Adana karpuzu, Citrullus lanatus türüne ait bir karpuz çeşidi olup Adana ili ile Mersin ili Tarsus ilçesini kapsayan coğrafi sınırda yetiştirilmektedir. Kumlu toprak yapısı ve bölgeye özgü iklim koşulları sayesinde erkenci bir ürün olarak öne çıkar. Ocak ayı sonlarında başlayan ekim dönemi sayesinde Türkiye'de pazara en erken çıkan karpuzlardan biri olan Adana karpuzu, örtü altı veya açık alan tarımıyla tohum ya da fide kullanılarak üretilir. Yetiştiricilikte aşılı fideler, hastalıklara karşı dayanıklılığı artırmak amacıyla tercih edilir. Hasat zamanı, meyve sapındaki kuruma ve kabuk parlaklığı gibi fiziksel göstergelere göre belirlenir. 

Coğrafi ve Tarımsal Özellikler

Adana karpuzunun yetiştirildiği bölge, kumlu toprak yapısı ve yılın erken dönemlerinden itibaren ekime uygun iklim koşulları ile dikkat çeker. Ürünün diğer bölgelerde yetiştirilen karpuzlardan ayrışmasında en önemli etken, ekim zamanının ocak ayı sonlarında başlayarak daha erken hasat imkânı tanımasıdır. Bu erkencilik, ürünün pazara daha erken sunulmasını sağlar. Karpuz, hasattan sonra ortalama 10 ila 20 gün raf ömrüne sahiptir.

Üretim Yöntemleri

Adana karpuzu yetiştiriciliği, tohum veya fide ile gerçekleştirilmekte olup iki temel yönteme dayanmaktadır: açık alan yetiştiriciliği ve örtü altı (alçak tünel) tarım.

Tohumla Üretim

Tohumla yetiştiricilikte, toprak hazırlığı sonbaharda başlar. İlk aşamada ahır gübresiyle birlikte derin sürüm yapılır ve ardından dip kazanla sert tabaka kırılır. İkinci toprak işlemesi ocak–şubat aylarında gerçekleştirilir ve bu süreçte taban gübresi uygulanır. Ekim alanlarında, ocaklara 3–4 adet tohum atılır. Tohum ekimi sırasında sıra arası 150–300 cm, sıra üzeri 50–75 cm olacak şekilde planlanır.

Fideli Üretim

Fideli yetiştiricilikte hem aşılı hem de aşısız fide uygulamaları görülür. Aşılı fideler, hastalıklara dayanıklılığı artırmak amacıyla kabak türü anaçlara karpuz kalemlerinin aşılanmasıyla elde edilir. Fide yetiştirme ortamları 3/2 torf ve 1/3 vermiculite veya perlit karışımlarından oluşturulur. Fideler önce çimlenme odalarında bekletilir, ardından seralara aktarılır. Aşılı fide üretiminde kalem ve anaçlar ayrı sürelerde geliştirilir; aşılama sonrası yoğun bakım odasında tutulur ve nihai gelişim sera ortamında tamamlanır. Aşısız fidenin viyollerden tarlaya dikim süresi 55–60 gündür.

Gübreleme ve Toprak Zenginleştirme

Tohum ekimi veya fide dikimi öncesinde dekara 3–5 ton yanmış ahır gübresi ile birlikte toprak işlenir. Yüksek kireçli topraklarda ilaveten toz kükürt uygulanır. Ara çapalamalar ve sulama öncesi verilen gübreler toprağa karıştırılır ya da sulanarak etkileşim sağlanır.

Örtü Altı Yetiştiricilik

Örtü altı uygulamalarında, alçak tüneller demir çubuklardan oluşan iskelet üzerine naylon örtülerle kurulur. Tüneller genellikle 12–14 m uzunluk, 100–120 cm genişlik ve 50–60 cm yükseklikle hazırlanır. Bu yapı sayesinde soğuktan koruma sağlanır ve erkencilik desteklenir. Plastik malç ve çift kat tünel kullanımı ile verim artışı amaçlanır.

Sulama Yönetimi

Sulama stratejisi, bitkinin gelişim dönemlerine göre planlanır. Dikim sonrası verilen can suyunun ardından çiçeklenme dönemine kadar su ihtiyacı sınırlıdır. Çiçeklenmeden itibaren su ihtiyacı artar; meyve irileşme ve olgunlaşma döneminde en yüksek düzeye ulaşır. Ancak fazla sulama, vejetatif gelişimi artırarak meyve tutumunu azaltır. Bu nedenle suyun sık ve az miktarda verilmesi önerilir. Örtü altı tarımda damla sulama veya yüzey sulama yöntemleri tercih edilir. Hasada yakın dönemde sulama kesilmelidir, aksi hâlde meyvede çatlama ve çürüme riski artar.

Hasat ve Muhafaza

Hasat zamanı, meyve sapındaki kulakçıkların kuruması, sap incelmesi ve kabuk parlaklığı ile anlaşılır. Hasat işlemi elle yapılmalı ve meyveler zedelenmeden taşınmalıdır. Depolama koşulları serin, karanlık ve kuru olmalı; ürünler üst üste konmamalıdır. Raf ömrü; kullanılan fidenin tipi, aşılama kalitesi, bakım koşulları ve depolama ortamına göre değişmekle birlikte ortalama 15–30 gündür.

Coğrafi Sınır ve Üretim Zorunluluğu

Adana karpuzu, yalnızca Adana ili ile Mersin ili Tarsus ilçesi sınırlarında gerçekleştirilen üretim faaliyetleri sonucunda coğrafi işaretli ürün olarak kabul edilir. Ürünün ünü, erkencilik sayesinde pazarda önce yer alması ve bölgede geleneksel olarak sürdürülen yetiştiricilik kültürüne dayanmaktadır. Bu nedenle, tüm üretim aşamalarının belirtilen coğrafi sınır içerisinde gerçekleştirilmesi zorunludur.

Denetim ve Koruma

Adana karpuzunun üretimi ve pazarlanması, Yüreğir Ziraat Odası koordinatörlüğünde oluşturulan beş kişilik denetim mercii tarafından izlenir. Bu kurul; Yüreğir Belediyesi, Adana Ticaret Odası, Adana ve Mersin İl Tarım ve Orman Müdürlükleri ile Yüreğir Ziraat Odası temsilcilerinden oluşur. Denetimler yılda iki kez; yetiştirme ve hasat dönemlerinde gerçekleştirilir. Üretim metodu, amblem kullanımı ve coğrafi sınır uygunluğu denetlenir. Şikâyet durumlarında da denetim yapılabilir. Hukuki süreçlerin takibi, tescil ettiren kurum tarafından yürütülür.