Avrupa Birliği Zirvesi, 26 Haziran 2025 tarihinde Brüksel’de düzenlenmiş olan, Avrupa Birliği (AB) üye ülkelerinin devlet ve hükümet başkanlarının güncel uluslararası krizler, ekonomik konular ve güvenlik politikaları hakkında kararlar aldığı çok taraflı bir toplantıdır. Zirve, Polonya’nın Avrupa Birliği Konseyi Dönem Başkanlığı altında gerçekleştirilen son liderler zirvesi olma niteliği taşımaktadır.
Avrupa Birliği Zirvesi, 26 Haziran 2025 - (EU Debates)
Zirve Gündemi ve Genel Çerçeve
26 Haziran 2025 tarihinde Brüksel’de gerçekleştirilen Avrupa Birliği Zirvesi, Polonya’nın altı aylık AB Dönem Başkanlığı döneminde düzenlenen son liderler toplantısıdır. Zirve, “Güvenli Avrupa” teması çerçevesinde yürütülen çalışmaların değerlendirilmesine sahne olmuştur. Toplantı, 25 Haziran’da Hollanda’nın Lahey kentinde tamamlanan NATO Zirvesi’nin hemen ardından yapılmıştır. NATO Zirvesi’nde savunma harcamaları konusundaki taahhütler başta olmak üzere pek çok güvenlik başlığı ele alındıktan sonra, AB liderleri Brüksel’e geçiş yaparak Avrupa Birliği Zirvesi’ne katılmıştır.
Toplantıya katılanlar arasında Almanya’nın yeni başbakanı Friedrich Merz de yer almıştır. Bu zirve, Merz’in Avrupa Birliği Konseyi düzeyinde ilk katılımıdır. Zirve programında Ukrayna’daki savaş, Orta Doğu’daki insani durum, Avrupa’nın savunma kapasitesinin artırılması, ABD ile yaşanan ticaret gerilimleri, enerji güvenliği, düzensiz göçle mücadele, Moldova ve Batı Balkanlar’daki siyasi gelişmeler ile iç güvenlik ve krizlere hazırlık gibi geniş bir konu yelpazesi yer almıştır.
Avrupa Birliği Zirvesi, 26 Haziran 2025 - (European Council)
Zirve kapsamında Avrupa Komisyonu ve Avrupa Konseyi Başkanlığı tarafından hazırlanmış raporlar değerlendirilmiştir. Liderler, AB’nin uluslararası alandaki etkisini artırmak amacıyla uygulanacak diplomatik, ekonomik ve askeri öncelikleri tartışmıştır. Ayrıca, Birliğin çok taraflılığa ve uluslararası hukuka bağlılığını güçlendirme yönündeki taahhütleri de yeniden vurgulanmıştır. Zirve sonunda, 2025 yılının sonbahar aylarında yapılacak bir sonraki Avrupa Konseyi toplantısına kadar yürütülecek politika önceliklerini belirleyen bir sonuç bildirgesi kabul edilmiştir.
Dış Politika ve Güvenlik Gündemi
Ukrayna’ya Destek ve Yardım Paketleri
Avrupa Birliği, Ukrayna’ya toplamda 158,6 milyar avroluk mali yardım sağlamıştır. Bu yardım paketi, insani destek, makro finansal yardımlar ve Ukrayna bütçesine doğrudan katkılar içermektedir. Zirvede, bu mali desteğin kesintisiz ve sürdürülebilir şekilde devam etmesi gerektiği vurgulanmıştır. Yardım süreçlerinin uluslararası ortaklarla koordinasyon içinde yürütülmesi yönünde karar alınmıştır. Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy, zirveye video konferans yoluyla katılmış ve ülkesinin mevcut durumu ile beklentilerini liderlere aktarmıştır.
