Hopa, Artvin ilinin kuzeydoğusunda, Karadeniz kıyısında yer alan ve Gürcistan sınırına yakınlığıyla öne çıkan bir sahil ilçesidir. 289 km² yüzölçümüne sahip olan ilçe; doğuda Sarp, güneyde Borçka, batıda Arhavi ve kuzeyde Karadeniz ile çevrilidir. Yüzey şekilleri, Karçal, Sultanselim ve Balıklı Dağları’nın dik yamaçları ile dar kıyı şeridinden oluşur.

1513 m yüksekliğindeki Yavuz Sultan Selim Tepesi, ilçenin en yüksek noktasıdır. 2024 yılı itibarıyla 27.806 nüfusa sahip olan Hopa; tarım, balıkçılık, sınır ticareti ve liman faaliyetlerinin şekillendirdiği bir ekonomi yapısına sahiptir. Ayrıca, Sarp Sınır Kapısı ve Hopa Limanı üzerinden gerçekleşen dış ticaretin yanı sıra zengin doğası, göç yolu üzerindeki konumu ve kültürel çeşitliliği ile bölgesel öneme sahip bir yerleşimdir​.

^{Hopa (Hopa İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü)}

Tarihçe

Hopa ve çevresinin Osmanlı İmparatorluğu'na katılma süreci Yavuz Sultan Selim’in Trabzon Valiliği döneminde başlamıştır. 1490–1512 yılları arasında, Selim’in bölgeye düzenlediği askerî seferler sonucunda Hopa Osmanlı egemenliğine dâhil edilmiştir. 1509 yılında, günümüzde Türkiye sınırları dışında kalan Gönye Kalesi’nin fethiyle oluşturulan sancak sistemine bağlanan Hopa, böylece Osmanlı idarî yapısına resmî olarak katılmıştır.

1578 yılında Lala Mustafa Paşa tarafından Ahıska merkezli Çıldır Eyaleti’nin kurulmasıyla Hopa, bu eyaletin sınırları içine dâhil edilmiştir. Ardanuç Sancağı’ndan sonra Livana Sancağı’na bağlanan bölge, Osmanlı taşra yönetiminde uygulanan “yurtluk ve ocaklık” ile “zeamet ve tımar” sistemiyle idare edilmiştir. 1829 tarihli Edirne Antlaşması ile Ahıska’nın Rusya’ya bırakılması sonucu Hopa, Trabzon Eyaleti’ne bağlı Batum Sancağı’nın bir parçası olmuştur.

1877–1878 Osmanlı–Rus Savaşı sonrasında imzalanan Kars–Ardahan Antlaşması uyarınca, Hopa ve Kemalpaşa Bucağı’na kadar olan bölge Rusya’ya bırakılmıştır. Ancak bu durum, 1878 itibarıyla Hopa’nın yeniden Rize Sancağı’na bağlanmasıyla sona ermiştir. 1883 yılında ilçe teşkilatı kurulmuş; I. Dünya Savaşı sırasında 23 Şubat 1915’te Rus işgaline uğramıştır. 31 Mart 1917 tarihli Brest-Litovsk Antlaşması’nın ardından Rus birlikleri geri çekilmiş; 14 Mart 1918’de Türk Ordusu Hopa’ya girerek ilçeyi yeniden Türkiye topraklarına katmıştır.

Cumhuriyet’in ilk yıllarında Rize iline bağlı bir ilçe olarak yönetilen Hopa, 1936 yılında Artvin iline bağlanmıştır. Bu tarihte üç bucak ve yetmiş bir köyden oluşan idarî yapısı, ilerleyen yıllarda değişikliğe uğramıştır. 5071 sayılı Kanun ile Fındıklı Bucağı 1 Ocak 1948 tarihinde Rize’den ayrılarak ilçe olmuştur. 6324 sayılı Kanun ile Arhavi Bucağı da 1 Haziran 1954’te Hopa’dan ayrılmış ve ayrı bir ilçe hâline getirilmiştir.

