağı, 14 sağlık evi ve çeşitli birimlerle yürütülmektedir.
Tarihçe
Antik dönemdeki adıyla Pergamon, yerleşim tarihi Eski Tunç Çağı’na (M.Ö. 3000) kadar uzanır. Bölge, ilk olarak Pelasg ve Luvi halklarının yerleşimi olarak bilinir. “Perg” kelimesi kale, “uma” ise halk anlamına gelir. Helenleşme sürecinde bu isim Pergamon şekline dönüşmüş, günümüzdeki Bergama adı ise bu orijinal formu daha çok yansıtır.
Pergamon, M.Ö. 301 yılında Lysimachos tarafından ele geçirilmiş ve komutanı Philetairos’a bırakılmıştır. M.Ö. 282’de Philetairos’un bağımsızlık ilan etmesiyle başlayan Pergamon Krallığı, yaklaşık 150 yıl sürmüştür. Krallık döneminde kültür, mimari ve heykelcilik alanlarında büyük gelişme kaydedilmiştir. III. Attalos’un vasiyetiyle Roma’ya bırakılan kent, M.Ö. 133’te Roma İmparatorluğu’nun Asya Eyaleti başkenti olmuştur.
716 yılında Arap akınlarına uğrayan kent, 1301’de Osman Gazi'nin zaferi sonrası Karesioğulları’na katılmış, 1317’de ise Osmanlı yönetimine geçmiştir. 14. ve 15. yüzyıllarda gelişen şehir, kale dışına yayılmış, düz alana doğru genişlemiştir.
Antik ve Tarihi Alanlar
Akropol
Kale Dağı’nın zirvesinde yer alan antik yerleşim, Helenistik şehir planlamasının önemli örneklerindendir. Zeus Sunağı, Athena Tapınağı, 200.000 kitaptan oluşan kütüphane, antik tiyatro, Trajan Tapınağı, Heroon ve Gymnasion gibi yapılar burada yer alır.
Asklepion
Antik çağın önde gelen sağlık merkezlerinden biri olan Asklepion, telkin, çamur banyoları, su tedavileri gibi yöntemlerle tedavi uygulanan bir alandır. Kütüphane, tiyatro, yer altı tüneli, kutsal su kaynakları ve Asklepios Tapınağı burada bulunmaktadır.
Bergama (İzmir KTB)
Bazilika (Kızıl Avlu)
M.S. 2. yüzyılda, muhtemelen İmparator Hadrianus döneminde inşa edilmiştir. Mısır tanrılarına ithaf edilmiş olup, Erken Bizans döneminde Hristiyan kilisesine dönüştürülmüştür. Anadolu’daki yedi kiliseden biri olarak kabul edilir.
Allianoi
Helenistik dönemde kurulan Allianoi, termal suları ve hidroterapi uygulamalarıyla öne çıkan bir sağlık merkezi olmuştur. Roma İmparatoru Hadrianus döneminde en parlak dönemini yaşamış, kazılarda çok sayıda eser gün yüzüne çıkarılmıştır.
Türk-İslam Yapıları
Bergama, Osmanlı ve Beylikler Dönemi’nden kalma çok sayıda yapıya sahiptir. Bunlar arasında Ulu Cami (1399), Kurşunlu Cami (1439), Tabaklar Hamamı (1842 öncesi), Hacı Hekim Hamamı, Küplü Hamam (1427), Çukurhan, Taşhan (1432), Bedesten ve çeşitli mescitler yer alır.
UNESCO Dünya Mirası Statüsü
Bergama, 2014 yılında “Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı” adıyla UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne alınmıştır. Alan; Pergamon, Kibele Kutsal Alanı, çeşitli tümülüsler ve kült alanlarından oluşan 9 bileşenli bir yapıdır. Helenistik dönem kent planlaması, Roma ve Bizans izleri ile Osmanlı katmanlarını iç içe barındıran bu yapı, kültürel sürekliliğin izlerini taşır.
Somut Olmayan Kültürel Miras
Bergama, “Uluslararası Bergama Kermesi”, “Çeyiz Serme”, “Sünnet Yatağı”, “Karatabakçılık”, “Sepet Yapımı”, “Telkırma”, “Klarnet Çalma” gibi gelenekleriyle Türkiye’nin Somut Olmayan Kültür Mirası Ulusal Envanteri’nde yer almaktadır.
Kültür ve Turizm
Türkiye’nin ilk arkeoloji müzesi olan Bergama Müzesi, ilçe merkezinde yer almakta ve geniş bir eser koleksiyonuna sahiptir. İlçede Akropol, Asklepion, Kızıl Avlu, Kleopatra Güzellik Ilıcası ve Kozak Yaylası gibi yerler öne çıkan turizm destinasyonlarıdır. Jeotermal kaynaklar ve şifalı sular, sağlık turizmi açısından da potansiyel yaratmaktadır.
