Manisa, Türkiye'nin Ege Bölgesi'nde yer alan ve tarihi, kültürel zenginlikleriyle dikkat çeken bir ildir. Gediz Ovası'na yayılan bu şehir, tarımın yoğun olarak yapıldığı, özellikle üzüm, zeytin ve tütün üretimiyle ünlüdür. Manisa, aynı zamanda Osmanlı İmparatorluğu döneminde şehzade sancaklığı olarak bilinen önemli bir yerleşim yeri olmuştur. Doğal güzellikleri, tarihi kalıntıları ve modern sanayi yapılarıyla hem geçmişi hem de geleceği bir arada barındıran bir şehir olarak, hem yerli hem de yabancı turistler için önemli bir destinasyon haline gelmiştir. Geçmişin izlerini taşıyan antik kentler, dağlar ve vadiler, Manisa'nın özgün coğrafyasını ve kültürel mirasını şekillendiren unsurlardır.

^{Manisa, Şehir Merkezi}

Tarihçe

Manisa, Batı Anadolu'da yer alan önemli bir şehirdir ve tarihî geçmişi oldukça derindir. Şehir, eski çağlardan itibaren farklı uygarlıkların hüküm sürdüğü, pek çok medeniyetin izlerini taşıyan bir bölgedir.

Eski Çağlar ve İlk Yerleşimler

Manisa ve çevresinin tarih öncesi dönemlerine dair sınırlı bilgi bulunmaktadır. Salihli Sindel Köyü'nde bulunan Paleolitik Çağ’a ait fosil ayak izleri, bölgenin tarih öncesi insan topluluklarının varlığını kanıtlamaktadır. Yine Kırkağaç Yortan Köyü'ndeki mezar kalıntıları, Tunç Devri'ne ait bir mezar kültürünü yansıtmaktadır.

Manisa, M.Ö. 1450-1200 yılları arasında Hititlerin etkisi altında kalmış ve bu döneme ait bazı buluntular, şehirdeki antik yerleşimlerin varlığına işaret etmektedir. Yunan ve Lidya kültürlerinin de etkisiyle, bölge tarihsel olarak önemli bir merkez haline gelmiştir.

Lidyalılar ve Persler Dönemi

Manisa, M.Ö. 1200'lü yıllarda Lidyalılar tarafından işgal edilmiştir. Lidya Krallığı, Batı Anadolu'da oldukça güçlü bir devlet kurmuş ve Sardes (bugünkü Sart) şehri başkent olmuştur. Lidyalılar, tarihte ilk kez madeni para basan medeniyet olarak bilinirler ve zenginlikleriyle ünlü Kral Krezüs'ün adı bu dönemle özdeşleşmiştir. Ancak M.Ö. 546'da Persler tarafından yıkılmıştır.

Makedon İmparatorluğu ve Roma Dönemi

M.Ö. 334'te Büyük İskender'in Pers İmparatorluğu'nu yenmesiyle Manisa, Makedon egemenliğine girmiştir. Ardından bölge, Bergama Krallığı'nın egemenliğine girmiştir ve önemli bir kültür merkezi haline gelmiştir. Roma döneminde de Manisa, büyük bir ticaret merkezi olmuş ve birçok şehir Roma İmparatorluğu tarafından yeniden inşa edilmiştir.

Bizans Dönemi

Manisa, Bizans İmparatorluğu'na katıldığında, Hristiyanlığın yayıldığı önemli bölgelerden biri olmuştur. Philadelphia (günümüzde Alaşehir), Sardes ve Thyateira gibi şehirler, erken Hristiyanlık döneminin önemli merkezlerindendir. Manisa, Bizans döneminde birçok dini ve kültürel yapıya ev sahipliği yapmıştır.

