Kazakistan, Orta Asya’nın en geniş yüz ölçümüne sahip ülkesi olup 2.724.900 kilometrekarelik alanı ve yaklaşık 20 milyonluk nüfusu ile bölgenin en önemli aktörlerinden biridir. Doğuda Çin Halk Cumhuriyeti, kuzeyde Rusya Federasyonu, güneyde Kırgızistan ve Özbekistan, batıda ise Hazar Denizi ile çevrili olan ülke, jeopolitik konumu sayesinde tarih boyunca önemli ticaret ve kültür yollarının kesişim noktası olmuştur. 16 Aralık 1991’de bağımsızlığını ilan eden Kazakistan, siyasi yapısını başkanlık sistemi üzerine inşa etmiş, ekonomik ve kültürel alanlarda hızla gelişen bir devlet haline gelmiştir. Başkent Astana, ülkenin modern yüzünü temsil ederken Almatı ve Çimkent gibi şehirler kültürel ve ekonomik açıdan ülkenin dinamik merkezleri arasında yer almaktadır.

Kazakistan, doğal zenginlikleri, köklü tarihi ve çok kültürlü yapısıyla dikkat çeken bir ülkedir. Geniş bozkırları, yüksek dağları, büyük gölleri ve çölleriyle dikkat çeken ülke, iklim açısından oldukça sert kara iklimine sahiptir. Kış aylarında sıcaklık -45°C’ye kadar düşerken, yazın 40°C’yi aşabilmektedir. Bu coğrafi ve iklimsel çeşitlilik, Kazakistan’ın tarih boyunca farklı kültürler ve topluluklar için önemli bir yaşam alanı olmasını sağlamıştır. Ülkede Kazakça resmî dil olmakla birlikte, Sovyetler Birliği döneminden kalan miras nedeniyle Rusça da yaygın olarak konuşulmaktadır.

^{Kazakistan Cumhuriyeti Bayrağı (https://www.turkicstates.org/tr/uye-ulkeler-detay/uye-ulkeler-kz)}

Ekonomik açıdan bakıldığında Kazakistan, geniş yer altı kaynaklarına sahip olup özellikle petrol, doğal gaz, uranyum ve maden ihracatıyla güçlü bir ekonomik yapı oluşturmuştur. Ülke, son yıllarda sanayi ve tarım sektörlerini geliştirerek ekonomisini çeşitlendirmeye çalışmaktadır. Türkiye ile Kazakistan arasındaki ekonomik ilişkiler de giderek güçlenmekte olup Türk müteahhitlik sektörü ülkede önemli yatırımlara sahiptir. Kazakistan’ın uluslararası arenada etkin bir aktör olma yolundaki adımları, Şanghay İşbirliği Örgütü, Birleşmiş Milletler ve Ekonomik İşbirliği Teşkilatı gibi kuruluşlardaki üyelikleri ile desteklenmektedir.

Kazakistan, geçmişten günümüze uzanan tarihsel mirası, stratejik konumu ve doğal zenginlikleriyle bölgenin en önemli ülkelerinden biri olarak öne çıkmaktadır. Modernleşme sürecini hızla sürdüren ülke, geleneksel Kazak kültürünü koruyarak, ekonomik ve siyasi alanlarda küresel ölçekte etkinliğini artırmaktadır.

^{Kazakistan Cumhuriyeti Haritası (https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/kazakhstan/map/)}

Tarih

Kazakistan toprakları, tarih boyunca birçok farklı medeniyetin ve kavmin geçiş noktası olmuş, çeşitli devletlerin egemenliği altında kalmıştır. Bu coğrafi bölge, Orta Asya’nın geniş bozkırlarını, yüksek dağlarını ve zengin nehir vadilerini kapsadığı için tarih boyunca göçebe Türk topluluklarının yaşam alanı olmuştur. Kazakistan’ın tarihî kökleri İskitler, Hunlar ve Göktürkler gibi büyük bozkır imparatorluklarına dayanmaktadır. Özellikle XI. yüzyıldan itibaren Kazak kimliğinin şekillenmeye başladığı görülmektedir.

Kazak isminin tarih sahnesine çıkışı, Selçuklu hâkimiyeti sonrasında yaşanan gelişmelerle yakından ilgilidir. XI. yüzyıldan sonra Türklerin batıya yönelen göçleri sonucunda Orta Asya’da kalan Türk toplulukları bağımsızlıklarını uzun süre koruyamamış, Moğolların bölgeyi ele geçirmesiyle bir süre onların egemenliği altına girmiştir. Timur İmparatorluğu’nun yükselişiyle birlikte Türk-Moğol kökenli çeşitli topluluklar tekrar birleşmiş ancak Timur’un ölümüyle bölgede büyük bir siyasî istikrarsızlık yaşanmıştır. Bu süreçte Kazak adıyla anılan Türk toplulukları, göçebe yaşam biçimini sürdürerek geniş bozkırlarda bağımsız hareket etmiş, zamanla kendi yönetim sistemlerini oluşturmuşlardır.

