Gazipaşa çekirdeksiz narı, Antalya’nın Gazipaşa ilçesine özgü, Punica granatum L. türüne ait ve doğal mutasyonlarla ortaya çıkmış bir nar çeşididir. Çekirdeğinin son derece yumuşak olması nedeniyle “çekirdeksiz” olarak adlandırılan bu nar, genellikle sofralık olarak tüketilir. Dış kabuğu ince yapılı, açık yeşil-sarı renkte; meyve içi ise pembemsi açık kırmızıdır. Asit oranı düşük ve tatlı aromalıdır. Taneleri iri ve kolay ayrılabilir yapıdadır. Gazipaşa’nın eğimli, teraslanmış ve geçirgen yapılı topraklarında, 100 ile 1800 metre rakım arasında yetiştirilen bu nar, bölgenin iklim ve toprak özelliklerine bağlı olarak yetişir.

^{Gazipaşa Çekirdeksiz Narı (Türk Patent)}

Ayırt Edici Özellikler

Gazipaşa çekirdeksiz narı, Punica granatum L. türüne ait olup, Türkiye’nin Antalya ilinin Gazipaşa ilçesi sınırlarında yetiştirilen bir nar çeşididir. Doğal mutasyonlar sonucu ortaya çıkan bu ürün, 24 Ağustos 2023 tarihinde 1458 numarayla menşe adı olarak tescillenmiştir. Tescil başvurusu 24 Ekim 2022 tarihinde Gazipaşa Belediyesi tarafından yapılmış ve coğrafi işaret, yalnızca Gazipaşa ilçesi sınırlarını kapsamaktadır.

Gazipaşa çekirdeksiz narı, adından da anlaşılacağı üzere oldukça yumuşak çekirdek yapısına sahip olup bu özelliğiyle “çekirdeksiz” niteliği taşır. Genel olarak sofralık tüketime uygundur. Taneleri iri, kolay ayrılabilir ve tatlıdır. Düşük asit içeriği (%0,216 ± 0,028) sayesinde meyve aroması hafif ve şekerli karakterdedir. Dış kabuk açık yeşil-sarı tonlarında ve incedir; iç meyve rengi ise pembemsi açık kırmızı olarak tanımlanır.

Pomolojik ve kimyasal özellikleri şu şekilde özetlenebilir:

• Suda çözünen kuru madde: %15,3 ± 0,4
• C vitamini: 3,855 mg/100 ml ± 0,5
• Toplam fenolik bileşen: 82,90 mg/100 ml GAE ± 9,4
• Toplam flavonoid: 12,71 mg/100 ml CE ± 0,98
• Toplam antioksidan: 218,3 mg/100 ml TE ± 15,9
• Meyve eni: 94,98 mm ± 5,23
• Meyve boyu: 100,27 mm ± 6,03
• Meyve ağırlığı: 452,93 g ± 92,52
• 100 tane ağırlığı: 56,58 g ± 4,83
• Kabuk kalınlığı: 4,25 mm ± 0,36
• Randıman oranı: %54,51 ± 7,14

Ekolojik Koşullar

Yetiştiriciliği yapılan alanlar çoğunlukla eğimli ve teraslanmış arazilerden oluşur. Toprak yapısı kumlu, geçirgen, çakıllı ve hafif kireçlidir. Üretim sahaları 100 ila 1800 metre rakım arasında değişiklik göstermektedir. Özellikle yaz sonu ve sonbaharda, deniz seviyesi ile yüksek rakımlar arasında oluşan yaklaşık 5 °C’lik sıcaklık farkı, meyve renginin ve içeriğinin oluşumunu etkilemektedir.

Bitkisel Özellikler

Ağaç yapısı orta kuvvette olup, tek gövdeli sistemde 25 cm’ye kadar gövde çapı gözlemlenebilir. Bitki yapısı itibarıyla dip sürgün ve obur dal oluşumuna yatkındır. Genç sürgünlerde orta düzeyde dikenlilik gözlemlenir. Çiçek yapısı erseliktir ve çiçek rengi kırmızıdır. Meyve oluşumu genellikle 2 yaşlı sürgünlerde meydana gelir. Ekonomik verime 5–6. yılda ulaşılırken, 3. yıldan itibaren ilk ürün alınabilir.

