Bursa müşküle iğne oyası, Bursa’nın İznik ilçesine bağlı Müşküle Köyü’nde ortaya çıkan ve zamanla İznik ile ün bağı kuran geleneksel bir el sanatı ürünüdür. Tülbent, masa örtüsü, havlu kenarı, yatak örtüsü gibi tekstil ürünlerinde süsleme amacıyla kullanılan bu oyalar, iğne ve iplik yardımıyla düğüm tekniğiyle üretilir. Geleneksel olarak kökboyasıyla boyanmış ipek iplikler kullanılsa da günümüzde çoğunlukla polyester iplik tercih edilmektedir. Üretimde zürafa, kare, pırpır gibi düğüm teknikleri temel alınır ve motifler doğadan ya da günlük yaşamdan esinlenerek yapılır. Coğrafi işaretle tescillenmiş olan Müşküle iğne oyası, yalnızca Bursa ili İznik ilçesi sınırları içinde ve belirlenen geleneksel yöntemlere uygun biçimde üretilmek zorundadır.
Müşküle İğne Oyası (Türk Patent)
Tarihçe
Müşküle iğne oyası, Türkiye’nin Bursa iline bağlı İznik ilçesinde, özellikle Müşküle Köyü’nde ortaya çıkan ve zamanla İznik ile ün bağı kuran geleneksel bir el sanatı ürünüdür. Coğrafi işaret tescili, 20 Ağustos 2021 tarihinde alınmış olup, tescil no 871’dir. Başvuru ise C2020/414 numarasıyla 24 Kasım 2020 tarihinde yapılmıştır. Tescil ettiren kurum İznik Belediyesi’dir ve tescil edilen coğrafi sınır Bursa ili İznik ilçesiyle sınırlıdır.
Müşküle İğne Oyası (Bursa İznik Belediyesi)
Müşküle iğne oyası, tülbent, masa örtüsü, yatak örtüsü, havlu kenarı gibi ev tekstili ürünlerinde süsleme amacıyla kullanılmakta ya da başlı başına bir örtü olarak üretilmektedir. Geleneksel olarak kökboyaları ile boyanan ipek iplikler kullanılarak yapılan bu el sanatı ürünü, günümüzde çoğunlukla polyester ipliklerle üretilmektedir. Müşküle iğne oyası hakkında 2008 yılından itibaren yazılı kaynaklar bulunmakta ve 2013 yılında bu oyaların 167 modeli yayımlanmıştır.
Müşküle İğne Oyası (Bursa İznik Belediyesi)
Ürün Grubu ve Coğrafi İşaret Türü
Müşküle iğne oyası, halılar, kilimler ve dokumalar dışında kalan el sanatı ürünleri kategorisinde yer almakta olup, mahreç işareti türünde coğrafi işaret tescili almıştır. Mahreç işareti, ürünün belirli bir coğrafi alan ile ün bağı bulunduğunu ifade eder. Müşküle iğne oyası ibaresi ve mahreç işareti amblemi, ürünün kendisi veya ambalajı üzerinde bulunmak zorundadır. Ürün veya ambalaj üzerinde kullanılamadığında ise bu ibare ve amblem, işletmede kolayca görülebilecek şekilde yer almalıdır.
Müşküle İğne Oyası (Bursa İznik Belediyesi)
Üretim Metodu ve Kullanılan Malzemeler
Üretim yöntemi olarak Müşküle iğne oyası; şerit üstüne, kumaş kenarına veya bağımsız bir örtü şeklinde, iğne kullanılarak ipliğin düğümlenmesi yoluyla yapılır. Yapımda iğne, iplik, makas, tığ, pul, boncuk, kumaş, kâğıt, ince tel ve kola gibi çeşitli malzemeler kullanılır. Uygun iğne tipi ince ve geniş deliklidir; bu, düğüm noktalarının daha küçük ve düzgün olmasına katkı sağlar. Kullanılan iplik çeşitleri arasında ipek bazlı iplikler (ibrişim, kordone, çamaşır ipeği), pamuk iplikleri (merserize, koton), keten iplikleri (dantel ipliği) ve sentetik iplikler (naylon, simli iplik) yer alır. Üretim sırasında ipliğin pürüzsüz, bükümlü, ilmiklerin eşit boyda, düğümlerin sıkı ve ilmiklerin belirgin olması temel kurallardandır.
