Çatalca Ormanlı Pirinci, İstanbul’un Çatalca ilçesinde, Ormanlı, Karacaköy ve Çiftlikköy köylerini kapsayan 10 kilometrelik alanda yetiştirilen, Japonika türü çeltiklerden üretilen coğrafi işaretli bir pirinç çeşididir. Bölgenin Karadeniz’e yakınlığı, denizden gelen iyotlu rüzgârların tarlalara ulaşması ve Istıranca Dağları’ndan gelen temiz sulama kaynakları, bu pirincin kendine özgü aromatik özellikler kazanmasını sağlar. Tip C sınıfında yer alan Çatalca Ormanlı Pirinci, tane uzunluğu 6–6,7 mm ve uzunluk/genişlik oranı 2–3 aralığında olup, üretim süreci toprağın doğal yapısı ve bölgesel iklimin etkisiyle şekillenir. Geleneksel yöntemlerle ekilen, çevresel kirlilikten arındırılmış alanlarda yetiştirilen bu pirinç, hasat sonrası dikkatli bir şekilde işlenip ambalajlanarak tüketiciye sunulur.

^{Çatalca Ormanlı Pirinci (Türk Patent)}

Tescil Bilgileri

Çatalca Ormanlı Pirinci, Türkiye’de 17 Eylül 2024 tarihinde, 1639 numara ile coğrafi işaret olarak tescillenmiştir. Başvuru numarası C2022/000181 olup başvuru tarihi 9 Haziran 2022’dir. Coğrafi işaret türü menşe adı olarak belirlenmiştir. Tescil sahibi İstanbul İl Tarım ve Orman Müdürlüğü’dür. Coğrafi işaret kapsamında kullanılan ibare ve menşe adı amblemi, ürünün kendisi veya ambalajı üzerinde bulunur; bu mümkün değilse işletmede görünür biçimde bulundurulması zorunludur.

Coğrafi Sınır ve Üretim Alanı

Çatalca Ormanlı Pirinci, İstanbul ilinin Çatalca ilçesinde, Ormanlı köylerinden başlayarak Karacaköy ve Çiftlikköy köylerini kapsayan yaklaşık 10 km uzunluğunda ve 7 metre rakımlı alanda üretilir. Bölge, Karadeniz’e 2,5–3 km mesafede yer almakta, kuzeyden Karadeniz kıyılarına uzanan Istıranca Dağları’nı içermektedir. Güneye doğru inildikçe yükselti azalmakta, bu da bölgeyi rüzgâr koridoru hâline getirmektedir. Ormanlı Ovası, Karadeniz ikliminden karasal iklime ve Akdeniz iklimine geçiş bölgesinde bulunur.

^{Çatalca Ormanlı Pirinci (İstanbul İl Tarım ve Orman Müdürlüğü)}

Ayırt Edici Özellikler

Çatalca Ormanlı Pirinci, İstanbul’un Çatalca ilçesinde, Ormanlı, Karacaköy ve Çiftlikköy köylerini kapsayan yaklaşık 10 kilometrelik, 7 metre rakımlı bir alanda yetiştirilen Japonika türü çeltiklerden elde edilen bir pirinçtir. Türk Gıda Kodeksi Pirinç Tebliği’ne göre Tip C sınıfına dâhildir; tane uzunluğu 6–6,7 mm, uzunluk/genişlik oranı ise 2–3 aralığındadır. Ürünün karakteristiği, üretim alanının konumu, iklim koşulları, sulama suyunun özellikleri ve toprak yapısından etkilenir.

Bu pirincin üretildiği bölge, Karadeniz’e 2,5–3 kilometre mesafededir ve bölgedeki rüzgâr koridoru sayesinde denizden taşınan iyot kokusu çeltiğe ulaşır; bu durum üründe 35–40 ppm aralığında ölçülen bir iyot değerine ve belirgin bir aromaya neden olur. Coğrafi yapı itibarıyla Çatalca’nın kuzeyinde Istıranca Dağları yer almakta, güneye inildikçe yükselti azalmaktadır. Ormanlı Ovası, Karadeniz ikliminden karasal iklime ve Akdeniz iklimine geçiş noktasında yer aldığı için bölgede ılıman bir iklim hakimdir ve bu, pirinç yetiştiriciliğine uygun koşullar oluşturur.