XV. yüzyılda Kazaklar, Ebülhayr Han tarafından bir araya getirilmiş ve Kazak Hanlığı’nın temelleri atılmıştır. Ancak hanlığın kuruluşu, Moğol kökenli Oyratların ve Rusların baskıları nedeniyle sürekli tehdit altında kalmıştır. XVI. yüzyılda Kazak Hanlığı, en güçlü dönemlerinden birini yaşamış, Taşkent ve Semerkant gibi önemli şehirler kontrol altına alınmıştır. Ancak, XVII. ve XVIII. yüzyıllarda Moğol kökenli Jungarların saldırıları ve iç karışıklıklar nedeniyle Kazaklar büyük kayıplar vermiştir. Küçük Cüz Hanı Ebülhayr, bu dönemde Rusya’dan destek istemiş ve bu durum Kazakistan’ın Rus hâkimiyetine girmesinin başlangıcı olmuştur.

Rus Hakimiyeti ve Sovyetler Dönemi

1731 yılında Rusya, Kazak topraklarına nüfuz etmeye başlamış ve özellikle küçük cüz bölgesini kontrol altına almıştır. XIX. yüzyılın başlarına gelindiğinde, Ruslar Kazakistan’ın büyük bir kısmını ele geçirmiş, yerel yönetim sistemlerini değiştirmiş ve bölgeyi doğrudan yönetmeye başlamıştır. Kazak halkı, Rus yönetimine karşı birçok ayaklanma gerçekleştirmiş ancak bu isyanlar çoğunlukla başarısız olmuştur.

XX. yüzyılın başlarında, Kazak aydınları millî uyanış hareketleri başlatmış ve Kazak kimliğini korumak için çaba göstermiştir. Ancak 1917 Bolşevik Devrimi sonrası Kazakistan, Sovyetler Birliği’ne katılmış ve 1920’de Kazak Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kurulmuştur. Sovyetler Birliği döneminde Kazakistan’da büyük bir asimilasyon politikası uygulanmış, Kazak dili ve kültürü baskılanmış, camiler ve dinî yapılar kapatılmıştır. Aynı zamanda, 1930’lu yıllarda Sovyet tarım kolektifleştirme politikaları sonucunda büyük kıtlık yaşanmış ve milyonlarca Kazak hayatını kaybetmiştir.

Bağımsızlık Dönemi

Sovyetler Birliği’nin çöküşüyle birlikte, Kazakistan 16 Aralık 1991’de bağımsızlığını ilan etmiş ve başkanlık sistemi ile yönetilen bağımsız bir devlet haline gelmiştir. 1993 yılında kabul edilen anayasa ile ülkenin resmî dili Kazakça olarak belirlenmiş, ancak Rusça da devlet yönetiminde kullanılmaya devam etmiştir. 1995 yılında yapılan anayasa değişikliği ile başkanlık sistemi güçlendirilmiş, ülkenin idarî yapısı yeniden düzenlenmiştir.

Bağımsızlık sonrası Kazakistan, ekonomik kalkınma ve siyasi istikrar konularında önemli adımlar atmış, uluslararası kuruluşlara üye olarak bölgesel ve küresel ilişkilerini güçlendirmiştir. Günümüzde, Kazakistan Avrasya’nın önemli bir ekonomik ve politik aktörü olarak varlığını sürdürmekte ve modernleşme sürecini hızla devam ettirmektedir.

Milli Marş

^{Kazakistan Milli Marşı}

Coğrafya

Kazakistan, Orta Asya’nın en büyük ülkesi olup, 2.724.900 kilometrekarelik yüzölçümüyle dünyanın en geniş kara ülkelerinden biridir. Ülke, kuzeyde Rusya Federasyonu, doğuda Çin Halk Cumhuriyeti, güneyde Kırgızistan ve Özbekistan, güneybatıda Türkmenistan ve batıda Hazar Denizi ile çevrilidir.

Topografya ve Arazi Yapısı

Kazakistan’ın büyük bir kısmı, düzlükler, bozkırlar ve hafif dalgalı platolarla kaplıdır. Ülkenin doğu ve güneydoğusunda Tien Şan (Tanrı Dağları) ve Altay Dağları’nın uzantıları yer alırken, iç ve batı bölgeleri daha çok geniş ovalar, çöller ve yarı çöl alanlarıyla karakterizedir.

^{Doğu Kazakistan (https://kazakhstan.travel/en/where-to-go/region/8/east-kazakhstan-province)}

Doğudaki Altay Dağları, Kazakistan’ın en yüksek noktalarından bazılarını barındırır. Bu dağlar, Rusya ve Moğolistan sınırlarına kadar uzanır. Güneydoğuda yer alan Tien Şan Dağları ise Kırgızistan ve Çin sınırına kadar uzanır ve burada yüksek dağ gölleri ile buzullara rastlanır.

Ülkenin iç kesimleri büyük ölçüde geniş bozkırlar ve yarı çöl alanlarıyla kaplıdır. Kazakistan’ın güney bölgeleri ise Orta Asya’nın tipik çöl ekosistemini oluşturur. Ülkenin batı kesimi Hazar Denizi kıyısına kadar uzanırken, kuzeyde Sibirya ovalarıyla buluşan geniş step alanları bulunur.

Su Kaynakları ve Göller

Kazakistan, birçok büyük nehir ve göle sahiptir. En önemli akarsuları arasında İrtiş, İşim, Tobol, Ural ve Emba nehirleri bulunmaktadır. Bu nehirlerden İrtiş, İşim ve Tobol nehirleri kuzeye doğru akarak Kuzey Buz Denizi’ne dökülürken, Ural ve Emba nehirleri Hazar Denizi’ne ulaşır. Ülkenin güneyindeki en önemli nehirlerden biri olan Siriderya ise Aral Gölü’ne akmaktadır.