Güvenlik Garantileri ve Askeri Yardımlar
Avrupa Birliği, Ukrayna’ya yaklaşık 59,6 milyar avro tutarında askeri destek sağlamıştır. Zirvede, Ukrayna’nın acil askeri ihtiyaçlarının karşılanması için üye ülkelerden yeni katkılar istenmiştir. Hava savunma sistemleri, insansız hava aracı tehditlerine karşı anti-drone teknolojileri ve mühimmat temini konuları öncelikli gündem maddeleri arasında yer almıştır. Ayrıca, Ukrayna savunma sanayisinin geliştirilmesi, Avrupa savunma tedarik zincirlerine entegrasyonu ve Ukrayna ordusunun eğitim süreçlerinin desteklenmesi yönünde kararlar alınmıştır. Üye devletler, Ukrayna’ya yönelik güvenlik garantileri konusunda hazırlıkların devam etmesi yönünde mutabakata varmıştır.
Ukrayna’nın AB Katılım Süreci
Zirvede, Ukrayna’nın Avrupa Birliği üyelik sürecinde kaydettiği ilerleme değerlendirilmiştir. Avrupa Komisyonu, Ukrayna’nın "temel konular kümesi" olarak adlandırılan müzakere başlıklarını açmaya hazır olduğu yönünde olumlu görüş bildirmiştir. AB liderleri, Ukrayna’nın reform hızını dikkate alarak, üyelik sürecinin hızlandırılması için Ukrayna hükümeti ile Komisyon arasında çalışmaların yoğunlaştırılmasını talep etmiştir. Üye ülkeler, Avrupa Konseyi’nden Ukrayna ile ilgili bir sonraki adımların belirlenmesini istemiştir.
Rusya’ya Yönelik Yaptırımlar ve 18. Yaptırım Paketi Tartışmaları
Avrupa Birliği, Rusya’ya yönelik yaptırımlar kapsamında bugüne kadar 17 paket yürürlüğe koymuştur. Zirvede, 18. yaptırım paketi üzerindeki görüşmeler öne çıkmıştır. Yeni yaptırım paketi, Rusya’nın enerji, finans ve denizcilik sektörlerini hedef alacak şekilde tasarlanmıştır. Bu kapsamda Rus petrolünün taşındığı "gölge filo" olarak bilinen tanker ağının kısıtlanması, mevcut 60 dolar seviyesindeki petrol fiyat tavanının 45 dolara düşürülmesi ve Rus bankalarına yeni işlem yasaklarının getirilmesi önerilmiştir. Macaristan ve Slovakya, bazı enerji alanlarına yönelik yaptırımlara itiraz etmiş ve ek tavizler talep etmiştir. Liderler, yaptırımların uygulanmasında üçüncü ülkeler üzerinden dolanma yollarının engellenmesi için ilave önlemler alınmasına karar vermiştir. Avrupa Konseyi, 18. paket ile ilgili nihai karar sürecinin 2025 Temmuz ayında tamamlanması planlanmaktadır.
Avrupa Birliği Zirvesi, 26 Haziran 2025 - (European Council)
Orta Doğu Gelişmeleri
Gazze’de Ateşkes Çağrısı ve İnsani Durum
Avrupa Birliği Zirvesi’nde, Gazze Şeridi’ndeki kötüleşen insani durum hakkında kapsamlı değerlendirmeler yapılmıştır. Liderler, Gazze’de derhal bir ateşkes ilan edilmesi ve tüm rehinelerin koşulsuz şekilde serbest bırakılması çağrısında bulunmuştur. Avrupa Konseyi, bölgede yaşanan sivil kayıpların sayısını ve açlık seviyesini “kabul edilemez” olarak tanımlamıştır. İsrail’e, Gazze üzerindeki ablukayı tamamen kaldırması ve acil, engelsiz ve sürekli insani yardım akışına izin vermesi çağrısında bulunulmuştur. Ayrıca, Birleşmiş Milletler ve insani yardım kuruluşlarının Gazze’de bağımsız ve tarafsız şekilde çalışabilmesi için gerekli tüm erişim izinlerinin verilmesi talep edilmiştir. Zirvede, Hamas’a kalan rehineleri serbest bırakma çağrısı da tekrarlanmıştır.
