Kırıkkale, Türkiye'nin İç Anadolu Bölgesi'nde yer alan bir ildir. Coğrafi olarak, Ankara'nın doğusunda ve Kızılırmak havzası üzerinde konumlanmış olan bu il, sanayi ve kültür açısından önemli bir merkezdir. Kırıkkale, özellikle savunma sanayiiyle öne çıkmakta olup, makine kimya endüstrisi ve silah üretimiyle tanınmaktadır. Şehir, 1925 yılında Cumhuriyet'in ilk yıllarında kurulan İmalatı Harbiye Fabrikası'nın faaliyete geçmesiyle gelişmeye başlamış, 1989 yılında il statüsüne kavuşmuştur. Günümüzde Kırıkkale, hem sanayi hem de eğitim altyapısının gelişmişliğiyle dikkat çeker.

Tarihçe

Kırıkkale'nin ismi, şehrin 3 km kuzeyindeki Kırıkköyü ile şehir merkezindeki Kaletepe'nin birleşiminden türetilmiştir. Bu ismin halk arasında yaygın bir şekilde kabul görmesinin yanı sıra Osmanlı döneminde ise arşivlerde "Kırıkkal'a" olarak kaydedilmiştir. Kırıkkale'nin adı, yaklaşık 400 yıl öncesine dayanan bir geçmişe sahiptir. XVI. ve XVII. yüzyıllarda, doğudan gelen çeşitli Türk aşiretlerinin ve cemaatlerinin Anadolu'nun özellikle Orta Anadolu bölgesine yerleştirildiği bilinir. Kırıkkale'nin bağlı olduğu bölge, bu yerleşimlerin bir parçası olarak tarihsel bir öneme sahiptir.

Türklerden Önce

Kırıkkale ve çevresinin tarihi, yalnızca Osmanlı ve Cumhuriyet dönemleriyle sınırlı değildir. Bölgede yapılan arkeolojik kazılar ve yüzey araştırmaları, milattan önceki yıllara ait buluntuları ortaya koymuştur. Bu da Kırıkkale'nin, çok eski zamanlardan itibaren bir yerleşim sahası olduğunu göstermektedir. Japon bilim heyetlerinin yaptığı araştırmalar sonucunda, bölgenin kalkolitik dönemde de yerleşim alanı olarak kullanıldığı anlaşılmaktadır.

Eski Çağ

Kırıkkale ili, eski çağlarda çeşitli medeniyetlerin etkisi altında kalmıştır. Bölgede gerçekleştirilen kazılar, Neolitik ve Kalkolitik Çağ'a ait önemli buluntulara işaret etmektedir. Kırıkkale'de yer alan höyüklerden toplanan çömlek parçaları, bölgenin Kalkolitik döneme ait olduğunu doğrulamaktadır. Bu dönem, maden kullanımının başlamasıyla önemli bir kültürel evrim gösterir.

Hitit ve Frig Dönemi

Kırıkkale'nin Eski Tunç ve Kalkolitik Çağ'dan sonra gelen Hitit İmparatorluğu dönemi de oldukça önemlidir. Keskin ilçesinde yapılan kazılar, bölgenin bu dönemde yerleşim alanı olarak kullanıldığını ortaya koymaktadır. Hititler, Orta Anadolu'da geniş bir hakimiyet kurmuş ve Kırıkkale bölgesinde de etkilerini bırakmışlardır. Frigler ise MÖ 1200'lerde Anadolu'ya gelerek bölgedeki yerleşim birimlerini ele geçirmişlerdir. Kırıkkale'deki bazı höyükler, bu dönemin Frig etkilerini taşımaktadır.

Roma ve Bizans Dönemi

Kırıkkale'nin Roma ve Bizans dönemlerine ait izleri de günümüze ulaşmıştır. Özellikle Kızılırmak etrafındaki yerleşim alanları, bu dönemde yoğun bir şekilde iskan edilmiştir. Roma İmparatorluğu'nun Anadolu'yu fethetmesinin ardından, Kırıkkale'nin bağlı olduğu bölge de Roma topraklarına katılmıştır. Bizans dönemine ait yerleşim izleri, şehrin tarihsel gelişimi açısından önemli bir yer tutar.

Türk İslam Dönemi

1071 Malazgirt Zaferi'nin ardından, Anadolu'nun kapıları Türklere açılmış ve Kırıkkale bölgesi de bu süreçte Türk-İslam diyarına dönüşmüştür. 11. yüzyıldan sonra, özellikle Oğuz ve Türkmen boylarının yerleşim alanları olarak Kırıkkale, kültürel ve dini homojenliğiyle dikkat çekmiştir. Bu dönemde, bölgenin hemen hemen her köyünde Türk-İslam kültürünün izlerine rastlanmaktadır.