Üretim Süreci

Gazipaşa çekirdeksiz narı, yalnızca coğrafi sınır içinde yetiştirilen nar ağaçlarından elde edilen çeliklerin kullanılmasıyla üretilmektedir. Bu üretim yöntemi, bitkisel çoğaltma sürecinin tamamını bölgeye özgü materyallerle sınırlı tutmaktadır.

İklim ve Toprak Koşulları

Ürün, sıcak ve uzun yazların yanı sıra ılıman ve yağışlı kış koşullarında yetiştirilmektedir. Soğuklama gereksinimi düşük olmakla birlikte, toplam sıcaklık ihtiyacı yüksektir. -10 °C’ye kadar dayanıklı olmakla birlikte, geç çiçeklenme özelliği sayesinde ilkbahar geç donlarından etkilenme riski azdır. Hasat dönemine denk gelen sonbahar aylarında, bölgede erken don riski düşüktür. Yetiştiricilik, genellikle eğimli ve teraslı arazilerde gerçekleştirilir. Toprak yapısı kumlu, geçirgen, çakıllı ve hafif kireçlidir; nadiren killi topraklarda da üretim yapılabilmektedir.

Fidan Üretimi ve Bahçe Tesisi

Fidan üretiminde çelikleme yöntemi uygulanır. 20–25 cm uzunluğundaki çelikler, ocak–şubat döneminde doğrudan toprağa veya plastik torbalara dikilerek köklendirilir. İlkbahar ve yaz aylarında köklenen çelikler, yaprak dökümüne kadar gelişim gösterir. %95 oranında köklenme başarısı elde edilir. Elde edilen fidanlar doğrudan topraktan sökülerek veya torbalardan çıkarılarak bahçe tesisinde kullanılır.

Dikim öncesi, arazide derin sürüm yapılır ve varsa mevcut bitkiler temizlenir. Fidan çukurları 30–40 cm genişliğinde, 40–50 cm derinliğindedir. Dekara 2–2,5 ton yanmış çiftlik gübresi uygulanır. Dikim sıklığı, arazi yapısına ve tarımsal faaliyetlerin niteliğine göre belirlenir: sıra arası 2,5–5 m, sıra üzeri ise 2,5–5 m arasında değişebilir. Açık köklü fidanlar yapraksız dönemde dikilirken, torbalı fidanlar yılın sıcak yaz ayları dışında dikilebilir. Dikim sırasında kök budaması yapılır ve ardından can suyu verilir. Bahçeler tek veya çok gövdeli sistemle oluşturulabilir.

Toprak İşleme ve Budama

Toprak işleme, özellikle dar ve parçalı arazilerde elle veya küçük makinelerle yapılmaktadır. Budama işlemleri sonbahar yaprak dökümünden sonra başlar ve ilkbaharda tamamlanır. Bitkide dip sürgün ve obur sürgün oluşumu yoğun olduğundan, bunlar düzenli olarak temizlenir. Tek gövdeli sistemlerde 60–70 cm yüksekliğinde tepe kesimi uygulanarak taç oluşumu sağlanır. Verim budaması 3. yıldan itibaren yapılır. İki yaşlı sürgünler üzerinde meyve geliştiğinden, bu sürgünlerin korunmasına özen gösterilir. Yaşlanan dallar kesilerek dipten yeni sürgünlerle bitki yenilenebilir.

Sulama Uygulamaları

İlkbaharda odun gözlerinin sürmesinden hasada kadar toprakta yeterli nem sağlanmalıdır. Sulama yöntemi çoğunlukla damlama sistemidir; salma sulama yalnızca bazı alanlarda uygulanır. Hasattan yaklaşık 10–15 gün önce sulama sonlandırılır. Geç yapılan sulamalar meyve çatlamasına neden olabilir. Hasat dönemine yakın yağışlar ve gündüz-gece sıcaklık farkları, meyve kabuğundaki klorofilin parçalanmasına ve iç renk dönüşümüne neden olur.

