Kahta bademi, Adıyaman ilinin Kahta ilçesine özgü, Prunus amygdalus Batsch. türüne ait Ferragnes ve Ferraduel çeşitlerinin birlikte yetiştirilmesiyle elde edilen bir badem çeşididir. Geç çiçeklenmesi, yüksek iç randımanı, düşük çift tohum oranı ve iri taneli yapısı ile dikkat çeken bu ürün, menşe adı ile tescillenmiş olup yalnızca belirlenen coğrafi sınırda üretilebilmektedir. Kahta’nın güneyde sıcak ve kurak, kuzeyde serin ve yağışlı olan farklı iklim özellikleri ile Atatürk Barajı’nın sağladığı nem artışı, Kahta bademi kaliteli ve kararlı üretimini destekleyen çevresel koşulları oluşturur. 

Ekolojik ve Coğrafi Özellikler

Adıyaman, Doğu Anadolu ile Akdeniz bölgeleri arasında bir geçiş iklimine sahiptir. Güney kısımlar yazları sıcak ve kurak, kışları ise ılık ve yağışlı; kuzey kısımlar ise yazları serin, kışları soğuk ve yağışlı bir yapıya sahiptir. Atatürk Barajı’nın bölgeye sağladığı nem artışı ve iklim yumuşaması, Kahta bademinin yetiştiriciliğini destekler. Ürün, soğuk hava hareketlerinin vadilerde birikmemesi sayesinde don tehlikesinden korunarak verimli şekilde yetiştirilebilir. En uygun alanlar, güneye bakan, su tutmayan, hafif meyilli ve kurak arazilerdir.

Ayırt Edici Özellikler

Kahta bademi, geç çiçeklenen ve yüksek iç randımana (%40 civarında) sahip, yağ oranı yüksek (%40-60) bademlerden oluşur. Ferragnes çeşidi uzun (yaklaşık 3 cm), Ferraduel ise yuvarlak-tombul (yaklaşık 2,5 cm) yapıdadır. Çift tohum oranı son derece düşüktür. Olgunlaşma dönemi eylül ortasından ekim başına kadar uzanır. Bademler, çiğ tüketim için uygun büyüklükte olup 1 ons içeriğinde 25 adede kadar çiğ iç badem bulunabilir.

Yetiştirme Yöntemleri

Toprak Özellikleri

Badem ağacı kurak, kireçli, taşlı veya kumlu topraklarda yetişebilir. Ancak aşırı nemli ve drenajsız zeminlerde gelişemez. Süzek ve derin topraklarda kökler 3-3,5 metreye kadar inebilir. Gübreleme yapılırken toprak analizi esas alınır.

İklim İstekleri

İlkbahar geç donları, badem yetiştiriciliğini sınırlayan temel etkendir. Çiçekler -4°C’ye kadar dayanabilse de, taç yapraklar ve meyve bağlama süreci daha yüksek sıcaklıklara ihtiyaç duyar. Bu nedenle don riski taşıyan alanlarda özel tedbirler alınmalıdır. Yaz sıcaklıklarının yeterli olmaması, ekonomik verimi düşürür.

Bahçe Tesisi

Bahçeler, soğuk havanın biriktiği ormanlık alanlardan uzak, don tehlikesine karşı hava akımı olan yamaçlarda kurulur. Bahçelerde ahır gübresi ile toprak zenginleştirilir ve çeşitlerin uyumluluğuna göre dikim aralıkları belirlenir (örneğin 6x6 m). Çeşit olarak Ferragnes ana çeşit olup, Ferraduel, Tuono ve Texas çeşitleri tozlayıcı olarak tercih edilir.

Çoğaltma ve Aşılama

Kahta bademi yetiştiriciliğinde çoğaltma doğrudan tohum ekimi veya aşılı fidan dikimi ile yapılabilir. Anaç olarak badem çöğürü, şeftali, erik veya badem-şeftali melezleri kullanılabilir. Aşılama yöntemleri arasında durgun T göz aşısı ve kalem aşısı bulunur.

Tarımsal Uygulamalar

Sulama

Düzenli sulama, meyve iriliği, yeşil kabuk ayrılması ve kalite üzerine olumlu etki yapar. Hasattan yaklaşık 34 gün önce sulama kesilir. Ancak hasattan hemen sonra ağaçların su ihtiyacının karşılanması gerekir.

Gübreleme

En büyük besin ihtiyacı azot olan badem ağaçları, yılda bir defa yaklaşık 1 kg azot ile gübrelenir. Potasyum eksikliğinde yapraktan potasyum nitrat ile gübreleme yapılabilir. Ayrıca her 1-2 yılda bir hektar başına 10-20 ton arasında organik gübre önerilir.

Budama

Genellikle modifiye lider terbiye sistemi uygulanır. Şekil budaması ile birlikte her yıl hafif verim budamaları yapılır. Gençleştirme budaması 15-20 yıl sonra yapılmalıdır.

Zirai Mücadele

Kültürel önlemler ve uygun fidan seçimi esastır. Kimyasal mücadele ise hasat sonrası veya erken dönemde uygulanır. Yeni tesis edilen bahçelerde yabancı otlarla mücadele ilk 2-3 yıl düzenli yapılmalıdır.

Hasat, Kurutma ve Muhafaza

Bademler, dış kabuk çatladığında ve su içeriğini kaybettiğinde hasat edilir. Hasat işlemi genellikle elle ya da sırıkla yapılır, ancak bu yöntemler yeni sezon sürgünlerine zarar verebilir. Hasat sonrası bademler dış kabuklarından ayrılır ve nem oranı %8'e düşürülerek kurutulur. Kurutma işlemi doğrudan güneşte değil, gölgede ve hava sirkülasyonu olan alanlarda yapılmalıdır. Depolama kuru, serin ve kokusuz alanlarda gerçekleştirilmelidir.

Denetim Süreci

Kahta bademi üretimi ve etiketleme uygulamaları, Kahta Kaymakamlığı ve Kahta İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü koordinasyonunda oluşturulan en az üç kişilik denetim mercii tarafından izlenir. Denetimler yılda en az bir kez yapılır ve raporlar Türk Patent ve Marka Kurumuna sunulur.