Türk Hakimiyeti ve Saruhanoğulları

Manisa, 1313 yılında Saruhan Bey tarafından fethedilmiş ve Saruhanoğulları Beyliği'nin merkezi olmuştur. Bu dönemde Manisa, Türk-İslam kültürünün önemli bir merkezi haline gelmiştir. Saruhan Bey, şehirde cami, medrese, zaviye, tekke ve kütüphaneler gibi birçok yapı inşa ettirerek Manisa'yı önemli bir kültür ve eğitim merkezi yapmıştır. Saruhan Bey'in ölümünden sonra, Beylik, Osmanlılar tarafından 1391 yılında fethedilmiştir.

Osmanlı Dönemi

Manisa, Osmanlı döneminde özellikle şehzade sancağı olarak büyük bir öneme sahipti. Birçok Osmanlı padişahı, tahta çıkmadan önce Manisa'da şehzade olarak görev yapmıştır. II. Murad, Fatih Sultan Mehmet, Kanuni Sultan Süleyman, II. Selim, III. Murad ve III. Mehmet gibi Osmanlı padişahları bu dönemde Manisa'da görev yapmışlardır. Bu dönemde şehirde çok sayıda vakıf eseri inşa edilmiştir ve Manisa, Osmanlı kültürünün önemli bir parçası haline gelmiştir.

Modern Dönem ve Kurtuluş Savaşı

Manisa, 1919 yılında Yunan işgali altına girmiştir. Ancak, 30 Ağustos 1922'deki zaferin ardından, Manisa 8 Eylül 1922'de Kurtuluş Savaşı'nda Türk askerleri tarafından kurtarılmıştır. Cumhuriyetin ilanıyla birlikte, 1923 yılında Saruhan adı verilen il, 1927 yılında Manisa olarak değiştirilmiştir.

Etimolojik Köken

Manisa isminin etimolojik kökeni, antik dönemde bu bölgeye verilen isimlerle ilişkilidir. Özellikle, "Magnesia" adı, bölgenin tarihsel kimliğini belirleyen temel unsurlardan biridir. Magnesia, antik Yunan'da Magnetler olarak bilinen bir halk tarafından kurulduğu düşünülen bir yerleşimdir. Magnetler'in Pelion Dağı'nda yaşadıkları ve bu halkın adıyla ilişkilendirilen "Magnesia" isminin, Manisa'nın etimolojik kökeninin belirleyici unsurlarından biri olduğu söylenebilir.

Ayrıca, antik kaynaklarda "Tantalis" ve "Sipylos" gibi yerleşimlerin varlığına da atıfta bulunulmaktadır. Bu yerleşimler, doğal afetler sonucu yıkılıp sular altında kalmış ve yerine "Magnesia ad Sipylum" olarak bilinen yeni bir şehir kurulmuştur. Burada, "Magnesia" adının, Frigler ve Lidyalılar gibi medeniyetlerin egemenliği altında yeniden şekillendiği ve bölgedeki kültürel dönüşümle bağlantılı olarak evrildiği görülmektedir.

Coğrafi Yapı

Manisa, Batı Anadolu'da yer alan ve denize kıyısı bulunmayan ancak kıyıya en yakın il olan bir coğrafi konuma sahiptir. İlin kuzeyinde Balıkesir, doğusunda Uşak ve Kütahya, güneydoğusunda Denizli, güneyinde Aydın, batısında İzmir illeriyle çevrilidir. Manisa, 38° 04’ - 39° 58’ kuzey enlemleri ile 27° 08’ - 29° 05’ doğu boylamları arasında yer alırken, yüzölçümü 13.810 km²'dir. İl merkezi, denizden 71 metre yükseklikte konumlanırken, yükselti doğuya gidildikçe artar ve en yüksek nokta olan Demirci ilçesi 850 metreye ulaşır.