Göl bakımından da zengin olan Kazakistan, Orta Asya’nın en büyük göllerinden bazılarına ev sahipliği yapmaktadır. Ülkenin doğusunda yer alan Balkaş Gölü, hem tatlı hem de tuzlu su içeren nadir göllerden biridir. Aral Gölü, bölgedeki en büyük su kaynaklarından biriyken Sovyetler döneminde yaşanan çevresel değişiklikler nedeniyle büyük ölçüde kurumuştur.

Bitki Örtüsü ve Doğal Alanlar

Kazakistan’ın geniş coğrafyası, çeşitli bitki örtüsü ve ekosistemlere sahiptir. Ülkenin kuzeyi verimli bozkırlarla kaplıyken iç ve batı bölgeler yarı çöl ve çöl ekosistemlerine sahiptir. Akarsu vadileri boyunca sık çalılıklar ve ağaçlık alanlar bulunurken, dağ yamaçlarında geniş çam ormanlarına rastlanmaktadır.

Ülkenin güney kesimleri, Orta Asya’nın kurak çöl bölgelerinin bir parçasıdır. Siriderya vadisi ve diğer nehir boyları, nispeten daha yoğun bitki örtüsüne sahiptir. Kazakistan’daki ormanlık alanlar genellikle yüksek rakımlarda bulunur ve çoğunlukla çam ağaçlarıyla kaplıdır.

Doğal Kaynaklar ve Ekonomik Önemi

Kazakistan, yer altı kaynakları açısından oldukça zengin bir ülkedir. Özellikle petrol, doğalgaz, kömür, uranyum, bakır, kurşun, çinko, demir, nikel ve manganez gibi birçok maden rezervine sahiptir. Karaganda bölgesi kömür yataklarıyla, Ural-Emba havzası ise petrol rezervleriyle dikkat çekmektedir. Ülkenin çeşitli yerlerinde bulunan boksit, volfram, molibden ve altın gibi madenler de Kazakistan ekonomisinde önemli bir yer tutmaktadır.

Kazakistan, geniş düzlükleri, dağlık alanları, nehirleri, gölleri ve zengin doğal kaynaklarıyla çeşitlilik gösteren bir coğrafyaya sahiptir. Ülkenin bu coğrafi yapısı, tarımdan madenciliğe, ulaşım ağlarından şehir planlamasına kadar birçok alanda ekonomik ve sosyal dinamikleri şekillendirmektedir.

İklim

Kazakistan, geniş yüz ölçümü ve denizlere uzak konumu nedeniyle sert kara iklimine sahiptir. Ülkede mevsimler belirgin olup kışlar oldukça soğuk, yazlar ise sıcak ve kuraktır. Yıllık sıcaklık değişimleri oldukça geniş bir aralıkta seyreder ve bölgeler arasında önemli iklim farklılıkları görülür.

Kış aylarında Kazakistan’da hava sıcaklıkları kuzeyde -45°C’ye kadar düşebilir. Özellikle arktik hava kütlelerinin etkisiyle kuzey bölgelerinde dondurucu soğuklar yaşanırken, güneyde sıcaklık biraz daha yüksek olabilir. Astana, dünyanın en soğuk başkentlerinden biri olarak bilinir ve sert kış koşullarıyla dikkat çeker.

İlkbahar genellikle kısa ve değişken bir mevsimdir. Nisan ortasından mayıs sonuna kadar süren bu dönemde sıcaklık hızla artış gösterse de hava durumu oldukça kararsızdır; sıcak bir günün ardından aniden soğuk hava dalgası gelebilir. Yaz mevsimi ise sıcak ve kurak geçer. Mayıs ayının sonlarında başlayan yaz, eylül ortalarına kadar devam eder. Güney bölgelerde sıcaklık zaman zaman 40°C’nin üzerine çıkabilir. Ülkenin güney kesimlerinde yaz aylarında sıcaklık +49°C’ye kadar ulaşabilmektedir. Sonbahar, eylül ayı sonlarında başlar ve kasım başlarına kadar sürer. Bu dönemde hava sıcaklıkları hızla düşer ve gece donları görülmeye başlar.

Kazakistan genelinde dört mevsim net bir şekilde yaşanır ve sıcaklık farkları oldukça belirgindir. Ülkenin en yüksek sıcaklığı Türkistan’da +49°C, en düşük sıcaklığı ise Atbasar’da -57°C olarak ölçülmüştür. İklim koşulları, ülkenin coğrafi yapısıyla birlikte değişiklik göstererek farklı bölgelerde farklı hava koşullarının hâkim olmasına neden olmaktadır.

Demografi

Kazakistan, yaklaşık 20 milyon nüfusuyla Orta Asya’nın en büyük ülkelerinden biridir. Ülkenin nüfus yapısı tarih boyunca çeşitli göç hareketleri ve Sovyetler Birliği’nin politikaları nedeniyle şekillenmiştir. 1997 yılında yapılan nüfus sayımına göre, ülkenin etnik dağılımı şu şekildeydi: %40 Rus, %38 Kazak, %6,1 Ukraynalı, %2,1 Tatar, %1,3 Alman, %7,1 diğer etnik gruplar. Ancak bağımsızlık sonrası dönemde, Kazakistan’dan Rusya ve diğer eski Sovyet ülkelerine yönelik göçler nedeniyle demografik yapı değişmiş ve Kazak nüfus oranı %56,6'ya yükselmiştir.

