Bursa Yenişehir biberi, Latince tür adı Capsicum annuum var. longum olan, Bursa ili Yenişehir ilçesinde üretilen, ince kabuklu, koyu yeşil renkli, parlak görünümlü, uç kısmı sivri yapılı bir biber çeşididir. Biberin uzunluğu 10–25 cm arasında değişir; çapı ise en kalın noktasında, yani sap kısmında 2–5 cm ölçülür. Yenişehir biberi, genel itibariyle tatlı bir tada sahip olmakla birlikte, acı biber örnekleri de bulunmaktadır. Bitki yapısı bakımından Yenişehir biberi, yaklaşık 1 metreye kadar büyüyebilen, toprak üzerinde 4–5 ana dallı, her ana dalda çok sayıda yan dal meydana getiren, dik ve kuvvetli büyüme özelliğine sahip bir türdür. Bitki üzerinde biberler genellikle sarkık durur. Çiçeklenme sürecinde tozlaşma ve döllenme yoluyla meyvede bol miktarda tohum oluşur; bu tohumlar çimlendiğinde toprakta kazık kök oluşur ve bol saçaklı köklü bir yapı gelişir.
Bursa Yenişehir Biberi (AA)
Ayırt Edici Özellikleri
Yenişehir biberi, taze tüketim için uygundur ve taze tüketildiğinde gevrek ve kırılgan bir yapı gösterir. Ürün, üçgen veya yuvarlak kesitli olup sapın meyveye bağlanma şekli düz, C şeklinde veya zarf şeklindedir. Uzun ve orta sivri biberler grubunda sınıflandırılır.
Coğrafi sınırda üretimi 1980’li yıllardan beri yapılmakta olan Yenişehir biberi, bölgesel organizasyonlara (festival, şenlik vb.) konu olmuştur. Ürünün coğrafi sınır ile ün bağı bulunmaktadır; özellikle Yenişehir ilçesinin gece-gündüz sıcaklık farklarının yüksek olması, kumlu veya kumlu-tınlı toprak yapısı, ılıman iklim koşulları ve bölgenin güneşlenme olanakları, ürünün karakteristik özelliklerini belirleyen faktörlerdir.
Üretim Yöntemi: Yetiştiriciliği ve Aşamaları
İklim Gereksinimleri
Bursa Yenişehir biberi, sıcak ve ılıman mevsim koşullarını tercih eden bir tarım bitkisidir. Düşük sıcaklıklar, özellikle -3°C’nin altına inen değerler, bitki üzerinde olumsuz etki yaratır. Bu nedenle, uygun şartlarda yetiştirilen fidelerin nihai dikim alanına aktarılması, ilkbaharda don riskinin ortadan kalkmasının ve hava ile toprak sıcaklığının uygun seviyelere ulaşmasının ardından yapılır.
Toprak Özellikleri
Verimli bir yetiştiricilik için bitkinin kök gelişimine olanak tanıyan, yeterli derinliğe sahip, geçirgen, su tutma kapasitesi yüksek, organik madde ve besin bakımından zengin kumlu veya kumlu-tınlı toprak türleri tercih edilir.
Yetiştirme Yöntemleri
Yenişehir biberi hem serada hem de açık alanda üretilebilir. Tohumlar, yastıklarda veya viyol ve poşet gibi materyallerde uygun koşullarda çimlendirilir ve bu şekilde fide elde edilir. Dikim yapılacak alan, sonbaharda yanmış çiftlik ya da ahır gübresi ile gübrelenir, ardından derin sürüm yapılır. Dikime yakın dönemde, toprak tekrar sürülerek havalandırılır, kök gübresi uygulanır, uygun tarım makineleriyle toprak inceltilir ve yüzey düzleştirilir.
Dikim, genellikle mayıs ayının ilk yarısında yapılır. Arazi üzerinde, dar sıra aralığı 30–35 cm, geniş sıra aralığı ise 70–75 cm olacak şekilde karıklar açılır. Bu karıklara su verilir ve toprak suyun tamamını çekmeden, yaklaşık 25–30 cm uzunluğundaki açık köklü fideler, ortalama 10 cm aralıklarla kök kısmından batırılarak yerleştirilir. Gövdenin dik durabilmesi ve kök kısmının korunması için karık sırtından çamurlu toprak çekilmesi önerilir. Dikim işlemi tamamlandıktan sonra, can suyu verilir.
Sulama Uygulamaları
Dikim sonrası, köklerin toprak içinde gelişmesini desteklemek için iklim koşullarına bağlı olarak 7–10 gün sulama yapılmaz. Ardından, 10–15 gün sonra ilk çapalama ve boğaz doldurma işlemleri yapılır, sonrasında yağmurlama sulama başlatılır. Killi topraklarda ve yoğun yağış dönemlerinde, toprağın havalandırılması için ara sürüm gerçekleştirilmesi önerilir. Üretim dönemi boyunca çoğunlukla damla sulama yöntemi kullanılır ve sulama sıklığı ile süresi bitkinin gelişim durumuna ve iklime göre ayarlanır. Sulama sırasında, suyun karık sırtlarına ve kök boğazına ulaşmaması sağlanmalıdır.
Gübreleme
Sonbaharda, dikim yapılacak alanlara yanmış çiftlik veya ahır gübresi uygulanır. Mart ayında yüzeysel toprak işlemesi yapılır. Fideler dikilmeden önce, toprak analiz sonuçlarına göre uygun kompoze taban gübresi uygulanır ve bu gübre tarım makineleri veya tırmık yardımıyla toprağa eşit şekilde karıştırılır.