Manisa'da, arazinin ana çizgilerini doğu-batı doğrultusunda uzanan çukurlar ve vadiler belirler. Gediz Ovası, il sınırlarını boydan boya yarmaktadır. Bu ova, Akhisar ve Alaşehir kolları ile İç Batı Anadolu'ya kadar uzanır. Manisa ilinin büyük bir kısmını oluşturan Kula-Gördes platosu, dağlar ve vadilerle çevrilidir. Ege Bölgesi'ne dikey olarak uzanan dağ sıraları arasında yer alan Manisa'nın yüzeyi, üç ana yeryüzü şekliyle farklılaşır: dağlık ve sarp alanlar, tepelik ve dalgalı kesimler, ve taban toprakları ile düzlükler.

İlin doğusunda yer alan Bozdağlar, yüksekliği 2070 metreye kadar ulaşan Kumpınar ile en yüksek dağları oluştururken, Spil Dağı ise 1517 metreye kadar yükselir ve il merkezinin batısında yer alır. Yunt Dağı da, Nemrut Tepesi adıyla bilinen 1074 metre yüksekliğiyle önemli bir dağdır. Demirci Dağları, Manisa, Kütahya ve Balıkesir illerinin sınırlarını belirler ve Ziyaret Tepe 1800 metre ile en yüksek noktasıdır. Manisa, bu dağlar ve vadiler arasında geniş düzlükler ve ova alanlarına da sahip olup, Gediz, Bakırçay, Alaşehir, Salihli, Turgutlu gibi önemli ovaları içinde barındırmaktadır.

İlin önemli akarsuları Gediz ve Bakırçay'dır; Gediz Nehri 384 km uzunluğunda, Bakırçay ise 204 km uzunluğundadır. Ayrıca, Salihli ve Gölmarmara ilçeleri arasında Marmara Gölü yer alır. Manisa'da bulunan üç önemli baraj ise Demirköprü, Afşar ve Sevişler barajlarıdır, ayrıca inşaatı devam eden Gördes Barajı da bölgedeki su kaynaklarını beslemektedir. Manisa, zengin coğrafi yapısıyla önemli bir tarım ve su kaynakları potansiyeline sahiptir.

^{Manisa Coğrafyası}

İlçeler

• Ahmetli
• Akhisar
• Alaşehir
• Demirci
• Gölmarmara
• Gördes
• Kula
• Köprübaşı
• Kırkağaç
• Salihli
• Saruhanlı
• Sarıgöl
• Selendi
• Soma
• Turgutlu

Demografik Yapı

Manisa, Türkiye'nin orta büyüklükteki illerinden biridir ve nüfusunun büyük kısmı tarım ve tarıma dayalı sanayi ile uğraşmaktadır. 2023 verilerine göre il nüfusu 741,274 erkek ve 734,442 kadın olmak üzere 1,475,716'dır. Nüfus yoğunluğu, özellikle Manisa şehir merkezinde ve Salihli, Turgutlu ve Akhisar ilçelerinde daha fazladır. İl genelinde kırsal nüfus hala önemli bir yer tutmakla birlikte, son yıllarda şehirleşme oranı artmıştır.

Ekonomik Yapı

Manisa'nın ekonomisi, büyük ölçüde tarıma dayalıdır. Gayri safî hâsılasının yaklaşık %35’i tarım sektöründen elde edilmektedir ve ilin nüfusunun büyük bir kısmı tarım ve ormancılıkla uğraşmaktadır. Tarım alanında Manisa, Türkiye’de en fazla üzüm, pamuk, tütün ve zeytin üreten iller arasında yer alır. Özellikle Kehribar renkli çekirdeksiz üzümü, dünya çapında tanınan bir üründür.

Manisa topraklarının %91.7'si tarıma elverişlidir, bunun %46’sı orman ve makilerle kaplıdır. Tarımda çeşitlilik açısından oldukça zengin olan ilde, buğday, arpa, mısır, pirinç, nohut, bakla, tütün, pamuk, susam, karnabahar, kereviz, domates, patlıcan gibi ürünler yaygın olarak yetiştirilmektedir. Manisa, Türkiye’de kereviz ve karnabahar üretiminde de önemli bir paya sahiptir.