Günümüzde Kazakistan'ın etnik yapısı %63 Kazak, %24 Rus, %2,1 Ukraynalı, %1,4 Uygur, %1,3 Tatar, %1,1 Alman ve %7,1 diğer gruplardan oluşmaktadır. Bu çeşitlilik, Kazakistan’ı çok etnikli bir yapıya sahip kılmakta ve ülkenin kültürel mozaiğini oluşturmaktadır.

Dini yapı açısından bakıldığında, Kazakistan nüfusunun %47’si Müslüman, %44’ü Rus Ortodoks, %2’si Protestan ve %7’si diğer din mensuplarıdır. Ülke, laik bir yapıya sahip olmasına rağmen İslam ve Ortodoksluk, en yaygın dini inançlar olarak öne çıkmaktadır.

Şehirleşme ve Nüfus Dağılımı

Kazakistan’da nüfus, şehirler ve kırsal bölgeler arasında dengesiz bir şekilde dağılmıştır. Kazak nüfusunun büyük çoğunluğu kırsal bölgelerde yaşarken, Rus nüfusunun önemli bir kısmı şehirlerde yoğunlaşmıştır. Başkent Astana (eski adıyla Nur-Sultan), ülkenin siyasi ve idari merkezi olup hızla büyüyen bir nüfusa sahiptir. Diğer önemli şehirler arasında eski başkent Almatı (1,1 milyon), Çimkent (360 bin), Taraz (330 bin), Karaganda (437 bin) ve Öskemen (311 bin) bulunmaktadır.

Kazakistan, okuryazarlık oranı açısından oldukça yüksek bir seviyeye sahiptir. Ülkede okuma yazma oranı %98’lere ulaşmış durumdadır. Eğitim sistemi Sovyetler döneminden kalma güçlü altyapıya sahiptir ve Kazakistan, bilim ve teknolojide gelişmiş bir nüfusa sahiptir.

Uluslararası İlişkiler

Kazakistan, 16 Aralık 1991'de bağımsızlığını ilan ettikten sonra hızla uluslararası arenada aktif bir rol üstlenmiş ve birçok bölgesel ve küresel kuruluşun üyesi olmuştur. Ülke, bağımsızlığını kazandığı gün Türkiye tarafından tanınmış ve 2 Mart 1992'de Birleşmiş Milletler'e (BM) üye olmuştur. Kazakistan, BM, İslam İşbirliği Teşkilatı, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT), Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ), Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT), Avrasya Ekonomik Birliği (AEB), Ortak Güvenlik Anlaşması Örgütü (OGAnÖ), Asya’da İşbirliği ve Güven Artırıcı Önlemler Konferansı (CICA), Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT), Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) ve Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) gibi birçok uluslararası kuruluşun üyesidir.

Türkiye ile İlişkiler

Türkiye, Kazakistan’ın bağımsızlığını tanıyan ilk ülke olmuş ve iki ülke arasındaki ilişkiler stratejik ortaklık seviyesine ulaşmıştır. 2009 yılında imzalanan Stratejik Ortaklık Anlaşması ile ilişkiler daha da güçlendirilmiş ve Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi (YDSK) 2012 yılında kurulmuştur. İki ülke, Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi'nin kurumsallaşması sürecinde birlikte hareket etmiş ve Türk Devletleri Teşkilatı ile TÜRKPA'nın (Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi) oluşumunda öncü rol oynamışlardır. Kazakistan, ayrıca Uluslararası Türk Akademisi'ne ev sahipliği yapmaktadır.

Kazakistan ile Türkiye arasındaki siyasi ve ekonomik ilişkiler düzenli olarak yapılan Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi, Ortak Stratejik Planlama Grubu ve Karma Ekonomik Komisyon toplantıları ile kurumsal bir çerçevede sürdürülmektedir.

NATO ile İlişkiler

Kazakistan, 1992 yılında Kuzey Atlantik İşbirliği Konseyi'ne (NACC) katılarak NATO ile resmi ilişkilerini başlatmıştır. 1995 yılında Barış İçin Ortaklık (PfP) programına dahil olan Kazakistan, bu kapsamda birçok askeri reform gerçekleştirmiştir. 2002'den itibaren PfP Planlama ve Gözden Geçirme Süreci’ne (PARP) katılarak NATO ile askeri iş birliğini güçlendirmiştir. Kazakistan, NATO ile ortak askeri tatbikatlar düzenlemekte ve özellikle 2006 yılından itibaren her yıl “Steppe Eagle” adlı askeri tatbikatlara ev sahipliği yapmaktadır.

Kazakistan, NATO’nun Savunma Eğitim Geliştirme Programı (DEEP) çerçevesinde 2007’den itibaren askeri eğitim alanında iş birliği yapmaktadır. Kazakistan Savunma Üniversitesi, Kazakistan PfP Eğitim Merkezi (KAZCENT), Astana’daki Astsubay Eğitim Merkezi ve Kara Kuvvetleri Savunma Enstitüsü bu programa dahil edilmiştir. NATO, ayrıca Kazakistan’ın sivil hazırlık ve afet yönetimi kapasitesini artırmak amacıyla Euro-Atlantik Afet Müdahale Koordinasyon Merkezi (EADRCC) çerçevesinde Kazakistan ile iş birliği yapmaktadır.