Cumhuriyet Dönemi

Kırıkkale'nin modern şehirleşmesi, Cumhuriyet'in ilk yıllarında hız kazanmıştır. 1925 yılında kurulan İmalatı Harbiye Fabrikası, şehrin ekonomik kalkınmasına öncülük etmiştir. 1929'da belediyelik statüsü kazanmış ve 1989 yılında il olmuştur. Cumhuriyetin ilk yıllarındaki sanayi hamlesi, Kırıkkale'yi önemli bir savunma sanayi merkezi haline getirmiştir. 1950'lerde başlayan hızlı nüfus artışı, Kırıkkale'nin sosyal ve kültürel yapısını şekillendirmiştir. 1989'da il statüsü kazanan şehir, günümüzde gelişmiş sanayi altyapısı, eğitim kurumları ve kültürel mirasıyla önemli bir yerleşim alanıdır.

Coğrafi Yapı

Kırıkkale, Türkiye'nin İç Anadolu Bölgesi'nin Orta Kızılırmak bölümünde yer almakta olup geniş bir coğrafi çeşitliliğe sahiptir. İl toprakları, kuzeydeki Çamlıca, Karakaya ve Kırıkkale tepelerinin ovaya doğru inen meyilli alanlarında yer almaktadır. Bu yüksek bölgeler, ilin denizden ortalama 700 m. yükseklikte olduğunu gösterir. Toprak yapısının büyük kısmı engebeli olmasına rağmen Kırıkkale ili, özellikle alçak yerleşim alanlarında tarım için elverişli geniş arazilere sahiptir.

Bölgenin en yüksek kütlesini oluşturan Koçu Dağı, kuzeydoğu-güneybatı yönünde uzanırken Yığlıtepe (1278 m.) bu dağın zirvesi olarak öne çıkar. Güneydoğu yönünde ise Denek Dağ sırası, Çoruhözü Vadisi'ni izleyerek keskin bir yükseltiye sahiptir ve en yüksek noktaları Gavur Tepesi (1742 m.) ile Bozkaya Tepesi (1577 m.) bu bölgenin coğrafi çeşitliliğini tamamlar. Ayrıca, Küre Dağı'nın yüksekliği de 1450 m'ye kadar çıkar, bu da bölgenin dağlık yapısını güçlendirir.

^{Kırıkkale (Kaynak:Pexels/caffeine)}

Ovalar ve Düzlükler

Kırıkkale il sınırları içinde ovalık alanlar sınırlıdır. Bununla birlikte, il sınırlarında yer alan en önemli ova Kırıkkale Ovası'dır. Kırıkkale Ovası, kuzeydeki Çamlıca ve Karakaya tepelerinden başlayarak, güneyde Denek Dağı'nın batısına kadar uzanır. Ova, doğudan batıya, Kızılırmak'a doğru genişler ve en geniş noktasına Çoruhözü Deresi'nin Kızılırmak'a yakın kesiminde ulaşır. Bu ova, özellikle tarımsal faaliyetler için oldukça uygun olup, şehri çevreleyen ana yerleşim alanlarını da barındırmaktadır. MKE Kurumu'nun fabrikaları da bu ova üzerinde yer almaktadır. Ancak ova dışında kalan akarsular boyunca bulunan düzlükler, jeoformatik açıdan önemli sayılmamaktadır çünkü bu alanlarda akarsu yatakları ile tepeler arasındaki yükseklik farkı belirgindir.

Yaylalar

Kırıkkale'nin yaylaları, yüksek dağlarla çevrili ve tipik olarak 1200 ila 1600 metre arasında değişen yüksekliklere sahiptir. Bu yaylalar arasında en bilinenleri Küre Dağı'nda bulunan Hodar, Bedesten, Kamışlı ve Sarıkaya; Koçu Dağı'nda yer alan Koçu yaylası; ve Denek Dağı'na bağlı Gümüşpınar, Pehlivanlı, Suludere, Yeşilkaya, Azgın yaylalarıdır. Bu alanlar, yaz aylarında çiftçilik ve hayvancılıkla uğraşan yerleşimciler tarafından yaylak olarak kullanılmaktadır.

