Giresun tombul fındığı, Türkiye'nin Karadeniz bölgesine özgü, menşe adıyla tescillenmiş bir fındık çeşididir. Özellikle Giresun ili ile Trabzon’un sahil kesiminde yetiştirilen bu ürün, yuvarlak şekli, ince kabuğu, yüksek randımanı ve kendine aromasıyla diğer fındık çeşitlerinden ayrılır. İç fındık kısmı, kolay soyulabilir zar yapısı, yüksek yağ ve protein oranı ile hem çiğ hem de kavrulmuş olarak tüketilmeye elverişlidir. Ürün, iklim, toprak yapısı ve döllenme özellikleri bakımından belirli koşulları gerektirir.
Giresun Tombul Fındığı (AA)
Ayırt Edici Özellikleri
Giresun tombul fındığı, Corylus avellana türüne ait ve “menşe adı” koruması altında olan bir fındık çeşididir. Bu fındık, fiziksel, kimyasal ve duyusal nitelikleri bakımından diğer çeşitlerden ayrılan karakteristik özellikler taşımaktadır. Kabuklu meyveleri 1,11 yuvarlak şekil değeri ile sınıflandırılmakta; ortalama ağırlığı 1,46 gram, kabuk kalınlığı ise 1,01 milimetredir. Randıman değeri %52,4 olup, 1 kilogramda yaklaşık 670-730 adet kabuklu meyve bulunmaktadır. Kabuklu meyve boyutları ortalama 16,3 milimetre olup, uzunluk, genişlik ve kalınlık sırasıyla 17,2 mm, 16,5 mm ve 15,4 mm olarak ölçülmektedir.
İç meyve kısmı (iç fındık), kendine özgü tat ve aroması ile ayırt edilir. Şekil değeri 1,07 yuvarlaktır ve iriliği 0,96 gramdır. Boyutları 13,8 mm uzunluk, 13,1 mm genişlik ve 12,6 mm kalınlık olarak tespit edilmiştir. İç meyve iriliği 6 mm ve üzeridir. İç meyve zarı (testa) sakalsızdır ve soyulabilirlik oranı %96,6'dır. Yağ oranı %63,82, protein oranı ise %16,92’dir. Bu nitelikler, ürünün hem işlenmemiş hem de kavrulmuş hâlde tüketilebilirliğini ve kullanım alanlarını belirlemektedir. Meyve yapısı itibarıyla kabuğu kahverengi ve parlak renklidir; yüzeyi loblu, uç kısmı hafif tüylüdür. Meyveler, çotanak adı verilen salkımlar halinde bulunur ve her bir çotanakta ortalama 3,45 meyve yer alır. Zuruflar (fındık kabuğunun dışındaki yeşil örtü) uzun, uca doğru genişleyen, açık yırtmaçlı yapısıyla tanımlanır.
Giresun Tombul Fındığı (Fındık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü)
Yetişme Koşulları ve Tarımsal Özellikleri
Giresun tombul fındığı, 550 metre rakıma kadar olan alanlarda, ılıman iklim koşulları altında yetiştirilmektedir. Optimal yıllık sıcaklık aralığı 13-16 °C olup, -5 °C en düşük ve 35 °C en yüksek sıcaklık limitleri içinde gelişimini sürdürebilir. Toplam sıcaklık ihtiyacı 2284 °C ile 2572 °C arasında değişmektedir ve ortalama gün ısısı 20 °C’dir. Ürünün yetiştirilebilmesi için yıllık yağış miktarının 700 mm’nin üzerinde olması ve yağışın yıl boyunca dengeli dağılması gerekmektedir. Haziran ve temmuz aylarında bağıl nemin %60’ın altına düşmemesi bir kriterdir.
Toprak özellikleri bakımından bitki, yüksek taban suyu bulunmayan, tınlı-humuslu yapıda ve pH değeri 5-7 arasında olan topraklarda yetiştirilmeye uygundur. Bitki yapısı ocak adı verilen formda bulunmakta olup, 2-3 metre boyunda ve 5-10 cm çapında 5-6 dalın birleşimiyle oluşan ağaççık yapısındadır. Bu morfolojik yapı, meyve verimliliği ve tozlanma özelliklerini doğrudan etkilemektedir.