^{NATO ve Kazakistan Cumhuriyeti bayrakları bir arada. (https://www.nato.int/cps/bu/natohq/topics_49598.htm)}

Bölgesel ve Küresel İş Birlikleri

Kazakistan, özellikle Avrasya coğrafyasında barış ve istikrarın sağlanması amacıyla bölgesel iş birliklerine büyük önem vermektedir. Bu kapsamda, ülke Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) ve Avrasya Ekonomik Birliği (AEB) gibi bölgesel entegrasyon süreçlerine aktif olarak katılmaktadır. Ayrıca, Kazakistan Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) içinde önemli bir role sahiptir ve Çin ile ekonomik ve güvenlik alanlarında iş birliğini sürdürmektedir.

Kazakistan, Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT) çerçevesinde de faaliyet göstermekte ve Orta Asya’da ticaret ve altyapı projelerini geliştirmeye yönelik girişimlere destek vermektedir. Asya’da İşbirliği ve Güven Artırıcı Önlemler Konferansı (CICA) gibi girişimlere öncülük ederek bölgesel güvenlik iş birliğini teşvik etmektedir. Ayrıca Kazakistan, doğal afetler ve insani krizlere müdahale amacıyla uluslararası yardımlarda bulunmuş ve Euro-Atlantik Afet Müdahale Koordinasyon Merkezi (EADRCC) çerçevesinde sekiz kez yardım taleplerine karşılık vermiştir.

Kazakistan, birçok küresel ve bölgesel örgüte katılmıştır. Türkiye, NATO, ŞİÖ, BDT ve AEB gibi aktörlerle yakın ilişkiler yürüten ülke, ekonomik ve siyasi iş birliğini derinleştirerek bölgesel barış ve istikrara katkıda bulunmaktadır. Ayrıca, Avrasya bölgesinde ticaret, enerji ve güvenlik alanlarında önemli bir aktör haline gelmiştir.

Kazakistan Ordusu

Kazakistan, bağımsızlığını kazandıktan sonra askeri yapısını güçlendirmek için çeşitli reformlar gerçekleştirmiştir. 1993 Anayasası’na göre, ülke tam başkanlık sistemiyle yönetilen bağımsız ve egemen bir devlet olarak tanımlanmış ve silahlı kuvvetlerin kontrolü doğrudan cumhurbaşkanına bağlanmıştır. Kazakistan Parlamentosu’nun senato ve meclisten oluşan iki kanatlı yapısında, ulusal güvenlik politikaları ve askeri bütçe parlamento tarafından onaylanmaktadır.

Askeri Yapı ve Teşkilatlanma

Kazakistan ordusu, kara kuvvetleri, hava ve hava savunma kuvvetleri ve deniz kuvvetleri olmak üzere üç ana birimden oluşmaktadır. Ülkenin stratejik konumu nedeniyle askeri teşkilatlanma büyük ölçüde Rusya, Çin ve Orta Asya ülkeleri ile olan sınır güvenliği üzerine odaklanmıştır.

1997’de gerçekleştirilen idari reformlarla birlikte, Kazakistan ordusunun yapısı yeniden düzenlenmiş ve askeri bölgelerin sayısı azaltılmıştır. Ülke toprakları içindeki askeri birlikler, başkomutanın atadığı generaller tarafından yönetilmektedir.

Kazakistan, Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından önemli miktarda Sovyet yapımı silah ve teçhizata sahip olmuş ancak zaman içinde modernizasyon çalışmalarına başlamıştır. Özellikle hava kuvvetleri ve kara kuvvetleri için Batı ve Rus yapımı yeni sistemler temin edilmiştir.

NATO ile İş Birliği ve Barış Gücü Operasyonları

Kazakistan, 1995 yılında NATO’nun Barış İçin Ortaklık (PfP) programına katılarak, uluslararası askeri iş birliğini güçlendirmiştir. 2002’den itibaren PfP Planlama ve Gözden Geçirme Süreci’ne (PARP) katılan Kazakistan, NATO müttefikleri ile askeri uyum seviyesini artırmak için çalışmaktadır.

Ülke, NATO ile düzenli olarak askeri eğitim ve tatbikatlar yürütmekte olup özellikle 2006’dan itibaren yıllık olarak düzenlenen “Steppe Eagle” adlı askeri tatbikatlara ev sahipliği yapmaktadır. Kazakistan’ın Barış İçin Ortaklık Eğitim Merkezi (KAZCENT), 2010 yılında NATO tarafından resmi olarak eğitim merkezi olarak tanınmıştır ve burada NATO müttefikleri ve ortak ülkeler için askeri eğitimler verilmektedir.

Kazakistan, NATO’nun Savunma Eğitim Geliştirme Programı (DEEP) kapsamında, Kazakistan Savunma Üniversitesi ve Astsubay Eğitim Merkezi gibi askeri eğitim kurumlarını uluslararası standartlara uygun hale getirmek için çalışmalar yürütmektedir.

Bölgesel Askeri İş Birlikleri ve Savunma Politikaları

Kazakistan, askeri iş birliklerini yalnızca NATO ile değil, Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) ve Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) gibi bölgesel kuruluşlarla da sürdürmektedir. Ülke, Ortak Güvenlik Anlaşması Örgütü (OGAnÖ) kapsamında Rusya ve diğer eski Sovyet ülkeleri ile askeri tatbikatlara katılmaktadır.