AB-İsrail Ortaklık Anlaşması İncelemesi
Avrupa Birliği, Mayıs 2025’te başlattığı AB-İsrail Ortaklık Anlaşması’nın insan hakları yükümlülüklerine uyum bakımından yürüttüğü değerlendirmeyi zirvede liderlerin gündemine sunmuştur. Yapılan inceleme sonucunda, İsrail’in anlaşmanın 2. Maddesi kapsamında yükümlülüklerini ihlal ettiğine dair ciddi tespitler olduğu belirtilmiştir. Liderler, bu değerlendirme doğrultusunda Konsey’in temmuz ayında ek kararlar almasını gündeme getirmiştir. İrlanda ve İspanya başta olmak üzere bazı üye devletler, Ortaklık Anlaşması’nın askıya alınmasını savunmuştur. Ancak, zirve sırasında bu konuda nihai bir karar alınmamıştır.
Batı Şeria’daki Şiddet Olayları ve Yaptırım Tartışmaları
Avrupa Konseyi, Batı Şeria ve Doğu Kudüs’te yaşanan şiddet olaylarını ele almıştır. Liderler, artan İsrailli yerleşimci şiddetini, yasadışı yerleşimlerin genişlemesini ve İsrail’in askeri operasyonlarını kınamıştır. Avrupa Konseyi, aşırı yerleşimci gruplara ve bu gruplara destek sağlayan kişi ve kuruluşlara yönelik ilave yaptırımlar uygulanması için Konsey çalışmalarının hızlandırılmasını istemiştir. Ayrıca, Hamas’a yönelik yeni kısıtlayıcı tedbirlerin hazırlanması çağrısı da yapılmıştır.
İran-İsrail Ateşkesi ve İran’ın Nükleer Programı
Zirvede, İsrail ile İran arasında ABD arabuluculuğunda sağlanan ateşkes süreci değerlendirilmiştir. Avrupa Konseyi, çatışmaların durmasını memnuniyetle karşıladığını belirtmiş ve taraflara uluslararası hukuka saygı, itidal ve yeni bir tırmanışa yol açacak adımlardan kaçınma çağrısı yapmıştır. İran’ın nükleer programına ilişkin olarak Avrupa Birliği, İran’ın Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması (NPT) kapsamındaki yükümlülüklerini eksiksiz şekilde yerine getirmesi gerektiğini yinelemiştir. Avrupa Birliği, İran’a yönelik diplomatik çabalarını sürdüreceğini ve sorunun yalnızca müzakere yoluyla çözülebileceğini vurgulamıştır.
Suriye, Lübnan ve Sahel Bölgesi Gelişmeleri
Zirvede, Suriye’deki gelişmeler kapsamında Avrupa Birliği’nin ekonomik yaptırımların aşamalı ve geri alınabilir şekilde kaldırılması süreci değerlendirilmiştir. AB, Suriye’de kapsayıcı ve barışçıl bir siyasi geçiş sürecinin desteklenmesi gerektiğini vurgulamıştır. Ayrıca, Şam’daki Mar Elias Kilisesi’ne yönelik terör saldırısı kınanmış ve sorumluların hesap vermesi gerektiği belirtilmiştir.
Lübnan konusunda, AB liderleri, ülkedeki ekonomik ve güvenlik istikrarını sağlama çabalarına desteklerini yinelemiştir. Lübnan’daki Birleşmiş Milletler Geçici Görev Gücü’nün (UNIFIL) istikrarlaştırıcı rolü vurgulanmış ve tüm tarafların 27 Kasım 2024 tarihli ateşkes anlaşmasının hükümlerine uyması istenmiştir.
Sahel bölgesiyle ilgili olarak ise, Avrupa Konseyi, bölgedeki kötüleşen güvenlik ortamına dikkat çekmiş ve AB’nin bölgedeki istikrara yönelik katkılarının sürdürüleceğini ifade etmiştir. Sahel ve çevresindeki kıyı devletlerinde güvenlik ve kalkınma çabalarına destek verilmesi kararlaştırılmıştır.
