Beşkonaklar Etnografya Müzesi ve Geleneksel Malatya Evi, Malatya ilinin Battalgazi ilçesinde yer alan, geleneksel sivil mimarinin bir örneğini oluşturan, etnografik eserlerin sergilendiği kültürel bir yapıdır. Malatya’nın ailelerinden Hacı Sait Efendi (Turfanda) ve kardeşleri tarafından 20. yüzyıl başlarında inşa edilen konaklardan oluşan bu yapı grubu, 2008 yılında müze olarak ziyarete açılmıştır.
Beşkonaklar Etnografya Müzesi (T.C. Malatya Valiliği)
Tarihçe
Beşkonaklar, yaklaşık 120 yıl önce Malatya'nın önde gelen ailelerinden olan Hacı Sait Efendi (Turfanda) ve kardeşleri tarafından yaptırılmıştır. İlk olarak cihannümalı (üst katı tüm yönlere açık) bir konak inşa edilmiş, ardından ona bitişik dört konak daha eklenerek beşli bir yapı grubu meydana getirilmiştir. 1978 yılında taşınmaz kültür varlığı olarak tescillenmiştir. 2007–2008 yıllarında Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından restore edilen konaklar, 8 Ağustos 2008 tarihinde Beşkonaklar Etnografya Müzesi adıyla ziyarete açılmıştır. 2015 yılında ek teşhir ve tanzim düzenlemeleri yapılmıştır.
Yapı, 6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremde hasar görmüş ve tadilat nedeniyle geçici olarak ziyarete kapatılmıştır.
Beşkonaklar Etnografya Müzesi (T.C. Malatya Valiliği)
Mimari Özellikler
Beşkonaklar, kesme taş temel üzerine kerpiç duvarlarla inşa edilmiş, iki katlı yapılardır. Duvarları bağlayan hatıllar, doğrama işçiliği, pencereler, kapılar, yüklükler, döşemeler ve tavanlar geleneksel ahşap işçiliği ile yapılmıştır. Kapılar çift kanatlıdır ve üstlerinde rüzgârlık/aydınlık bölümü bulunur. Pencereler cumbalı ve kafeslidir. Girişte “hayat” ya da “taşlık” denilen geniş sofaya açılan mutfak, kiler ve oturma odaları yer alır. Üst katlarda ise “kış damı” olarak bilinen, kışın kullanılan odalar ile sedirli, yüklüklü, dolaplı mekânlar bulunur.
Bazı konakların avlularından dere geçmekte, taş döşeli yollar ve geçmişte faytonların kullandığı geçitler dikkat çekmektedir. Yapı düzenlemeleri Malatya’nın yerel iklimi ve yaşam biçimine göre şekillenmiştir.
Müze Yerleşimi ve Fonksiyonlar
Müze üç numaralı binada idari işlevler yürütülürken 13 ve 15 numaralı konaklar ziyaretçilere açıktır. 13 numaralı bina danışma, güvenlik ve giriş olarak düzenlenmiştir. Üst katında geleneksel Malatya Evi canlandırmaları yapılmıştır. Buradan 15 numaralı binanın üst katındaki teşhir salonlarına geçilir. Konakların avlusunda Selçuklu ve Osmanlı dönemine ait taş eserler sergilenmektedir.
İç Mekan (Kültür Portalı)
Tematik Canlandırmalar
Baş Oda (Erkek Misafir Odası)
1900’lü yıllardaki şehir yaşamından esinlenerek düzenlenmiştir. Evin beyi kahve içerken misafiri ud çalmaktadır. Ortada odun kömürlü mangal yer alır. Çekmeceli dolap üstünde saat ve gaz lambası bulunur.
Baş Oda (Kültür Portalı)
Günlük Oda (Kadın Yaşam Alanı)
Kadınların oturma ve günlük işlerini yaptığı bu odada, büyükannenin torununun saçını ördüğü ve bebekli bir sahne canlandırılmıştır. Beşik, yüklük, dikiş makinesi gibi unsurlar kullanılmıştır.
Mutfak
Ocak üzerinde davlumbaz, iki yanında terek (raf), kapların bulunduğu alanlar vardır. Kurutmalık sebzeler asılıdır. Zahire sandığında bakliyat depolanır. Sini etrafında yemek yiyen çocuk, çorba karıştıran kadın betimlenmiştir.
Kiler
Duvarlarda elekler, yayık, teşt, kazan gibi aletler yer alır. Toprak küpler içinde pekmez, turşu, yağ vb. ürünler depolanır. Yoğurt mayalama sahnesi yer alır.
Teşhir Salonları
Müzede tematik olarak sınıflandırılmış altı temel teşhir grubu vardır:
Geleneksel El Sanatları: Dokuma tezgahları, kumaş baskıcılığı örnekleri.
Aydınlatma ve Kilit Sistemleri: Gaz lambaları, mühürler, anahtarlar.
Mutfak Araç ve Gereçleri: Tencereler, sini, ibrik, dibek.
Kadın Giyim ve Aksesuarları: Yöresel kıyafetler, takılar, başlıklar.
Erkek Giyim ve Aksesuarları: Şalvar, cep saatleri, aksesuarlar.
Silahlar: Ateşli silahlar, kılıçlar, hançerler.
Silahlar T.C. Malatya Valiliği)
İletişim
Adres: Kernek Mahallesi, Beşkonaklar Caddesi, Malatya
E-mail: malatyamuzesi@kultur.gov.tr
Telefon:
0422 321 3006
0422 324 9898