Flora ve Fauna

Kırıkkale'nin bitki örtüsü genellikle steptir ve bölge yüksek kısımlarda bazı ormanlık alanlara da ev sahipliği yapmaktadır. Kuzeyde Koçubaba, güneyde ise Denek Dağı'nda bodur meşeler ve kısmen de ardıç ağaçları bulunmaktadır. Kırıkkale'nin doğasında bulunan bitkiler, çoğunlukla kurak iklim koşullarına dayanıklı ve tozcul özelliklere sahip türlerden oluşmaktadır. Yaygın olarak görülen bitkiler arasında Yavşan otu, susam, papatya, karanfil, nane, kekik, böğürtlen, kuşburnu gibi doğal flora örnekleri yer alır. Bu bitkilerin büyük bir kısmı tarıma uygun olup, yerel ekonomiye katkı sağlamaktadır.

Fauna açısından, Kırıkkale'nin dağlık ve ormanlık alanlarının geniş olmaması, yaban hayatının çeşitliliğini kısıtlamaktadır. Ancak, koyun, keçi ve sığır gibi evcil hayvanlar yaygın olarak yetiştirilmektedir. Av hayvanları arasında keklik ve yaban ördeği öne çıkar.

Jeolojik Yapı

Kırıkkale'nin jeolojik yapısı, volkanik olayların etkisiyle şekillenmiştir. İl, Kırşehir Masifi'nde yer alır ve burada granit, homblengranit, siyenit, monzonit gibi çeşitli kayaçlar bulunur. Bu kayaçlar, Kırıkkale ile Keskin arasında yoğunlaşan alanlarda gözlemlenebilir. Deprem açısından Kırıkkale, Türkiye'nin farklı derecelerde deprem kuşakları içinde yer almaktadır. Bölgenin büyük kısmı 2. derece deprem bölgesinde bulunurken, güneydoğusunda yer alan Yahşıhan, Bahşılı ve Çelebi ilçeleri 3. derece deprem kuşağında yer alır.

Su Kaynakları ve Kıyı Özellikleri

Kırıkkale'nin su kaynakları, bölgenin en önemli akarsuyu olan Kızılırmak'tan beslenmektedir. Kızılırmak, şehrin güneydoğusundan girerek kuzey yönünde ilerler ve bu akarsu üzerinde Kapulukaya Barajı yer almaktadır. Ayrıca, Çoruhözü Deresi ve Delice Çayı da önemli su kaynaklarındandır. Kızılırmak, sulama ve içme suyu temini açısından büyük önem taşırken, diğer akarsular da tarım alanlarını beslemektedir.

İklim

Kırıkkale'de iklim, genellikle karasal iklim özellikleri gösterir. Yüksek dağlar ve ova arasındaki geçiş bölgesi olması nedeniyle sıcaklık farkları oldukça belirgindir. Kış aylarında soğuk ve kar yağışlı, yaz aylarında ise sıcak ve kurak bir iklim hâkimdir. Yıllık ortalama sıcaklık 12.5 °C olup, Temmuz ayında sıcaklık ortalama 24.5 °C'ye kadar yükselirken, Ocak ayında ise 0.6 °C'ye kadar düşer. Yağış miktarı ise 366.2 kg/m² civarındadır. Kırıkkale, yarı kurak bir bölge olarak sınıflandırılmakta olup, yağışların büyük kısmı kışın kar şeklinde düşmektedir.

Ekonomik Yapı

Kırıkkale'nin ekonomik yapısı, sanayi ve tarım sektörlerinin yoğun bir şekilde iç içe geçtiği bir yapıya sahiptir. İl, Cumhuriyet'in ilanından sonra özellikle savunma sanayii ve büyük sanayi kuruluşlarının etkisiyle hızlı bir sanayileşme süreci yaşamıştır. Bugün, il ekonomisi büyük ölçüde sanayi üretimine ve tarımsal faaliyetlere dayalıdır.

Sanayi

Kırıkkale, sanayi sektöründe önemli bir üretim merkezi olarak öne çıkmaktadır. İl ekonomisinin temel taşları arasında Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu’na bağlı çeşitli fabrikalar yer almakta olup, savunma sanayii bu alanda başı çekmektedir. Özellikle MKEK ve TÜPRAŞ Kırıkkale Rafinerisi, ilin sanayi altyapısının temel unsurlarını oluşturur. İldeki diğer sanayi kuruluşları arasında çelik fabrikaları, elektrik makineleri fabrikaları ve tuğla-kiremit üretimi yapan işletmeler de bulunmaktadır. Sanayi sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin büyük bir kısmı savunma sanayi, metal sanayi ve petrokimya sektörlerine yoğunlaşmaktadır. Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) ve küçük sanayi siteleri, Kırıkkale’nin sanayi kapasitesini daha da güçlendiren unsurlar arasında yer alır. Ayrıca, Kırıkkale’de kurulan Silah Sanayi İhtisas OSB, bölgenin savunma sanayiindeki potansiyelini artırmakta ve önemli bir istihdam kaynağı sağlamaktadır.