Sulama, Istıranca Dağları’ndaki karların erimesiyle oluşan ve çevresinde kirletici bulunmayan derelerden beslenen Istıranca Irmağı’ndan sağlanır. Tarım alanları çevresel kirlilikten uzaktır ve sulama suyunda herhangi bir dış kirlenme tespit edilmemektedir. Bölgeye zaman zaman Balkanlardan taşkın suları ulaşır ve bu taşkınlarla taşınan funda toprağı (mil), çeltik tarlalarının yüzeyini kaplar. Bu doğal tabaka, toprağın besin değerini artırdığı için diğer bölgelerdeki çeltiklere göre yaklaşık dörtte bir oranında daha az gübre kullanılması mümkündür.

Toprak yapısı açısından Ormanlı Ovası’nda araziler düz veya düze yakın eğimdedir; toprak derinliği 20–30 cm, drenaj derinliği 50–60 cm aralığındadır. Bölgedeki toprak kumlu-tınlı yapıda, su geçirgenliği düşük, besin maddeleri yönünden zengin ve pH değeri 5,5–7,5 arasında değişmektedir. Bu özellikler, yetiştirilen pirincin yapısını belirleyen temel unsurları oluşturur.

Üretim Yöntemi

Çatalca Ormanlı Pirinci üretiminde kullanılan tohumlar, Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü veya özel sektör firmalarından sağlanır. Toprak hazırlığı, mayıs ayında pullukla 20–40 cm derinliğinde sürülerek yapılır; yabancı otlar temizlenir, ardından tırmıkla toprak küçük parçalara ayrılır. Toprak yüzeyi, lazer kontrollü tesviye makinesiyle düzeltilerek ekime uygun hâle getirilir. Tohumlar önce çuval içinde bir gün suda bekletilerek ön çimlendirme işlemine tabi tutulur. Süzme işlemi toprak üzerinde gerçekleştirilir ve göz oluşumu tamamlanıp hafif çimlenme başladığında ekim yapılır. Ekim, elle veya traktörle serpme yöntemiyle uygulanır. Ekim zamanı, hava durumu, sulama suyu sıcaklığı ve kullanılan çeltik çeşidinin büyüme süresine göre belirlenir. Çimlenme ve fide gelişimi için ideal sıcaklık 18–30 °C aralığındadır. Bölgede ekim, dekara yaklaşık 20 kg tohum kullanılarak mayıs ayında gerçekleştirilir.

Sulama aşamasında başlangıçta su yüksekliği 20–30 cm’ye çıkarılır; ilk otlanmaya kadar 3–5 cm’ye, sonrasında ise 5–10 cm derinliğe ayarlanır. Gerektiğinde, yüzeyde çatlak oluşmaması için sulama kesilir. Minimum su sıcaklığı 12 °C, sulama suyu sıcaklığı ise 25–35 °C arasında olmalıdır. İlk çatlamalar görülene kadar sulama yapılmaz.

Gübreleme sürecinde, toprakta mevcut mil tabakası nedeniyle gübre kullanımı sınırlıdır. Azotlu ve fosforlu gübreler tercih edilir; dekara 10 kg azot, 5–6 kg fosfor ve 2–5 kg potasyum gübresi uygulanır. Ayrıca, her üç yılda bir dekara 5–10 kg çinko verilir. Yabancı ot mücadelesinde, ekimden bir hafta sonra yapılan su boşaltma işlemi kök salmayı güçlendirir ve yabancı ot gelişimini azaltır. Gerekli durumlarda kimyasal yöntemler kullanılır; ekim öncesi ve çıkış sonrası ilaç uygulamaları yapılır. Özellikle darıcan gibi yabancı ot türleri 2–4 yapraklı evredeyken yabancı ot ilaçlaması tamamlanır.

Hasat zamanı, salkımların en az %90’ının altın sarısı renge ulaştığı ve alt kısmındaki tanelerin %25–28 rutubet içerdiği döneme denk gelir. Hasat, eylül ayında biçerdöverle yapılır. Hasat edilen çeltikler, sergen adı verilen beton alanlara serilerek 3–4 gün boyunca güneşte kurutulur ya da kurutma makinelerinde nem oranı %13–14 seviyesine düşürülür. Kurutulan ürünler, çuvallarda veya dökme olarak fabrikalara taşınır. Fabrikaya ulaşan çeltikler, boşaltma ve depolama sırasında mekanik hasara uğramamalıdır. Depolama sürecinde nem oranı en fazla %65 olmalı; işleme sırasında ise nem oranı %14,5’i aşmamalıdır. Ambalajlarda ürün yılı, tane uzunluğu, sınıfı, kırık oranı ve menşei bilgileri yer almalıdır. İşleme sonucunda sadece Türk Gıda Kodeksi Pirinç Tebliği’nde tanımlanan uzun taneli (Tip C) pirinçler paketlenir.

