İznik Müşküle üzümü, Türkiye’nin Bursa ili İznik ilçesine özgü, iri taneli, hafif eliptik şekilli ve kalın kabuklu bir sofralık üzüm çeşididir. Sarı-yeşil renkte olup güneş gören tarafları hasada yakın dönemde kızaran bu üzüm, coğrafi işaret tesciline sahiptir ve yalnızca belirlenen coğrafi sınırda üretilmektedir. Bölgenin denize yakınlığı, yaklaşık 1000 metre rakımı, iklimi ve toprak yapısı, üzümün sert, sulu ve geç olgunlaşan karakterini belirler. Geleneksel terbiye sistemleri ve budama yöntemleriyle yetiştirilen İznik Müşküle üzümü, ekim sonundan kasım ayına kadar hasat edilip dayanıklılığı sayesinde uzun süre muhafaza edilebilir.

^{İznik Müşküle Üzümü (AA)}

Genel Özellikler

İznik Müşküle üzümü, Türkiye’nin Bursa ilinin İznik ilçesinde yetiştirilen, coğrafi işaret tescilli bir üzüm çeşididir. Tescil numarası 869 olan bu ürün, 20 Ağustos 2021 tarihinde menşe adı olarak tescillenmiş ve bu kapsamda İznik Belediyesi tarafından korunmaktadır. Başvuru numarası C2020/413, başvuru tarihi ise 24 Kasım 2020’dir.

Fiziksel ve Morfolojik Özellikler

İznik Müşküle üzümünün en belirgin fiziksel özelliği, tanelerinin çok iri, hafif eliptik şekilli ve kalın kabuklu olmasıdır. Renkleri puslu, şeffaf ve sarı-yeşil tonlarındadır; hasat dönemine yakın, güneş gören yüzeylerinde kızarma meydana gelir. Ürünün salkımları kanatlı konik formda olup ortalama 400-500 gram ağırlığındadır ve salkım sıklığı dolgun olarak tanımlanır. Tane rengi kehribar sarısı, eti sert ve sulu, büyüklüğü yaklaşık 5 gramdır. Çekirdek sayısı 1 ila 4 arasındadır.

Ekolojik ve Coğrafi Faktörler

İznik Müşküle üzümünün karakteristik özelliklerini kazanmasında yetiştiği coğrafi sınırın ekolojik koşulları büyük rol oynar. İznik ilçesinin denize yakınlığı, yaklaşık 1000 metre rakıma sahip arazi yapısı, toprak yapısı ve iklim koşulları, üzümün sert, sulu ve iri taneli olmasına etki etmektedir. İznik Müşküle üzümü, geç olgunlaşan bir çeşittir ve diğer sofralık üzüm türlerinden 3-4 hafta sonra olgunluğa erişir. Bu özelliği, muhafaza süresinin uzun olmasını sağlar.

Üretim ve Yetiştirme Yöntemleri

Terbiye ve Budama

İznik Müşküle üzümü üretiminde geleneksel Goble Terbiye ve Telli Terbiye sistemleri uygulanır. Budama işlemleri yılda iki defa yapılır: kış budaması ve yaz budaması. Kış budamasında, önceki yıl oluşmuş yıllık dalların (çubukların) %70-80’i kesilerek çıkarılır. Yaz budamasında ise uç alma veya benzeri işlemlerle, toplam yeşil aksamın %30-40’ı asmadan uzaklaştırılır.

Toprak İşleme

Toprak işleme, hava ve su dengesini sağlamak ve toprak sıcaklığını düzenlemek amacıyla yapılır. Sonbaharda 20-25 cm derinliğe kadar işlenen toprak, kesekli bırakılarak kış yağışlarının toprağa işlemesi sağlanır. İlkbahar ve yaz aylarında daha yüzlek (10-15 cm) yapılan toprak işlemesiyle, yabancı otlar temizlenir, yağış veya sulama sonrası oluşan kaymak tabakası kırılarak toprağın havalanması sağlanır ve su kaybı azaltılır.

Gübreleme ve Sulama

Asma gelişiminin sürdürülebilmesi ve ürün kalitesinin korunabilmesi için topraktan eksilen besin maddeleri her yıl hem organik hem de inorganik gübrelerle geri kazandırılır. Sulama, bölgedeki nem, yağış ve gübreleme durumlarına göre çiçeklenme döneminde 2-3 defa yapılır.

İlaçlama

Bağlarda karşılaşılabilecek hastalıklara karşı, Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından belirlenen prosedürlere uygun şekilde ilaçlama yapılır.

Hasat ve Sonrası İşlemler

Hasat, üzüm olgunlaştığında gerçekleştirilir. Olgunluğun belirlenmesinde, üzümün rengi, salkım sapı ve iskeletin rengi, çekirdek rengi, tane etinden çekirdeğin ayrılma durumu ve lezzet faktörleri dikkate alınır. İznik Müşküle üzümü, geç olgunlaşma ve dayanıklılık özellikleri sayesinde ekim sonu ve kasım ayı boyunca hasat edilebilir. Sağlıklı bir bakım uygulanan bir bağda, dekardan yaklaşık 2-2,5 ton ürün elde edilir.

Ayıklama ve Ambalajlama

Hasat sonrası, hastalıklı, çürük, ezik, güneş veya ilaç yanığı bulunan üzümler ince uçlu makaslarla ayıklanır. Ürünler, standart üzüm kasalarına, geri dönüşümlü ambalajlara veya plastik ve kalın mukavva kaplara yerleştirilir. Yükleme sırasında, kasaların sallanmaması ve ayaklarının tam oturması sağlanır; tavan ile sandıklar arasında hava sirkülasyonu için yaklaşık 50 cm boşluk bırakılır.

Taşıma ve Depolama

Ürün kısa mesafelerde 13-18 ºC sıcaklık ve %85-95 nem koşullarında taşınır. Buzla yapılan soğutmalı taşımada, buzun üzüme doğrudan temas etmemesi gerekir. Ön soğutma işlemi, hasattan sonraki 24 saat içinde tamamlanmalı, bu işlemle hem su kaybından kaynaklı ağırlık kaybı önlenir hem de mantari hastalıkların gelişimi durdurulur. Ürünler, uzak tüketim noktalarına doğrudan sevk edilecekse, sandıklama sonrası soğutmalı araçlara yüklenir.

Denetim ve Kontrol

İznik Müşküle üzümünün üretim ve pazarlama süreçleri, İznik Belediyesi koordinasyonunda, İznik İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü ile İznik Ticaret ve Sanayi Odasından birer uzman kişinin yer aldığı denetim mercii tarafından kontrol edilir. Bu denetimler yılda bir düzenli olarak yapılır; ayrıca şikâyet durumunda ya da gerekli görülen her durumda denetim gerçekleştirilebilir. Denetimlerde, üretimin aşamaları, ürünün fiziksel özellikleri ve menşe adı ambleminin kullanımı incelenir. Denetim sürecinde kamu veya özel kuruluşlardan, bu kurumlarda görevli uzmanlardan destek alınabilir ya da hizmet satın alınabilir. Tescil ettiren kurum, hukuki süreçlerin yürütülmesinden sorumludur.