Gübreleme

Gübreleme, toprak analizlerine göre planlanır. Genel uygulamada 10 yaşındaki bir ağaç için 300–500 g azot, 200 g fosfor ve 200 g potasyum verilir. Fosfor ve potasyum kasım-aralıkta, azot ise şubat ve mayıs-haziran dönemlerinde iki aşamada uygulanır. Amonyum sülfat ve üre (azot), potasyum sülfat ve triple süper fosfat (TSP) yaygın kullanılan gübre türleridir. Bu gübreler toprağa karıştırılarak veya sulama sonrası uygulanır. Damlama sistemleriyle verilen sıvı gübreler özellikle vejetatif dönemde daha yaygın kullanılır.

Hastalıklar ve Zararlılar

Bahçelerde kahverengi leke, zamklanma, meyve çürüklükleri gibi hastalıklar; Akdeniz meyve sineği, nar beyazsineği, yaprak biti, ağaç sarı kurdu ve ekşilik böcekleri gibi zararlılar görülebilir. Mücadele yöntemleri, yürürlükteki kültürel ve kimyasal uygulamalara göre gerçekleştirilir. Meyve çatlaması ve güneş yanığı gibi fizyolojik sorunların azaltılması için budama, sulama düzeni ve kaolin uygulaması gibi önlemler alınabilir.

Hasat, Ambalajlama ve Depolama

Hasat, ekim ayının ikinci yarısında başlar. Çiçeklenmenin zamana yayılması nedeniyle, hasat genellikle 2–3 aşamada yapılır. Önce kaliksleri tam açılmış ve iri meyveler toplanır. Hasat sırasında kalikslerin zarar görmemesi için meyve makasıyla dikkatli işlem yapılır. Hasat sonrası meyveler boylanır ve kaliks uçları aynı yöne bakacak şekilde ambalajlanır. Kabuğun ince yapısı nedeniyle yaralanmaya açıktır ve bu durum raf ömrünü kısaltabilir. Ürün 0–6 °C sıcaklıkta ve %85–90 nemde, modifiye atmosfer koşullarında depolanır. Depolama öncesi alanlar ruhsatlı fungusitlerle dezenfekte edilir.

Denetim

Gazipaşa çekirdeksiz narının üretim ve ticarileştirme süreçlerinin gözetimi, Gazipaşa Belediyesi’nin koordinasyonunda yürütülmektedir. Denetim yetkisi, Gazipaşa Belediyesi, Gazipaşa İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü ile Gazipaşa Ziraat Odası tarafından görevlendirilen, ürün konusunda uzman üç kişilik bir ekip tarafından yerine getirilir. Bu ekip, yılda en az bir kez olmak üzere düzenli periyotlarla denetim gerçekleştirir. Gerek duyulması ya da bir şikâyet başvurusu alınması durumunda ise bu denetimler yıl içinde herhangi bir zamanda yapılabilir.

Denetim kapsamı, üretim sürecinin belirlenmiş yöntemlere uygunluğunu; bahçe kurulumu, hastalık ve zararlılarla mücadele uygulamaları, hasat yöntemleri, ürünün depolanması ve muhafaza koşullarını içerir. Ayrıca, ürünün kimyasal ve pomolojik özelliklerinin tescil dosyasında tanımlanan niteliklerle uyumlu olup olmadığı ve "Gazipaşa Çekirdeksiz Narı" ibaresi ile menşe adı ambleminin doğru şekilde kullanılıp kullanılmadığı da denetlenir.

Denetim ekibi, gerektiğinde kamu kurumları veya özel sektörde görevli uzman kişilerin desteğinden yararlanabilir ya da bu doğrultuda hizmet temin edebilir. Ürünün coğrafi işaret haklarına ilişkin hukuki işlemler, tescil ettiren kurumun sorumluluğundadır.