Günümüzde “Hopa” adı, 16. yüzyılda Yavuz Sultan Selim’in bölgeye verdiği “Hop” (Acemce'de “güzel” anlamına gelen) kelimesine dayanmaktadır. Trabzon Valiliği döneminde düzenlediği bir sefer sırasında, Hopa’nın arkasındaki dağlarda konaklayan Sultan Selim’in sahil yerleşimini bu adla anmaya başladığı aktarılmaktadır. Zamanla halk dilinde “Hop” biçiminde söylenen bu ad, bugünkü “Hopa” formuna dönüşmüştür.

Coğrafya ve İklim

Hopa ilçesi, Artvin ilinin Karadeniz kıyısında, deniz seviyesinden 0 ila 600 metre arasında değişen yükseltilerle konumlanmıştır. İlçenin yüzölçümü 289 km²’dir. Bölge, kuzeyde Karadeniz, batıda Karçal Dağları, doğuda Balıklı Dağı uzantıları ve güneyde Sultanselim Dağları ile çevrilidir. Kıyı şeridi, doğrudan Karadeniz’e açılan dik yamaçlar ve dar vadilerle tanımlanmaktadır.

Karçal Dağları, batı yönünden yükselerek 3 000 metreyi aşan zirveleriyle ilçenin batı coğrafyasını şekillendirir. Balıklı Dağı ilçe doğusunda yer alırken, Sultanselim Dağları güney yönündeki topoğrafik yapı üzerinde etkili olur. Denize paralel uzanan bu sıradağlar arasında yer alan vadiler, verimli düzlükler ve yaylalar içermektedir. Bölgedeki en yüksek nokta, 1 513 metre rakımlı Yavuz Sultan Selim Tepesi’dir.

İklim, Karadeniz’in etkisiyle sıcak-ılıman (Cfb) özellik taşımaktadır. Yıllık ortalama sıcaklık 13,1 °C, yıllık ortalama yağış miktarı ise yaklaşık 2 435 milimetredir. Yağışlar yıl boyunca düzenli olarak dağılır; en yoğun yağış sonbahar ve kış aylarında gerçekleşir.

Bitki örtüsü, deniz seviyesinden yüksek dağ eteklerine doğru kademeli olarak değişkenlik gösterir. Kıyı düzlüğünde fındık bahçeleri ve yer yer çay tarımı yapılmaktadır. Orta yükseltilerde geniş yapraklı ağaç türlerinden oluşan ormanlar (kayın, gürgen, kızılağaç), daha yüksek seviyelerde ise ladin ve köknar ormanları gözlemlenir. Zirvelere yaklaştıkça alpin çayır ve mera ekosistemleri ortaya çıkar. Bu bitki çeşitliliği, bölgedeki yüksek nem oranı ve bol yağışla birlikte, Hopa’nın Karadeniz iklim tipine özgü doğal örtüsünü oluşturmaktadır.

Nüfus ve Demografi

Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) verilerine göre, Hopa ilçesinin 2024 yılı nüfusu 27.806’dır. İlçe, 289 km²’lik yüzölçümü üzerinde yaklaşık 98 kişi/km² nüfus yoğunluğuna sahiptir. Yerleşim, daha çok kıyı şeridinde ve vadilerde yoğunlaşmış; yüksek kesimlerdeki köyler ise daha seyrek bir yerleşim yapısına sahiptir.

İlçe merkezinde yer alan yedi mahallede toplam 23.369 kişi yaşamaktadır. Ortahopa Mahallesi, 5.794 kişiyle en yüksek nüfusa sahip mahalle konumundadır. Kuledibi ve Sugören mahalleleri de yoğun nüfuslu diğer yerleşimlerdir. Hopa’ya bağlı on altı köyde toplam 4.437 kişi ikamet etmektedir. Bu köyler arasında Başoba gibi bazı yerleşimlerde nüfus 500’ü aşarken, diğer köylerde daha küçük ve dağınık topluluklar hâkimdir.