Meyvecilik de Manisa'nın güçlü sektörlerinden biridir; en bilinen ürünlerden biri olan üzüm, Türkiye üretiminin %85’ini karşılar. Üzümün yanı sıra şeftali, kiraz, kayısı, zeytin, badem, armut, ceviz, kestane ve nar gibi meyveler de Manisa'da yetişmektedir. Manisa, kavun ve karpuz üretiminde de Türkiye genelinde dördüncü sırada yer almaktadır.

Sanayi

Manisa, tarihsel olarak tarımsal üretimle öne çıkarken, sanayi sektörü de önemli bir gelişim göstermiştir. Özellikle Cumhuriyet dönemi ile birlikte Manisa'da gıda, zeytinyağı, pamuk, halı ve tekstil ürünleri gibi tarıma dayalı sanayi sektörlerinde üretim artmıştır. 1957 yılında Soma Termik Santrali'nin açılması ve 1960'larda Demirköprü Hidroelektrik Santrali'nin faaliyete girmesi, sanayi gelişimini hızlandırmıştır. 1970'lerde Manisa Organize Sanayi Bölgesi'nin kurulmasıyla sanayi sektörü daha da büyümüştür.

Bugün Manisa, demir çelik, otomotiv yan sanayi, elektronik, tekstil, kimya ve gıda gibi sektörlerde faaliyet gösteren birçok işletmeye ev sahipliği yapmaktadır. Organize Sanayi Bölgesi, imalat sanayinde yoğunlaşmayı sağlayarak sektörel çeşitliliği artırmış ve büyük yatırımların bölgeye gelmesine olanak sağlamıştır. Özellikle Vestel, Bosch, Klimasan gibi büyük firmalar, Manisa'nın sanayi üretim kapasitesini artırmış ve bölgeyi uluslararası pazarlara açmıştır.

Ticaret

Ticaret sektörü, Manisa'nın ekonomisinde önemli bir yer tutmaktadır. Tarımsal üretimin yanı sıra, bölgedeki sanayi ürünleri de dış ticaret açısından önemli bir yer tutar. Manisa, 1990’lı yıllardan itibaren büyük sanayi kuruluşlarının merkezlerini çekmeye başlamış ve dış ticaret hacmi sürekli artmıştır. 2018 yılı itibariyle yaklaşık 4.5 milyar dolar ihracat gerçekleştiren Manisa, Türkiye'nin en büyük 10 ihracat yapan ili arasında yer almaktadır. Özellikle elektrik-elektronik, otomotiv ve iklimlendirme sektörleri, Manisa'nın ihracatını en çok artıran sektörlerdir.

İthalat açısından da önemli bir rol oynayan Manisa, TR33 Bölgesi'nde en yüksek ithalat hacmine sahip ildir. Başlıca ithalat yapılan ülkeler arasında Almanya, Polonya, İtalya ve Çin yer almaktadır. İhracat yapılan başlıca ülkeler ise Almanya, İngiltere, Polonya ve Bulgaristan’dır.

Manisa'nın ticaret yapısında, güçlü ticaret odaları ve borsalar büyük rol oynamaktadır. Manisa Ticaret ve Sanayi Odası, 5.000'den fazla üyeye sahip olup, bölge ekonomisinin yönlendirilmesinde etkin bir rol oynamaktadır. Manisa Organize Sanayi Bölgesi, uluslararası yatırımcılar için cazip bir alan haline gelmiş ve bölgenin ekonomisine önemli katkılar sağlamaktadır.