Kazakistan’ın ulusal savunma stratejisi, ülkenin kara, hava ve deniz sınırlarının korunması ve bölgesel güvenlik iş birliklerinin artırılması üzerine kurulmuştur. Özellikle Çin ve Rusya ile askeri iş birliği sürdürülmekte olup bu kapsamda ortak tatbikatlar ve teknik destek anlaşmaları yürütülmektedir. Kazakistan ayrıca, Euro-Atlantik Afet Müdahale Koordinasyon Merkezi (EADRCC) çerçevesinde uluslararası insani yardım operasyonlarına katkıda bulunmaktadır ve doğal afetlerle mücadelede uluslararası destek sağlamaktadır.

Kazakistan, bağımsızlığını kazandıktan sonra askeri gücünü modernize etmek ve uluslararası iş birliklerini artırmak için önemli adımlar atmıştır. NATO, BDT, ŞİÖ ve OGAnÖ gibi kuruluşlarla güçlü ilişkiler geliştiren ülke, bölgesel ve küresel güvenliğe katkıda bulunmayı hedeflemektedir. Barış gücü operasyonları, afet müdahale çalışmaları ve askeri tatbikatlar gibi alanlarda uluslararası iş birliğine önem veren Kazakistan, stratejik konumu gereği hem Orta Asya’daki hem de küresel güvenlik politikalarındaki rolünü güçlendirmektedir.

Ekonomi

Kazakistan ekonomisi, tarım, hayvancılık, sanayi ve enerji sektörlerine dayalı olarak şekillenmektedir. Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra ekonomik dönüşüm sürecine giren Kazakistan, özelleştirme politikaları ve yabancı yatırımlarla ekonomik yapısını yeniden inşa etmiştir.

Ekonomik Veriler ve Ticaret

Son yıllarda Kazakistan ekonomisi istikrarlı bir büyüme göstermiştir. 2019 yılı itibarıyla Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) 96,1 milyar dolar olarak kaydedilmiştir. Ülkenin dış ticaretinde ihracat ve ithalat arasında belirgin bir dengesizlik bulunmaktadır.

10 milyar dolarlık ticaret hacmine ulaşma hedefi bulunan Kazakistan, özellikle ihracatta çeşitliliği artırmak için çeşitli reformlar uygulamaktadır.

Başlıca İhracat ve İthalat Ürünleri

İhracat: Kazakistan’ın ihraç ettiği başlıca ürünler prefabrik yapılar, mücevherci eşyası ve aksamları, tohum, hububat ve kuru baklagillerdir.

İthalat: Ülkenin en çok ithal ettiği ürünler arasında rafine edilmiş bakır, işlenmemiş çinko ve petrol gazları ile diğer gazlı hidrokarbonlar bulunmaktadır.

Sanayi ve Enerji Sektörü

Sovyetler Birliği döneminde Kazakistan, Rusya’nın ham madde kaynağı olarak kullanılmış, üretim endüstrisi gelişmemiştir. 1993 ve 1994 yıllarında uygulanan özelleştirme politikaları sonucunda, devletin sahip olduğu ekonomik tesisler özel sektöre devredilmiş ve çeşitli sektörlerde tekelci yapılar oluşmuştur.

Kazakistan, yer altı zenginlikleri bakımından oldukça zengin bir ülkedir. Petrol, doğal gaz ve maden kaynakları ülke ekonomisinde önemli bir yere sahiptir. Petrol, altın ve gaz ihracatı son yıllarda giderek artmaktadır. Özellikle Karaganda bölgesinde kömür, Ural-Emba havzasında petrol çıkarılmaktadır. Bunun dışında ülke bakır, kurşun, çinko, demir, manganez, kalay, nikel, volfram, molibden, antimuan, arsenik ve boksit gibi madenler bakımından da zengindir. Ayrıca, Kazakistan’daki göllerden tuz üretimi yapılmaktadır.

Ülkenin başlıca sanayi merkezleri arasında Karaganda (makine ve tekstil sanayi), Balkaş (bakır döküm ve demir-çelik sanayi) ve çeşitli bölgelerdeki gıda sanayi tesisleri yer almaktadır.

Tarım ve Hayvancılık

Kazakistan, tarım ve hayvancılık ülkesi olarak bilinmektedir. Ülkenin kuzeyindeki bozkırlar ve güneyindeki yaylalar, hayvancılık için en uygun alanlar olarak kabul edilmektedir. Ayrıca, sulu tarım giderek gelişmekte ve pamuk ile pirinç üretimi artmaktadır. Meyvecilik de ülke ekonomisinde önemli bir yer tutmaktadır.

Türk Yatırımları ve Müteahhitlik Sektörü

Kazakistan’daki Türk yatırımları, özellikle gıda, ilaç-kimya sanayisi, inşaat, otelcilik ve imalat sektörlerinde yoğunlaşmaktadır. Türk müteahhitlik firmaları Kazakistan’daki ekonomik faaliyetlerde önemli bir rol oynamaktadır. Bugüne kadar Türk firmaları tarafından Kazakistan’da toplam 24,4 milyar dolar değerinde 500’e yakın proje gerçekleştirilmiştir.

Kazakistan ekonomisi, petrol ve doğal gaz ihracatına dayalı bir yapıya sahiptir. Bunun yanında, tarım ve hayvancılık sektörleri de ülke ekonomisinin temel taşlarını oluşturmaktadır. Sanayi sektörü gelişmekte olup özellikle madencilik ve enerji alanları yatırım açısından büyük önem taşımaktadır. Kazakistan hükümeti, ekonomik büyümeyi sürdürülebilir kılmak amacıyla ticaret hacmini artırmayı ve sanayi sektörünü güçlendirmeyi hedeflemektedir.