İlçede son on beş yıldır gözlenen genel nüfus azalmasının temel nedeni, genç nüfusun eğitim ve istihdam olanakları için büyük kentlere göç etmesidir. Tarım işçiliğine dayalı mevsimlik hareketlilik ve geçici istihdam olanakları kısa dönemli nüfus dalgalanmalarına yol açsa da, kalıcı ikamet eden nüfusta düşüş eğilimi gözlemlenmektedir. Cinsiyet oranı büyük ölçüde dengeli olup, düşük doğum oranları ve artan ortalama yaşam süresi nedeniyle nüfusun yaş ortalaması yükselmektedir.

Bu demografik gelişmeler, hizmet sunumu ve altyapı planlamasında yeni yaklaşımların benimsenmesini gerektirmektedir. Özellikle kırsal mahallelerde yaşayan yaşlı nüfusun sağlık, eğitim ve sosyal hizmetlere erişimini kolaylaştırmaya yönelik düzenlemelere ihtiyaç duyulmaktadır. Aynı zamanda, yerel ekonomik olanakları iyileştirmeye yönelik genç nüfusu destekleyici istihdam politikaları geliştirilmesi, ilçenin demografik dengesinin korunması ve bölgesel gelişimin sürdürülebilirliği açısından önem taşımaktadır.

Ekonomi

Hopa’nın ekonomik yapısı, iki ana eksen etrafında şekillenmektedir: kıyıdan 400–600 metre yükselti bandına kadar uzanan verimli tarım arazilerinde yürütülen tarımsal üretim ile Hopa Limanı ve Sarp Sınır Kapısı çevresinde gelişen ulaştırma ve ticaret faaliyetleri.

Bölgenin dağlık topoğrafyasına rağmen, işlenebilir tarım arazileri yerel iklim koşullarına uygun olarak değerlendirilir. Kıyı şeridinden iç kesimlere doğru çay ve fındık bahçeleri, turunçgiller, kivi ve kara üzüm bağları yer almaktadır. Arazilerin büyük kısmında makineli tarım uygulanamamaktadır; bu nedenle tarımsal üretim çoğunlukla emek yoğun ve geleneksel yöntemlere dayalıdır. Vadilerde mısır ve çeşitli sebze türleri de yetiştirilmektedir.

Hayvancılık, topografik sınırlılıklar nedeniyle ticari ölçekte gelişmemiştir. Büyükbaş ve küçükbaş hayvan besiciliği ile kümes hayvancılığı ve arıcılık, genellikle hane halkı ihtiyacını karşılayacak düzeyde sürdürülmektedir. Buna karşın, Karadeniz kıyısında sürdürülen balıkçılık faaliyetleri, hem yerel tüketim hem de bölgesel su ürünleri ticareti açısından önemli bir yer tutmaktadır.

İlçedeki sanayi faaliyeti sınırlıdır. Bölgede üç çay fabrikası, bir un fabrikası ve Türkiye Elektrik İletim A.Ş.’ye (TEİAŞ) ait bir termik santral faaliyet göstermektedir. Ayrıca K.B.İ.A.Ş. ve POAŞ’a ait depolama ve dağıtım tesisleri, ilçeye lojistik katkı sağlamaktadır. Çay fabrikaları yerel üretimi işleyerek bölgesel ve ulusal pazarlara sunarken, un fabrikası bölgedeki hububat işleme kapasitesini desteklemektedir.

^{Hopa Çayı (T.C. Hopa Kaymakamlığı)}

Hopa Limanı, ilçenin ticari altyapısında merkezi bir konuma sahiptir. Doğu Karadeniz’in doğu ucunda konteyner elleçleme kapasitesine sahip tek liman olan Hopa Limanı, yaklaşık 100.000 metrekarelik sahası ve modern yükleme-boşaltma donanımlarıyla çeşitli liman hizmetlerini sunmaktadır. Sarp Sınır Kapısı’na yaklaşık 15 kilometre mesafede bulunan liman, yalnızca deniz taşımacılığı değil, aynı zamanda karayolu üzerindeki transit ticaret için de önemli bir lojistik merkez niteliğindedir.