Zirai Mücadele
Yabancı otlara karşı çapalama ve ara sürüm yapılır. Bitki hastalıkları, zararlılar ve toprak altı böcekleriyle mücadelede, ilgili yasal düzenlemelere uygun bitki koruma ürünleri kullanılır. Hastalıklardan arındırılmış, sağlıklı bitkilerden tohum veya fide seçilmesi önem taşır. Fidelikler temiz ve hastalıksız alanlarda kurulmalı; aşırı sulama yapılmamalı ve sık havalandırılmalıdır. Fideler karık sırtına dikilmeli ve mümkünse her karık ayrı sulanmalıdır. Gübreleme sırasında aşırı azot kullanımı gibi dengesiz uygulamalardan kaçınılmalıdır.
Hasat İşlemleri
İlk hasat, yetiştirme koşullarına ve iklime bağlı olarak genellikle temmuz başında başlar ve soğuk hava etkisi veya kırağı düşünceye kadar devam eder. Hasat, biberlerin sap kısmından elle toplanması suretiyle yapılır. Toplanan ürünler, gıda ile temasa uygun torba, sepet veya kasalara yerleştirilir. Hasat sırasında zarar görmüş, lekeli veya çürük ürünler ayrıştırılır; böylece ilk tasnif tarlada gerçekleştirilmiş olur. Hasat edilen ürünler işleme ve paketleme depolarına taşınır. Nakliye sürecinde kırılma veya ezilme gibi durumlar kaliteyi olumsuz etkileyebileceğinden, zarar görmüş ürünler ikinci bir ayıklama işlemine tabi tutulur. Son tasnif, istenen renk, boyut ve şekil özelliklerine göre yapılır.
Depolama ve Muhafaza Koşulları
Ürünler kuru, serin, temiz ve kokusuz ortamlarda depolanmalıdır. Ancak, asıl amaç hasat sonrası ürünlerin mümkün olan en kısa sürede tüketiciye ulaştırılmasıdır. Uzun süreli depolamalarda, üst üste yığılmadan, sıcaklık ve nem kontrolü yapılabilen soğuk zincir depoları ve taşıma araçları kullanılmalıdır.
Piyasaya Sunum
Yenişehir biberi, dökme olarak ya da gıda ile temasa uygun ambalajlarda, ilgili gıda mevzuatına uygun etiket bilgileriyle pazara sunulur.
Coğrafi İşaret Tescili ve Denetim
Yenişehir biberi, 24 Kasım 2022 tarihinde 1263 numarayla tescillenmiş, mahreç işareti türünde bir coğrafi işarettir. Tescil başvurusu, 28 Aralık 2021 tarihinde yapılmıştır (Başvuru No: C2021/000540). Tescil ettirenler Yenişehir Belediyesi ve Bursa İli Hayvancılığı Geliştirme Birliği’dir.
Coğrafi işaretin kullanımı, ürün veya ambalajı üzerinde “Yenişehir Biberi” ibaresi ve mahreç işareti amblemiyle yapılır. Bu kullanım mümkün olmadığında, söz konusu ibare ve amblem işletmede kolayca görülebilecek şekilde bulundurulmalıdır.
Denetimler, Yenişehir Belediyesi ve Bursa İli Hayvancılığı Geliştirme Birliği koordinasyonunda, Bursa İl Tarım ve Orman Müdürlüğü ile Yenişehir Ziraat Odasının katılımıyla oluşturulan, en az üç kişilik denetim merci tarafından yürütülür. Denetimler yılda en az bir kez yapılır; gerektiğinde veya şikâyet üzerine ek denetimler uygulanır. Denetim raporları her yıl Türk Patent ve Marka Kurumuna sunulur. Denetim merci, gerektiğinde kamu veya özel kuruluşlardan, uzmanlardan destek alabilir ya da hizmet satın alabilir.
Coğrafi Sınır
Yenişehir biberinin yetiştirildiği coğrafi sınır, Bursa ili Yenişehir ilçesiyle sınırlıdır. Üretim, işleme ve diğer işlemlerin tamamı bu sınır içerisinde gerçekleştirilmelidir.
Denetim Süreci
Yenişehir biberine ilişkin denetimler, Yenişehir Belediyesi ve Bursa İli Hayvancılığı Geliştirme Birliği’nin koordinasyonunda yürütülür. Bu süreçte, Yenişehir Belediyesi, Bursa İli Hayvancılığı Geliştirme Birliği, Bursa İl Tarım ve Orman Müdürlüğü ve Yenişehir Ziraat Odası temsilcilerinden oluşan en az üç kişilik bir denetim kurulu görev alır.
Denetimler, yılda en az bir kez gerçekleştirilir; bunun yanı sıra, şikâyetler veya ihtiyaç duyulan durumlarda ek denetimler yapılabilir. Gerçekleştirilen denetimler, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında raporlanır ve bu raporlar her yıl düzenli şekilde Yenişehir Belediyesi veya Bursa İli Hayvancılığı Geliştirme Birliği tarafından Türk Patent ve Marka Kurumuna iletilir.
Denetim kurulunun sorumluluk alanları arasında, coğrafi işaretin kullanım biçiminin uygunluğunu, üretimin “Üretim Yöntemi” bölümünde belirtilen esaslara uygun şekilde yapılıp yapılmadığını, hasat, depolama ve muhafaza şartlarının uygunluğunu kontrol etmek yer alır. Denetim sırasında belirlenen eksiklikler ve alınması gereken önlemler, ilgili kişi, kurum veya kuruluşa bildirilir.
Ayrıca denetim kurulu, kamu veya özel kuruluşlardan ya da bu kuruluşlarda görev yapan uzman kişilerden denetim sürecinde destek alabilir ya da bu hizmetleri dışarıdan temin edebilir. Ürünün tescil ettireni, hakların korunmasına ilişkin hukuki işlemleri yürütmekle yükümlüdür.