Turizm

Kazakistan, geniş toprakları, doğal güzellikleri ve kültürel çeşitliliği ile turizm açısından büyük bir potansiyele sahiptir. Ülke, dağlardan çöllere, göllerden vadilere kadar çok çeşitli coğrafi alanları barındırması nedeniyle doğa turizmi ve ekoturizm için önemli bir destinasyondur. Bunun yanı sıra, tarihi yapıları, Sovyet dönemi mirası ve modern şehirleriyle de kültürel ve şehir turizmi açısından çekiciliğe sahiptir.

Doğa ve Ekoturizm

Kazakistan, dünyada doğal güzelliklerin giderek azaldığı bir dönemde geniş ve bozulmamış doğal alanlarıyla öne çıkmaktadır. Ülkenin doğa turizmi açısından sunduğu başlıca cazibe merkezleri şunlardır:

• Çaryn Kanyonu: Kazakistan’ın en dikkat çekici doğal oluşumlarından biri olan bu kanyon, derin vadileri ve kızıl kayalıklarıyla turistlerin ilgisini çekmektedir.
• Büyük Almatı Gölü: Dağlarla çevrili turkuaz renkli bu göl, doğa yürüyüşleri ve fotoğrafçılık için popüler bir yerdir.
• Altay Dağları ve Tanrı Dağları: Yüksek rakımlı dağları ve yeşil vadileriyle dağcılık, trekking ve kampçılık için ideal bir bölgedir.
• Issık Gölü ve Balkaş Gölü: Berrak suları ve eşsiz ekosistemleri ile doğa turizminin merkezlerinden biridir.
• Kazak bozkırları: Geniş düzlükleriyle göçebe kültürünü deneyimlemek isteyenler için eşsiz bir fırsat sunar.

^{Büyük Almatı Gölü (https://kazakhstan.travel/en/where-to-go/region/6/almaty-province)}

Kazakistan’da atalardan gelen doğaya saygılı yaşam biçimi, ekoturizmin önemli bir parçasıdır. Göçebe geçmişin izlerini taşıyan gelenekler, doğal çevreyle iç içe yaşam felsefesini yansıtmaktadır.

Kültürel ve Tarihi Turizm

Kazakistan, göçebe kültürü, eski yerleşim alanları ve Sovyet dönemi mimarisiyle kültürel turizme ilgi duyan ziyaretçiler için de zengin bir mirasa sahiptir.

Tarihi ve Mimari Yapılar

• Yeraltı Camileri ve Anıt Mezarlar: Orta Çağ’dan kalma bu yapılar, Kazakistan’ın İslami ve Türk tarihi açısından önemli anıtları arasındadır.
• Otrar Harabeleri ve Arslan Baba Türbesi: Türk-İslam medeniyetine ait önemli yapılar olup tarih meraklıları için cazip destinasyonlardır.
• Sovyet Dönemi Mimarisi: Stalinist mimari ve Sovyet dönemi yapıları, Kazakistan’ın modern tarihine ilgi duyan turistler için ilginç bir deneyim sunmaktadır.

Göçebe Kültürü ve Geleneksel Yaşam

Kazakistan’ın kültürel turizminde göçebe mirası önemli bir yer tutmaktadır. Geleneksel Kazak kültürü, yurt çadırları, atlı sporlar, geleneksel müzik ve halk dansları ile yaşatılmaktadır. Bu kültürel unsurlar, festival ve etkinliklerle turistlere sunulmaktadır.

Şehir Turizmi: Astana ve Almatı

Kazakistan’ın şehirleri, tarihi ve modern mimariyi bir arada barındıran cazibe merkezleridir.

Astana (Nur-Sultan):

• Fütüristik mimarisiyle tanınan başkent, gökdelenleri ve modern binaları ile ziyaretçilerine farklı bir deneyim sunmaktadır.
• Bağımsızlık Sarayı, turistlerin ilgisini çeken en önemli yapılardan biridir.

^{Astana (https://kazakhstan.travel/en/where-to-go/region/1/astana)}

Almatı:

• Yeşil parkları, müzeleri ve büyük alışveriş merkezleriyle turistik bir merkezdir.
• Dünyanın en yüksek rakımlı açık hava buz pateni pisti olan Medeu, spor turizmi açısından önemli bir noktadır.
• Geleneksel Kazak mutfağını tatmak ve yerel halkla etkileşimde bulunmak isteyenler için pazarlar ve çarşılar büyük ilgi görmektedir.

^{Almatı (https://kazakhstan.travel/en/where-to-go/region/2/almaty)}

Ulaşım ve Turizm Altyapısı

Kazakistan, gelişmiş ulaşım altyapısı ve konaklama olanaklarıyla turistler için konforlu bir deneyim sunmaktadır.

Hava Yolları

• Ülkede 20 büyük havaalanı bulunmaktadır, bunlardan 11’i uluslararası uçuşlara açıktır.

Demiryolu Ulaşımı

• 15.000 kilometrelik demiryolu ağı, Kazakistan’ı komşu ülkelerle bağlayan en önemli ulaşım yollarından biridir.
• Rusya, Çin, Özbekistan ve Kırgızistan ile 16 sınır bağlantı noktası bulunmaktadır.