Avrupa Birliği Zirvesi, 26 Haziran 2025 - (European Council)
Avrupa Savunma ve Güvenlik Politikaları
Avrupa Birliği Zirvesi’nde, Avrupa’nın savunma ve güvenlik kapasitesinin artırılması amacıyla alınacak önlemler kapsamlı biçimde ele alınmıştır. Avrupa Birliği, Avrupa Savunma Eylem Fonu (SAFE) adlı yeni bir finansman mekanizmasını yürürlüğe koymuştur. Zirvede, SAFE programı kapsamında yapılacak yatırımların hızla başlatılması için gerekli düzenlemelerin tamamlandığı belirtilmiştir. Üye devletlerin savunma harcamalarını artırabilmesi amacıyla, İstikrar ve Büyüme Paktı kapsamında “kaçış maddesi” olarak bilinen bütçe esneklik düzenlemelerinin devreye alınacağı bildirilmiştir. Ayrıca, savunma alanındaki özel yatırımların teşvik edilmesi için Avrupa Yatırım Bankası’nın fonlama kapasitesinin artırılması talep edilmiştir.
Liderler, Avrupa Savunma Sanayi Programı (EDIP) konusunda Konsey’de varılan siyasi anlaşmayı memnuniyetle karşılamıştır. Bu programın, Avrupa Birliği üyesi ülkelerin savunma sanayi kapasitelerini artırma ve tedarik süreçlerini hızlandırma amacıyla uygulanacağı belirtilmiştir. Zirvede ayrıca, “Savunma Hazırlık Omnibus” teklifleri üzerindeki müzakerelerin hızlandırılması gerektiği ifade edilmiştir. Küçük ve orta ölçekli işletmeler ile orta ölçekli şirketlerin üretim kapasitelerinin artırılması amacıyla destekleme önlemleri planlanmıştır.
Avrupa Konseyi, Avrupa Birliği’nin savunma politikalarının NATO ile tam uyumlu şekilde geliştirilmesi gerektiğini vurgulamıştır. NATO üyesi olan AB ülkeleri için kolektif savunmanın temelinin NATO olmaya devam ettiği belirtilmiştir. Lahey’de düzenlenen NATO Zirvesi’nde kabul edilen yüzde 5 savunma harcama hedefi doğrultusunda, AB üye ülkelerinin kendi yükümlülüklerini yerine getirmeleri gerektiği ifade edilmiştir. Zirvede, savunma harcamalarının daha etkin, hızlı ve ortaklaşa gerçekleştirilmesi gerektiği konusunda görüş birliği sağlanmıştır.
Zirvede, AB toprakları içinde askeri ekipman ve personel hareketliliğinin artırılması amacıyla lojistik altyapı projelerinin hızlandırılması çağrısı yapılmıştır. Avrupa Komisyonu ve Yüksek Temsilci’den, askeri hareketliliği kolaylaştıracak yeni öneriler hazırlamaları istenmiştir. Ayrıca, Avrupa Savunma Ajansı bünyesinde ortak tedarik, standartizasyon ve talep birleştirme konularında yürütülen çalışmalara hız verilmesi kararlaştırılmıştır. Stratejik kabiliyetler, inovasyon, yeni teknolojiler ve savunma sanayi için özel öneme sahip alanlarda Ar-Ge projelerinin desteklenmesi gündeme alınmıştır.
Avrupa Konseyi, savunma yatırımlarının finansmanında özel sektör kaynaklarının harekete geçirilmesi gerektiğini vurgulamıştır. Bu kapsamda, Avrupa Yatırım Bankası'nın savunma sektörüne yönelik mevcut kredi sınırlamalarını yeniden değerlendirmesi talep edilmiştir. Ayrıca, Avrupa Birliği’nin doğu sınırları başta olmak üzere kara, hava ve deniz sınırlarının korunmasına yönelik önlemler ve askeri caydırıcılık politikaları zirvede tartışılmıştır.