Tarım ve Hayvancılık

Kırıkkale’nin kırsal kesimi büyük ölçüde tarıma dayalı bir ekonomiye sahiptir. İlin tarım ürünleri arasında buğday, arpa, şekerpancarı, ayçiçeği ve mercimek öne çıkar. Ayrıca, sebze ve meyve üretimi de önemli bir yer tutmakta, bağcılık gibi özel tarım faaliyetleri de ekonomik katkı sağlamaktadır. Tarımın yanı sıra, ilde hayvancılık da geleneksel yöntemlerle yapılmaktadır. Sığır, koyun, Ankara keçisi ve kıl keçisi başlıca beslenen hayvanlardır. Tarıma dayalı üretim ve hayvancılıkla ilgili faaliyetler, Kırıkkale’nin kırsal ekonomisinin temel unsurları arasında yer alır.

İç Ticaret

Kırıkkale ilinde ticaret ve sanayi odalarına kayıtlı 2013 firma bulunmaktadır. Bu firmaların büyük çoğunluğunu limited şirketler oluşturmakta olup tarım, hayvancılık, gıda üretimi, metal işleme gibi sektörlerde yoğunlaşan firmalar faaliyet göstermektedir. İlin iç ticaret yapısında, özellikle gıda, inşaat, metal işleme ve otomotiv sektörlerine yönelik işletmeler öne çıkmaktadır. Ayrıca, Kırıkkale'deki küçük sanayi siteleri ve organize sanayi bölgeleri de ildeki ticaret ve sanayi faaliyetlerine önemli katkı sağlamaktadır.

Dış Ticaret

Kırıkkale'nin dış ticaretinde en fazla ihracat yapılan sektörler arasında kimyasal maddeler, gıda ürünleri ve içecekler, metal eşya sanayii bulunmaktadır. 2019 yılı itibarıyla, Kırıkkale'nin ihracat hacmi 60,6 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. İhracat yapılan başlıca ülkeler arasında Türkmenistan, Irak, KKTC, Ukrayna ve Pakistan yer almaktadır. İthalat ise çoğunlukla canlı hayvanlar, hububat ve organik kimyasal ürünler gibi sektörlerde yoğunlaşmaktadır. 2019 yılında Kırıkkale'nin ithalat hacmi ise 97,6 milyon dolar olarak kaydedilmiştir.

Sanayi ve Tarımın Ekonomiye Katkısı

Kırıkkale’nin sanayi ve tarım sektörü, ilin ekonomik yapısının en büyük belirleyicilerindendir. İldeki tarım alanlarının büyük bir kısmı tarla arazisi olarak kullanılırken, tarım sektörü hem yerel halkın geçim kaynağını oluşturan hem de il ekonomisine doğrudan katkı sağlayan bir sektördür. Sanayi ise, özellikle kamuya ait büyük sanayi tesislerinin bulunduğu Kırıkkale ilinde önemli bir ekonomik faaliyet alanıdır. MKEK ve TÜPRAŞ gibi büyük sanayi kuruluşları, istihdam yaratmanın yanı sıra sanayiye dayalı yan sektörlerin gelişmesine de olanak tanımaktadır.

Altyapı

Kırıkkale ilinin altyapısı, şehrin büyüyen nüfusu ve sanayileşen yapısıyla uyumlu bir şekilde gelişmiştir. İl, hem karayolu hem de demiryolu ulaşım ağları bakımından stratejik bir konumda bulunmakta olup bu durum ilin ekonomik ve sosyal gelişiminde önemli bir rol oynamaktadır.