Döllenme ve Tozlayıcılar
Giresun tombul fındığı tek evcikli bir bitkidir; yani erkek ve dişi çiçekleri aynı bitki üzerinde farklı kısımlarda bulunur. Erkek çiçekler (püs) ve dişi çiçekler (karanfil) ocak ayında açar. Tozlanma süreci, bu iki çiçek türünün aynı dönemde gelişmesi ile gerçekleşir ve döllenme işlemi 3-5 ay sonra tamamlanır. Bahçelerde verimliliği artırmak amacıyla, palaz, mincane, foşa ve kalınkara gibi çeşitlerin %8-12 oranında yardımcı tozlayıcı olarak bulundurulması gereklidir. Tek çeşit tozlayıcıyla döllenme yapılması, kalite standardının sürekliliği açısından önem taşır.
Coğrafi Sınırlar ve Koruma
Giresun tombul fındığının tescilli üretim bölgesi, Giresun ili ile Trabzon’un Beşikdüzü ve Vakfıkebir ilçelerine kadar olan sahil şeridiyle sınırlıdır. Menşe adı kapsamında tescillendiğinden, bu coğrafi sınırlar içinde yetiştirilen, işlenen, ambalajlanan ve pazarlanan ürünler bu isimle anılabilir. Ürünün ambalajında “Giresun Tombul Fındığı” ifadesinin kullanılabilmesi için, üreticinin bu coğrafi sınırlar içinde üretim yaptığını belgeleyen dokümantasyon sunması zorunludur.
Giresun Tombul Fındığı (Kültür Portalı)
Tescil ve Denetim Süreci
Giresun tombul fındığının denetim süreci, Sınırlı Sorumlu Fındık Satış Kooperatifleri Birliği (Fiskobirlik) koordinasyonunda oluşturulan bir denetim mercii tarafından yürütülmektedir. Bu denetim organı; Fiskobirlik’ten üç kişi (biri komisyon başkanı), Fındık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünden bir kişi, Giresun Ticaret Borsasından bir kişi ve Giresun Üniversitesinden bir kişiden oluşmak üzere toplam altı üyeden meydana gelmektedir. Denetim mercii yılda en az iki defa toplanmakta, ayrıca şikâyet ya da ihtiyaç durumlarında da denetim yapılabilmektedir.
Denetim faaliyetleri, ürünün üretimden pazarlamaya kadar olan tüm aşamalarını kapsamaktadır. Üretim alanları, bitki gelişimi, çiftçi bilgileri, işleme ve satış süreçlerine ilişkin veriler düzenli olarak kayıt altına alınır. Bu süreçlerin takibi ve denetimi, sekreterya göreviyle birlikte yine Fiskobirlik tarafından yerine getirilir. Denetimin temel amacı, ürünün izlenebilirliğini sağlamak ve takip sistemini işler hâlde tutmaktır.
Denetim mercii, ürünün ulusal ve uluslararası kalite ölçütlerine uygun şekilde üretilmesi için üretim zincirinde yer alan taraflara, özellikle üreticilere, gerekli bilgilendirmeleri yapar ve gerektiğinde uygunluk kontrolleriyle ilgili uyarılarda bulunur. Ürün gelişim süreci mevsim öncesi ve sonrası gözlemlerle izlenir; ürünün tescil belgesinde belirtilen fiziksel özelliklere uygunluğu değerlendirilir.
Menşe adı koruması nedeniyle, ürünün tescil edilen coğrafi sınırlar içinde üretilip işlenmesi, ambalajlanması ve depolanması gerekmektedir. Eğer başka ürünlerin ambalajlarında “Giresun Tombul Fındığı kullanılmıştır” ifadesi yer alıyorsa, ilgili işletmenin bu beyanı belgeleyebilmesi ve ürünü hangi tedarikçiden, hangi tarihte ve ne miktarda temin ettiğine dair kayıt sunması zorunludur. Ayrıca menşe adı logosunun, ürün ambalajında ya da satış noktalarında görünür bir şekilde kullanılması gerekir. Bu logonun doğru kullanımı da denetim merciinin kontrolü altındadır.
Denetim mercii, denetim faaliyetlerinde gerektiğinde kamu kurumları, özel kuruluşlar ya da uzman kişi ve kurumların hizmetlerinden yararlanabilir. Ayrıca, ürünün korunmasıyla ilgili hukuki süreçler de yine bu mercii tarafından yürütülmektedir.
Giresun Tombul Fındığı (Kültür Portalı)