Avrupa Birliği Zirvesi, 26 Haziran 2025 - (European Council)
Ticaret ve Ekonomik İlişkiler
Avrupa Birliği Zirvesi’nin 26 Haziran 2025 tarihli oturumunda, Amerika Birleşik Devletleri tarafından uygulanan ve gündemde olan yeni gümrük tarifeleri, zirvede öncelikli tartışma başlıklarından biri olmuştur. ABD Başkanı Donald Trump’ın çelik ve alüminyum ithalatına yüzde 50, otomotiv sektörüne yüzde 25 ve diğer ürünlere yüzde 10 oranında gümrük vergisi uygulama tehdidi, AB liderlerinin dikkatini çekmiştir. Trump’ın, İspanya’nın savunma harcamaları konusundaki tutumunu gerekçe göstererek, bu ülkeye yönelik yeni ticaret tarifeleri uygulama tehdidinde bulunması da zirve gündeminde yer almıştır. Liderler, ABD ile ticaret ilişkilerinde ortak bir tutum belirlenmesi ve Avrupa Komisyonu’nun ABD ile sürdürülen ticaret müzakerelerinde izleyeceği yol haritasını netleştirmesi yönünde karar almıştır. Avrupa Komisyonu'na, 9 Temmuz 2025 tarihine kadar ABD ile yürütülen ticaret görüşmeleri hakkında liderlere geri bildirim sunması talimatı verilmiştir.
Zirvede, Avrupa Birliği iç pazarının rekabet gücünün artırılması amacıyla yeni stratejik adımlar tartışılmıştır. Liderler, Avrupa Tek Pazarı’nın derinleştirilmesi, mal ve hizmet dolaşımı önündeki engellerin kaldırılması ve pazar bütünlüğünün korunması gerektiğini vurgulamıştır. Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanan “Avrupa İç Pazarının Basitleştirilmesi, Sorunsuz Hale Getirilmesi ve Güçlendirilmesi Stratejisi” ile “AB Startup ve Büyüme Stratejisi” zirvede değerlendirilmiştir. Bu stratejilerin hızla uygulanması yönünde çağrıda bulunulmuştur.
Liderler, Avrupa endüstriyel temelinin ve teknolojik liderliğin güçlendirilmesi gerektiğini belirtmiş ve özellikle otomotiv, denizcilik, havacılık, çelik, metal ve kimya sektörlerindeki yapısal sorunlara çözüm üretilmesi gereğini vurgulamıştır. Küçük ve orta ölçekli işletmelerin Avrupa ekonomisindeki merkezi rolüne atıf yapılmış, enerji yoğun sektörler için özel destek mekanizmaları önerilmiştir. Ayrıca, Avrupa Birliği’nin küresel ticaretteki etkinliğini artırmak amacıyla uluslararası Euro’nun rezerv para ve işlem para birimi olarak rolünün güçlendirilmesi yönünde çalışma yapılması kararlaştırılmıştır.
Zirvede, Avrupa Birliği içinde aşırı regülasyon ve idari yüklerin azaltılması amacıyla daha sade ve akılcı mevzuat uygulamalarının hayata geçirilmesi gerektiği vurgulanmıştır. Avrupa Komisyonu'nun, regülasyon süreçlerinin sadeleştirilmesine yönelik hazırladığı “Basitleştirme Paketleri”ne ilişkin çalışmaların hızlandırılması istenmiştir. Ayrıca, enerji piyasalarındaki küresel istikrarsızlık ve fiyat dalgalanmalarının Avrupa rekabetçiliği üzerindeki etkileri de tartışılmıştır. Avrupa liderleri, 2030 yılına kadar tam entegre ve bağlantılı bir Avrupa Enerji Birliği’nin kurulması gerektiğini belirtmiş, enerji güvenliği ve arz istikrarının artırılması yönünde ek önlemler alınmasını kararlaştırmıştır. Enerji bağımlılığının azaltılması, enerji üretiminin artırılması ve yasal belirlilik sağlanması konularında Komisyon’un üye ülkelerle iş birliğini sürdürmesi talep edilmiştir. Ayrıca, Slovakya ile Komisyon arasında enerji geçiş süreçlerine ilişkin yürütülen iş birliği sürecinin desteklenmesi çağrısında bulunulmuştur.
Avrupa Birliği Zirvesi, 26 Haziran 2025 - (European Council)
Göç ve Sınır Yönetimi
Avrupa Birliği Zirvesi’nde göç ve sınır güvenliği başlıkları yeniden gündeme alınmıştır. Liderler, düzensiz göçle mücadele, geri gönderme süreçlerinin hızlandırılması ve AB dış sınırlarının etkin kontrolü konularında mevcut önlemleri gözden geçirmiştir. Üye devletler, özellikle dış boyutlu göç politikalarının güçlendirilmesi için üçüncü ülkelerle kapsamlı ortaklıkların önemine dikkat çekmiştir.