Şehir İçi Ulaşım

• Otobüs ve tramvay hatları tüm şehirlerde faaliyet göstermektedir.
• Almatı’da metro sistemi bulunmaktadır.
• Taksi hizmetleri, toplu taşımaya alternatif olarak yaygın şekilde kullanılmaktadır.
• Büyük şehirlerde bisiklet paylaşım sistemleri yaz aylarında popülerdir.

Kültür

Kazakistan, göçebe geçmişi, çok uluslu yapısı ve geleneksel değerleriyle zengin bir kültürel mirasa sahiptir. Ülke, tarihi boyunca farklı etnik gruplara ev sahipliği yapmış ve bu grupların kültürel unsurlarını bünyesinde harmanlamıştır. Bununla birlikte, Kazaklar nomadik (göçebe) yaşam tarzının etkilerini günümüze kadar koruyarak geleneklerini yaşatmaya devam etmektedir.

Misafirperverlik, Kazak kültürünün temel taşlarından biridir. Kazaklar misafirlerini büyük bir saygıyla karşılar ve ağırlamak için geleneksel yemeklerini ikram ederler. Göçebe geçmişin etkisiyle at yetiştiriciliği ve atlı sporlar, Kazakistan’ın önemli kültürel unsurlarından biridir.

Kazaklar kendi geleneksel müziklerini, el sanatlarını ve folklorik danslarını yaşatmaya büyük önem vermektedir. Dombra, Kazak müziğinde önemli bir yere sahiptir. Geleneksel çalgılar arasında yer alan dombra, Kazak şairleri ve halk ozanları (cıravlar ve akınlar) tarafından söylenen şiirsel anlatılara eşlik eden bir müzik aletidir. Ülkede geleneksel festivaller ve bayramlar, halkın kültürel değerlerini yaşattığı önemli etkinliklerdir. Novruz, baharın gelişini kutlayan en önemli festivallerden biridir ve doğanın uyanışıyla birlikte halk arasında büyük bir coşkuyla kutlanır.

^{Dombra (Fotoğraf: Batyr Ruh, https://www.pexels.com/tr-tr/fotograf/rustik-dekorlu-geleneksel-kazak-dombyra-30472395/)}

Kazak kültürü, Sovyet döneminde asimilasyon politikalarına maruz kalmasına rağmen bağımsızlık sonrası yeniden canlandırılmış ve ulusal kimlik vurgusu ön plana çıkarılmıştır. Günümüzde geleneksel çadırlar (yurt), atlı sporlar, halk dansları ve geleneksel kıyafetler, Kazak kültürünün temel unsurlarını oluşturmaktadır.

Milli - Dini Günler

Yeni Yıl: 1- 2 Ocak

Kadınlar Günü: 8 Mart

Novruz: 21 - 23 Mart

Birlik Günü: 1 Mayıs

Astana Günü: 6 Temmuz

Anayasa Günü: 30 Ağustos

Cumhuriyet Günü: 25 Ekim

Bağımsızlık Günü: 16 Aralık

Kazak Mutfağı

Kazak mutfağı, göçebe yaşam tarzının etkilerini barındıran ve et ağırlıklı yemekleriyle tanınan bir mutfaktır. Geleneksel Kazak yemekleri genellikle at eti, koyun eti ve sığır eti gibi hayvansal ürünler ile süt ürünlerine dayanır. Ayrıca, unlu mamuller ve tahıllar da mutfakta önemli bir yer tutmaktadır.

Başlıca Kazak Yemekleri

• Beshbarmak: Kazak mutfağının en ünlü yemeğidir. Adı "beş parmak" anlamına gelir ve geleneksel olarak elle yenir. Haşlanmış at eti veya koyun eti, geniş kesilmiş hamur parçaları ile birlikte servis edilir. Tören yemeklerinin vazgeçilmezidir.
• Kuyrdak: Koyun veya sığır sakatatlarıyla hazırlanan geleneksel bir yemektir. Özellikle taze kesilmiş hayvan etleriyle yapıldığında lezzetli kabul edilir.
• Kazy ve Şujuk: At etinden yapılan geleneksel Kazak sucuklarıdır. Genellikle özel günlerde ve önemli misafirlere ikram edilir.
• Baursak: Kazak mutfağının önemli bir parçası olan baursak, yağda kızartılan hamur parçalarından oluşur. Tatlı olarak da tüketilebilen bu yiyecek, özellikle bayramlarda ve kutlamalarda hazırlanır.
• Samsa: Hamurun içine kıyma veya et parçaları konularak fırında pişirilen bir börek türüdür.
• Manti: İç harcı genellikle kıyma ve soğan ile hazırlanan, buharda pişirilen büyük hamur mantılarıdır.

Süt Ürünleri ve İçecekler

Kazak mutfağında süt ürünleri önemli bir yer tutar. Göçebe yaşam tarzına uygun olarak, fermente süt ürünleri sıklıkla tüketilir.

• Kımız: At sütünden yapılan geleneksel bir fermente içecektir. Hafif ekşimsi bir tadı vardır ve sağlık açısından faydalı olduğu düşünülmektedir.
• Şubat: Deve sütünden yapılan bir içecektir. Kımız gibi ekşimsi bir tadı olup besleyici değeri yüksektir.
• Ayran ve Kaymak: Süt ürünleri olarak günlük tüketimde önemli bir yere sahiptir.