Ulaşım Altyapısı

Kırıkkale, kara yolu ve demir yolu ulaşımı açısından oldukça elverişli bir konumda yer almaktadır. Şehirdeki kara yolu ulaşımı, özellikle Ankara-Kırıkkale ve Kırıkkale-Samsun otobanları üzerinden yoğunlaşmaktadır. Kırıkkale il merkezi ile çevre iller arasındaki ulaşım, bu otoyollar sayesinde hızlanmakta ve yoğun trafik akışı sağlanmaktadır. Kırıkkale'ye bağlı ilçeler arasındaki ulaşımı kolaylaştıran karayollarının yanı sıra, demiryolu ağı da önemli bir altyapı unsurudur. Kırıkkale şehir içi ulaşımda, Kırıkkale – Samsun karayolu ve demiryolu üzerinde çalışan araçlar şehir içi trafiğini yönlendirmektedir.

Raylı Sistem Projesi (Kaleray)

Kırıkkale'nin şehir içi ulaşımındaki en önemli yenilik, Kaleray tramvay hattı projesidir. Kırıkkale şehir içi raylı sistemleri, modern taşımacılık anlayışını geliştirmeyi ve trafik yoğunluğunu azaltmayı amaçlayan bir projedir. Kırıkkale il merkezinde yer alan, 12.5 km uzunluğundaki tramvay hattı, şehirdeki ana ulaşım noktalarını birbirine bağlamakta ve önemli yerleşim alanlarından geçmektedir. Bu hattın devreye girmesiyle, şehir içi yolcu taşıma kapasitesinin artırılması hedeflenmektedir. Proje, hız, güvenlik ve düşük maliyet gibi avantajlar sunarak şehir ulaşımına önemli katkılar sağlamayı amaçlamaktadır.

Ulaşım Altyapısının Gelişimi ve Zorluklar

Kırıkkale'deki ulaşım altyapısının gelişimi, şehirdeki artan nüfus ve sanayileşmeyle paralel olarak büyümektedir. Ancak, bu büyüme ile birlikte trafik yoğunluğu ve çevresel sorunlar da artmaktadır. Kırıkkale'deki kara yolu ağı, şehir içindeki önemli sanayi bölgeleri, üniversite ve hastane gibi yerleşim alanlarına ulaşım sağlamak için kritik öneme sahiptir. Bu sebeple, ulaşım altyapısının sürdürülebilir bir şekilde yönetilmesi gerekmektedir. Raylı sistem projeleri ve yeni ulaşım hatlarının eklenmesi, şehirdeki trafik yükünü hafifletmek ve çevresel etkileri azaltmak adına önem taşımaktadır.

Altyapı Yatırımları ve İhtiyaçlar

Kırıkkale'de mevcut altyapı, büyüyen şehir nüfusu ve artan sanayi üretimi ile uyumlu hale getirilmelidir. Altyapı yatırımları, özellikle şehir içi ulaşım sistemlerinin güçlendirilmesi ve trafik yönetiminin iyileştirilmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Kırıkkale ilindeki mevcut altyapının yetersiz kaldığı noktalar, özellikle şehir merkezindeki yoğun trafik ve ulaşım noktasındaki sıkışıklıkla kendini göstermektedir. Bu sebeple, ulaşım altyapısının güçlendirilmesi ve modern sistemlerin devreye alınması, ilin gelecekteki büyüme hedeflerine ulaşabilmesi açısından kritik bir adım olacaktır.

Tarihi Yapılar

• Çeşnigir Köprüsü
• Haydar Sultan Camii ve Türbesi
• Hasandede Camii ve Türbesi
• Sulu Mağara
• Koçubaba Camii ve Türbesi
• Tarihi Evler
• Ballı Camii ve Türbesi
• Şeyh Şamil Camii ve Türbesi
• Taş Mektep / Hacı Taşan Kültür Merkezi
• Karıştıran Kilisesi Mesire Alanı
• Karıştıran Kilisesi

Yönetim

Vali

Kırıkkale'de aktif olarak Valilik görevini Mehmet Makas yürütmektedir. Makas, 09.08.2023 tarih ve 2023/376 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ile Kırıkkale Valisi olarak atanarak, 17.08.2023 tarihinde görevine başladı. Şehirde geçmişten günümüze görev yapmış valiler şu şekildedir:

• Mehmet MAKAS (2023 - )
• Bülent TEKBIYIKOĞLU (2021 - 2023)
• Yunus SEZER (2018 - 2021)
• M. İlker HAKTANKAÇMAZ (2016 - 2018)
• Ali KOLAT (2012 - 2016)
• Hakan Yusuf GÜNER (2009 - 2012)
• Mustafa Bahrettin DEMİRER (2003 - 2009)
• Behiç ÇELİK (1996 - 2003)
• (1993 - 1996)
• Uğur İNAN (1992 - 1993)
• Fikret GÜVEN (1989 - 1992)