Zirvede, güvenli üçüncü ülkeler ve güvenli menşe ülkeler kavramlarının AB düzeyinde ortak şekilde tanımlanması yönünde süren çalışmalar değerlendirilmiştir. Ayrıca, insan kaçakçılığı ve göçmen kaçakçılığıyla mücadelede AB araçlarının daha etkin kullanılması kararlaştırılmıştır. Almanya Başbakanı Friedrich Merz’in, Almanya'nın göç politikalarında daha sert bir yaklaşım benimseyeceğini vurgulayan açıklamaları dikkat çekmiştir. Zirvede, Avrupa Komisyonu’nun sunduğu son yasal öneriler üzerinde müzakerelerin hızlandırılması çağrısında bulunulmuştur.
AB Genişleme Politikası
Avrupa Birliği Zirvesi’nde, Moldova ve Batı Balkanlar ile ilgili genişleme süreci değerlendirilmiştir. Liderler, 4 Temmuz 2025 tarihinde gerçekleştirilecek ilk Moldova-AB Zirvesi öncesinde, Moldova’nın egemenliği, toprak bütünlüğü ve demokratik reform sürecine desteklerini yinelemiştir. Moldova’nın AB üyeliğine yönelik reform adımlarının olumlu bulunduğu belirtilmiş, Komisyon’un yaptığı değerlendirme doğrultusunda müzakere başlıklarının açılması için Konsey’e çağrıda bulunulmuştur.
Batı Balkanlar konusu da zirvede ele alınmıştır. Avrupa Konseyi, Batı Balkan ülkeleriyle süregelen entegrasyon sürecinin hızlandırılması gerektiğini vurgulamış ve bölgedeki reform çabalarının desteklenmesi kararlaştırılmıştır. Liderler, genişleme sürecinin aşamalı, tersine çevrilebilir ve liyakate dayalı şekilde yürütüleceğini ifade etmiştir. Avrupa Birliği’nin Batı Balkanlar’daki geleceğe yönelik stratejik taahhüdü bir kez daha teyit edilmiştir.
İç Güvenlik ve Kriz Yönetimi
Avrupa Birliği Zirvesi’nde iç güvenlik ve krizlere hazırlık konuları kapsamlı şekilde ele alınmıştır. Liderler, organize suç, terörizm, radikalleşme ve çevrim içi ve çevrim dışı şiddet içeren aşırılık gibi tehditlerin Avrupa vatandaşları için ciddi bir güvenlik riski oluşturduğunu vurgulamıştır. Zirvede, suç örgütlerinin yasal iş dünyasına sızmasının kamu maliyesi ve Tek Pazar üzerindeki olumsuz etkilerine dikkat çekilmiştir.
Avrupa Konseyi, Avrupa İç Güvenlik Stratejisi doğrultusunda AB kurumları ve üye devletlerin tüm mevcut araçları en etkin şekilde kullanması gerektiğini belirtmiştir. Komisyon tarafından sunulan iç güvenlik stratejisi belgesi temelinde, kolluk kuvvetleri ve yargı organları arasında veri paylaşımı, uluslararası iş birlikleri ve üçüncü ülkelerle iş birliği alanlarında yeni önlemler alınması yönünde çağrıda bulunulmuştur.
Kriz yönetimi ve dayanıklılık politikaları kapsamında, Avrupa Hazırlık Birliği Stratejisi zirvede görüşülmüştür. Liderler, üye devletlerin tüm toplum kesimlerini kapsayan, her türlü riske karşı hazırlıklı olmayı amaçlayan ve krizlere karşı direnç kapasitesini artırmayı hedefleyen bir yaklaşım benimsemesi gerektiğini ifade etmiştir. Avrupa Komisyonu’ndan, kritik altyapıların korunması ve sivil koruma kapasitesinin güçlendirilmesi konularında yeni öneriler geliştirmesi istenmiştir. Ayrıca, hibrit tehditler ve siber saldırılar karşısında AB’nin dayanıklılığının artırılması gereği vurgulanmıştır.