Son aşamada, pirinçler en az 1 kilogramlık polietilen ya da bez torbalar içinde ambalajlanarak piyasaya sunulur. Ambalajlanan ürünün raf ömrü, hasat tarihinden itibaren ortalama iki yıl olarak belirlenmiştir.

Ambalajlama ve Raf Ömrü

Hasat edilen çeltikler fabrikalarda işlenene kadar maksimum %65 nem oranında depolanır. İşleme sırasında nem oranı en fazla %14,5 olmalıdır. Paketleme yalnızca Türk Gıda Kodeksi Pirinç Tebliği’nde belirtilen Tip C sınıfına giren pirinçler için yapılır. Çatalca Ormanlı Pirinci en az 1 kg’lık polietilen veya bez torbalarda, logolu ve ağzı dikişli ambalajlarda satışa sunulur. Ambalaj üzerinde ürün yılı, tane uzunluğu, pirinç sınıfı, kırık oranı ve menşei bilgileri yer alır. Raf ömrü hasattan itibaren yaklaşık iki yıldır.

Denetim ve Kontrol

Çatalca Ormanlı Pirinci’ne yönelik denetimler, İstanbul İl Tarım ve Orman Müdürlüğü’nün koordinasyonunda yürütülür. Denetim ekibi, İstanbul İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, Çatalca Belediyesi ve Çatalca Ziraat Odası’ndan birer ürün uzmanının katılımıyla oluşturulan en az üç kişilik bir kuruldan meydana gelir. Bu denetimler, her yıl düzenli olarak yapılmakla birlikte, gerek duyulduğunda veya şikâyet durumunda da gerçekleştirilir.

Denetim süreçleri, Çatalca Ormanlı Pirinci menşe adıyla ilgili belgelerin incelenmesi, ambalajların görsel olarak kontrol edilmesi, ambalajlama yapan firmaların denetlenmesi, ürünlerin depolama koşullarının gözden geçirilmesi, coğrafi işaret ambleminin doğru kullanımı ve ürün kalite standartlarının uygunluğunun değerlendirilmesi aşamalarını içerir.

Coğrafi işaret ve menşe adı ambleminin denetiminde, izlenebilirlik sistemlerinin kontrol edilmesi ve amblemin belirlenen kurallara uygun şekilde kullanılıp kullanılmadığı incelenir. Ambalajlama denetimi kapsamında, ürünün en az 1 kg’lık, logolu ve ağzı dikişli polietilen ya da bez torbalarda satışa sunulup sunulmadığına, kullanılan ambalaj materyalinin Türk Gıda Kodeksi Gıda İle Temas Eden Madde ve Malzemelere Dair Yönetmelik’e uygunluğuna ve etiket bilgilerinin Türk Gıda Kodeksi Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği’ne uygunluğuna bakılır.

Depolama koşullarının kontrolünde, pirincin rutubet oranının Türk Gıda Kodeksi Pirinç Tebliği’nde belirtilen maksimum %14,5 sınırını aşmaması ve depolama alanlarının, bu yüksek nem oranına bağlı oluşabilecek sorunları önlemek için uygun havalandırma ve hijyen koşullarına sahip olması gerekir.

Ambalajlama yapan işletmelere yönelik kontrollerde, firmanın Türk Gıda Kodeksi Gıda İşletmelerinin Kayıt ve Onay İşlemlerine Dair Yönetmelik kapsamındaki kayıt belgelerinin varlığı, Türk Gıda Kodeksi Gıda Hijyen Yönetmeliği’ne göre genel hijyen kurallarına uyumu, ambalajlamada logolu polietilen veya bez torba kullanımı ve depolama ortamlarının (maksimum %65 nem oranı) uygunluğu değerlendirilir.

Denetim merciinin, süreç boyunca kamu kurumlarından, özel kuruluşlardan ya da bu yapılarda görevli uzman kişilerden destek alma veya hizmet satın alma hakkı vardır. Tescil ettiren kurum, gerektiğinde hukuki süreçleri yürütmek ve hakların korunmasını sağlamakla yükümlüdür.

^{Çatalca Ormanlı Pirinci  (Yapay zeka ile oluşturulmuştur.)}