Kullanılan iplik türleri:
- İpek iplikler (ibrişim, ipek, kordone, çamaşır ipeği)
- Pamuklu iplikler (merserize, koton)
- Keten iplikler (dantel iplikler)
- Sentetik iplikler (naylon, sim)
Müşküle İğne Oyası (Bursa İznik Belediyesi)
Motifler ve Teknik Özellikler
Motifler; doğadan, hayvanlardan ya da eşyalardan alınan esinle şekillendirilir. İğne oyasının temelini zürafa adı verilen ve kumaşa iplik işlenmesiyle oluşan ilmik dizisi oluşturur. İplik, iğneye dolanır ve iplik halkasından geçirilerek düğüm yapılır. İstenilen renkte iplik, kumaşın kenarına sabitlenir; iplik iğnenin üstünden alınır, iğneden çıkan ip alttan geçirilir, ip iki kez dolanır ve çekilir. Bu tekrarlarla su yolu ve motifler meydana getirilir. İpliğin çift sarılması, yapılan oyaların daha dik ve net görünmesini sağlar. İğne oyası sağdan sola ilerletilir. Zürafaların hem yan yana hem üst üste dizilmesiyle kare ilmekli kaya motifi oluşturulur. Pırpır motifi ise kaya üstüne gevşek bırakılan iplikten yarım daire şeklindeki halkaların çevresine küçük yaprak görünümlü ilmikler düğümlenerek yapılır. Motifler temel düğüm tekniklerine dayanmakla birlikte, yapan kişinin el becerisi ve yaratıcılığına bağlı olarak farklılık ve çeşitlilik gösterebilir.
Üretimde temel düğüm teknikleri şunlardır:
- Zürafa: Kumaş kenarından başlayarak ipliğin iğneye sarılması ve düğümlenmesiyle oluşur.
- Kare ilmekli kaya motifi: Zürafaların yan yana ve üst üste yapılmasıyla oluşan temel formdur.
- Pırpır motifi: Kaya üzerine ipin yarım daire şeklinde bol bırakılıp, diğer ucuna sabitlenen halka çevresine küçük yaprak biçiminde ilmiklerin gevşek bırakılıp düğümlenmesiyle yapılır.
Motifler, ustanın yaratıcılığına bağlı olarak çeşitlenebilir ve zenginleşebilir. İpliğin iki defa sarılarak çalışılması, oyayı daha dik ve belirgin hale getirir. Oyalar sağdan sola doğru işlenir.
Müşküle İğne Oyası (Bursa İznik Belediyesi)
Coğrafi Sınır ve Üretim Koşulları
Müşküle iğne oyası, tarihsel kökeni ve ün bağı nedeniyle yalnızca Bursa ili İznik ilçesi sınırları içinde üretilebilir. Tescil şartlarına göre, tüm üretim aşamaları bu coğrafi sınır içinde gerçekleştirilmelidir.
Müşküle İğne Oyası (Bursa İznik Belediyesi)
Denetim ve Kontrol Mekanizması
Denetim süreci, İznik Belediyesinin koordinasyonunda yürütülür ve İznik Belediyesi ile İznik Halk Eğitim Merkezinden belirlenen, konuya hâkim birer uzmandan oluşan denetim heyeti tarafından gerçekleştirilir. Bu denetimler yılda en az bir kez yapılır; ayrıca şikâyetlerin iletilmesi ya da ihtiyaç duyulan durumlarda herhangi bir zamanda denetim yapılabilir. Denetim heyeti, kullanılan malzemelerin uygunluğu, üretim yöntemlerinin belirlenen kurallara uygunluğu ve Müşküle iğne oyası ibaresi ile mahreç işareti ambleminin doğru kullanılıp kullanılmadığını kontrol eder. Denetim sürecinde heyet, kamu veya özel kuruluşlardan ya da bu kuruluşlarda görevli uzman kişilerden destek alabilir ya da gerektiğinde hizmet satın alabilir. Ürünün tescilini yaptıran kurum, hakların korunması ve gerekli hukuki işlemlerin yürütülmesinden sorumludur.
Müşküle İğne Oyası (Bursa İznik Belediyesi)
Bursa İznik Belediyesi tarafından paylaşılan videoda Müşküle İğne Oyası’nın tarihi, yapım süreci, kullanılan motifler ve nerelerde kullanıldığı anlatılmaktadır.