Tarihi ve Turistik Yerler

Sardes Antik Kenti: Salihli ilçesine bağlı, Sart köyü yakınlarında yer alır. Lidya Krallığı'nın başkenti olan Sardes, büyük bir tarihsel öneme sahiptir. Bu antik kent, Lidya Krallığı'nın zenginliğini ve gücünü yansıtan kalıntılara sahiptir. Sardes'teki Artemis Tapınağı ve Lidya Kraliyet Hamamı gibi yapılar da dikkat çekicidir. Artemis Tapınağı, antik dünyanın yedi harikasından biri olan Artemis Tapınağı'nın temellerini barındırır. Ayrıca, Sardes'teki antik sinema ve gymnasium yapıları da oldukça ilginçtir.

^{Sardes Antik Kenti}

Spil Dağı Milli Parkı: Manisa şehir merkezinin güneydoğusunda yer alır. Spil Dağı, Manisa'nın en yüksek dağı olup, bölgenin doğal zenginliklerini keşfetmek için harika bir alandır. Doğal güzellikleri ve biyolojik çeşitliliği ile ünlüdür. Yüksekliği 1.513 metredir. Aynı zamanda Spil Dağı Milli Parkı, çeşitli kuş türlerine ve endemik bitkilere ev sahipliği yapar. Yürüyüş parkurları, dağcılık ve piknik alanlarıyla doğa severlere hitap eder. Ayrıca, dağcılık tutkunları için zorlu parkurlar da bulunmaktadır.

^{Spil Dağlı Milli Parkı}

• Ulu Camii: Manisa şehir merkezindedir. 1366 yılında Saruhan Bey tarafından yaptırılmıştır ve Osmanlı mimarisinin erken dönem örneklerinden biridir. Selçuklu ve Osmanlı tarzlarını harmanlayan bir yapıdır. Camii, büyük bir avluya ve zarif iç mekan süslemelerine sahiptir. Yapının içindeki ahşap minberi, Türk-İslam sanatının önemli örneklerinden biridir.

^{Ulu Camii}

• Medrese (Manisa Medresesi): Manisa şehir merkezinde yer alır. 16. yüzyılda inşa edilen Manisa Medresesi, dönemin eğitim ve dini öğretim merkezi olarak kullanılmıştır. Bugün, halk arasında "Küçük Medrese" olarak da bilinir. Caminin yanı başındaki bu yapıda, Osmanlı döneminin eğitim tarzına dair izler bulunabilir.

• İshak Çelebi Türbesi Manisa şehir merkezine yakın bir bölgede yer alır. 14. yüzyılda inşa edilen türbe, Manisa'nın Osmanlı dönemindeki ilk önemli yapılarından biridir. İshak Çelebi, dönemin önde gelen isimlerinden biridir. Türbe, taş işçiliği ve mimarisi ile dikkat çeker. Osmanlı türbe mimarisinin bir örneğidir.

^{İshak Çelebi Türbesi}

• Saruhan Bey Türbesi: Manisa il sınırlarında, Manisa şehir merkezine yakın bir konumda yer alır. Saruhan Bey, Manisa'nın ilk Osmanlı valisi olup, türbesi de onun anısını yaşatmaktadır. Yapı, 14. yüzyılda yapılmıştır. Türbenin yapısı, sade fakat zarif Osmanlı mimarisini yansıtır. Ayrıca, türbenin çevresinde başka önemli Osmanlı yapıları da bulunur.

^{Saruhan Bey Türbesi}

Yöresel Mutfak

• Manisa Kebabı
• Odun Köfte
• Ekmek Dolması
• Börülce Tarator
• Nohutlu Mantı
• Alaşehir Kapaması
• Şevket-i Bostan
• Yaprak Sarma
• Sinkonta
• Höşmerim
• Kula Güveci
• Kula Kabak Pidesi
• Kula Şekerli Pidesi

Yönetim

Vali

Manisa'da aktif olarak Valilik görevini Vahdettin Özkan yürütmektedir. Özkan, 1Cumhurbaşkanlığı’nın 19 Eylül2024 tarihli ve 2024/321 karar sayılı Kararnamesi ile Manisa Valiliğine atanmıştır. 27.09.2024 tarihinden itibaren Manisa Valisi olarak görev yapmaktadır.