Sarp Gümrük Sahası’nda faaliyet gösteren Hopa Gümrük Müdürlüğü ile Sarp Gümrük Müdürlüğü, toplam 154 personel ile eşgüdümlü çalışmaktadır. Gümrük işlemlerinin koordinasyonu, Sarp Mülki İdare Amirliği tarafından yürütülmektedir. Bu yapı, ithalat ve ihracat süreçlerinin düzenli şekilde işlemesini sağlayarak Hopa’nın bölgesel ticaret faaliyetlerindeki rolünü desteklemektedir.

Sonuç olarak Hopa ekonomisi; emek yoğun tarım, küçük ölçekli hayvancılık ve balıkçılık, sınırlı sanayi üretimi ile gelişmiş bir lojistik ve sınır ticareti altyapısını bir arada barındırmaktadır. Liman ve gümrük kapasitelerinin gelişmesi, ilçenin ulusal ekonomideki etkinliğini artırmakta; tarıma ve deniz ürünlerine dayalı bilgi birikimi ise yerel sosyoekonomik yapının devamlılığını sağlamaktadır.

Turizm, Kültür ve Mutfak

Hopa ve çevresi, doğal yapısı, iklimsel özellikleri ve jeopolitik konumu sayesinde çeşitli turizm faaliyetlerine ev sahipliği yapmaktadır. İlçede öne çıkan başlıca turizm alanları ve etkinlikler şunlardır:

Kuş Gözetleme: Hopa çevresindeki dağlık alanlar, göçmen kuşların geçiş güzergâhları üzerinde yer almakta olup, Mart ile Kasım ayları arasında kuş gözlemi yapılmasına olanak tanımaktadır.

Kaçkar Sıradağları: Rize–Hopa sınırında konumlanan Kaçkar silsilesi, Altıparmak (3.480 m), Kavran (3.932 m) ve Verçenik (3.710 m) zirveleriyle dağcılık ve doğa sporları için uygun koşullar sunmaktadır.

Akarsu Turizmi: İlçeye yakın bölgelerde yer alan Çoruh Nehri’nde kano ve rafting gibi su sporları düzenlenmekte, bu etkinlikler macera turizmi kapsamında değerlendirilmektedir.

İlçede halk oyunları, yerel müzik ve geleneksel saz kullanımı, el sanatları ve halk mimarisi gibi kültürel faaliyetler sürdürülmektedir. Bu unsurlar, Artvin genelinde tanımlanmış kültürel yapı içinde yer almaktadır.

Hopa mutfağı, Artvin yöresel mutfak kültürünün bir parçası olup çeşitli yerel yemekleri içermektedir. Yöresel mutfakta öne çıkan başlıca yemekler şu şekildedir:

• Süt ve süt ürünlerinden yapılan yemekler: Peynir kuymağı, kaymak kuymağı.
• Sebze ve kır otlarından yapılan yemekler: Dağ pancarı, kuş yemeği, gımı, yaban semizotu, ebegümeci; ayrıca taze asma yaprağı ve lahana ile hazırlanan sarmalar; “Puçuko” adlı kurutulmuş fasulye yemeği.
• Hamur işleri: Laz böreği, katmer, erişte, hınkal, çergebaz, bişi, lokum.
• Et yemekleri: Kışlık kavurma, ağaç şişte hazırlanan kebaplar.
• Taneli yemekler: Keşkek, gendima, herisa, şilav.
• Tatlılar: Hasuta, kaysefe, zurbiyet, ballı lokum.
• Çorbalar: Püşürük çorbası, ayran çorbası, tutmaç çorbası, soğan harşosu, çinçar çorbası.