Bayburt kara pancar yemeği, Bayburt iline özgü geleneksel bir yemek olup, kurutulmuş kemikli et, yeşil mercimek, bulgur, soğan, salça ve kurutulmuş evelik otu (efelek/labada) ile hazırlanır. Haşlanıp doğranan evelik, kavrulmuş soğan ve salça ile harmanlanır; ardından et, mercimek ve bulgur eklenerek suyla pişirilir. 

Ayırt Edici Özellikleri

Bayburt kara pancar yemeği; kurutulmuş kemikli et, yeşil mercimek, soğan, bulgur ve kurutulmuş evelik (Rumex spp.) otunun bir araya getirilmesiyle hazırlanan, sıcak servis edilen bir yemektir. Yemekte kullanılan evelik otu, yörede "efelek", "labada" ya da "develek" gibi adlarla da anılan çok yıllık, otsu bir bitkidir. Bu yemek, evelik otunun kurutulmuş formu kullanılarak hazırlanır. Evelik otunun işlenme ve kullanımı, Bayburt’un kırsal mutfağında önemli bir yere sahip olup, bu yemek yerel bitki bilgisi ile geleneksel pişirme tekniklerinin birleşimidir.

Yemeğin ayırt edici özelliklerinden biri de kurutulmuş kemikli etin kullanılmasıdır. Bu malzeme, bölgedeki geleneksel et saklama yöntemlerinin bir uzantısı olarak değerlendirilir. Aynı şekilde bulgur ve yeşil mercimek gibi bakliyat ürünlerinin birlikte kullanımı, Bayburt mutfağında sıkça rastlanan bir özelliktir. Tüm bu unsurlar, yemeğe hem lezzet hem de besin değerleri açısından belirgin bir karakter kazandırır.

Tarif/Üretim Metodu

Bayburt kara pancar yemeğinin hazırlanması, belirli aşamalarla gerçekleştirilir:

Malzemeler:

• 250 gram kuru evelik (kurutulmuş evelik otu)
• 500 gram kurutulmuş kemikli et
• 2 adet büyük boy kuru soğan
• 1 çay bardağı pilavlık bulgur
• 1 su bardağı yeşil mercimek
• 1 yemek kaşığı domates salçası
• Yarım çay bardağı sıvı yağ
• Tuz ve pul biber

Hazırlık ve Pişirme Süreci:

Kuru evelik önce haşlanır ve ardından süzülerek küçük parçalar hâlinde doğranır. Ayrı bir tencerede soğan, salça ve sıvı yağ birlikte kavrulur. Kavrulan karışımın üzerine doğranmış evelikler eklenir. Ardından 4 su bardağı kadar kaynar su ilave edilir. Bu aşamada sırasıyla kurutulmuş kemikli et, yeşil mercimek, bulgur, pul biber ve tuz yemeğe katılır. Karışım, tüm malzemeler yumuşayana kadar pişirilir ve sıcak olarak servis edilir. Bu üretim metodunun uygulanışı, Bayburt yöresine ait geleneksel mutfak bilgisini yansıtır.

Coğrafi Sınır ve Üretim Bağı

Bayburt kara pancar yemeği, yalnızca Bayburt ili sınırları içerisinde üretilebilen bir üründür. Üretiminde kullanılan bitkisel ve hayvansal kaynaklı malzemelerin temini, yemeğin hazırlanışı ve sunumu Bayburt’un kültürel ve coğrafi özellikleriyle yakından ilişkilidir. Evelik otunun kurutulması, kemikli etin hazırlanışı ve yemeğin genel kompozisyonu, bu coğrafi alanın geleneksel bilgi birikimiyle şekillenmiştir. Bu nedenle ürünün tüm üretim, işleme ve diğer işlemlerinin Bayburt ili sınırları içerisinde gerçekleştirilmesi gereklidir.

Denetim ve Uygunluk Süreci

Bayburt kara pancar yemeğinin coğrafi işaret tesciline uygunluğunun sağlanması amacıyla oluşturulan denetim kurulu üç kurumun temsilcilerinden oluşmaktadır: Bayburt Belediyesi (koordinatör), Bayburt İl Tarım ve Orman Müdürlüğü ve Bayburt Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölümü. Bu kurul, yılda en az bir kez düzenli olarak denetim gerçekleştirmekte; ihtiyaç duyulması hâlinde ya da şikâyet üzerine denetimi tekrarlayabilmektedir.

Denetim kapsamında; üretimde kullanılan malzemelerin türü ve oranları, üretim metodunun tescil edilen tarifle uygunluğu ile “Bayburt Kara Pancar Yemeği” ibaresi ve mahreç işareti ambleminin ürün veya işletme üzerinde yer alıp almadığı kontrol edilir. Gerekli görülmesi durumunda denetim sürecinde kamu kurumları, özel kuruluşlar veya bu kurumlarda görevli uzman kişilerden hizmet alınabilir. Ürünün coğrafi işarete uygunluğunun sağlanması, tescil ettiren kurum olan Bayburt Belediyesi’nin sorumluluğundadır.