Kuzey Makedonya (resmî adıyla Kuzey Makedonya Cumhuriyeti), Balkan Yarımadası'nda yer alan, denize kıyısı olmayan küçük bir ülkedir. Doğuda Bulgaristan, güneyde Yunanistan, batıda Arnavutluk ve kuzeyde Sırbistan ile Kosova ile çevrilidir. Ülkenin yüzölçümü 25.713 km² olup coğrafi açıdan oldukça dağlık bir yapıya sahiptir. Başkenti ve en büyük şehri, yaklaşık 600 bin nüfusa sahip Üsküp’tür. Kuzey Makedonya, Yugoslavya’nın dağılmasının ardından 1991 yılında bağımsızlığını barışçıl bir şekilde kazanmış ve uzun yıllar Makedonya adıyla anılmıştır. Ancak Yunanistan ile yaşanan isim anlaşmazlığı, uluslararası siyasette önemli bir sorun teşkil etmiş ve 2018 yılında imzalanan Prespa Antlaşması ile ülkenin adı Kuzey Makedonya Cumhuriyeti olarak değiştirilmiştir. Bu değişiklik, Şubat 2019'da resmen yürürlüğe girmiştir. Yaklaşık 1,84 milyonluk nüfusu ile etnik ve dilsel çeşitliliğin belirgin olduğu Kuzey Makedonya, 2020 yılında NATO’ya tam üye olmuş ve Avrupa Birliği ile tam üyelik müzakerelerine başlamak üzere önemli adımlar atmıştır.

^{Kuzey Makedonya Cumhuriyeti Bayrağı ve Arması}

Kuzey Makedonya Milli Marşı

Kuzey Makedonya’nın millî marşı Denes nad Makedonija (Bugün Makedonya’nın Üzerinde), II. Dünya Savaşı sırasında Makedon direniş hareketi içinde yazılmış ve ilk kez 1942’de Struga’da halka açık bir etkinlikte icra edilmiştir. Marşın sözleri şair Vlado Maleski tarafından yazılmış, müziği ise Todor Skalovski tarafından bestelenmiştir. Yugoslavya döneminde Makedonya Sosyalist Cumhuriyeti’nin gayriresmî marşı olarak kullanılan eser, bağımsızlığın kazanılmasının ardından 11 Ağustos 1992’de Kuzey Makedonya’nın resmî millî marşı olarak kabul edilmiştir​.

^{Denes nad Makedonija}

Marşın sözleri, Makedon halkının özgürlük mücadelesine vurgu yaparak, 1903 yılında Osmanlı’ya karşı gerçekleştirilen İlinden Ayaklanması’na ve Kruşevo Cumhuriyeti’ne atıfta bulunur. Goce Delçev, Pitu Guli, Dame Gruev ve Sandanski gibi Makedon millî kahramanlarını anarak, ulusal birlik ve bağımsızlık ruhunu yansıtır. Prespa Anlaşması ile ülkenin adı Kuzey Makedonya olarak değişse de, marşın sözleri korunmuş ve Makedonya kimliğinin bir sembolü olarak önemini sürdürmüştür​.

Kuzey Makedonya Tarihi

Antik Dönem ve Ortaçağ

Kuzey Makedonya toprakları, tarih boyunca çeşitli uygarlıkların kesişim noktası olmuştur. Antik dönemde bölgede Paeonialılar, İliryalılar ve Traklar gibi halklar yaşamış; MÖ 4. yüzyılda Makedon Kral II. Philip tüm bölgeyi fethederek Makedon Krallığı’na katmıştır. MÖ 146’da Roma İmparatorluğu’nun Makedonya’yı ele geçirmesiyle bölge, Roma’nın Makedonya eyaletinin bir parçası olmuş, 395’te Roma’nın ikiye bölünmesiyle Doğu Roma (Bizans) egemenliğine girmiştir. 6. ve 7. yüzyıllarda bölgeye Slav topluluklarının yerleşmesiyle etnik ve kültürel yapı değişmiş; 9. yüzyılda Birinci Bulgar İmparatorluğu’na dahil olmuştur.

Ohrid kenti, 10. yüzyılda Çar Samuil döneminde bir süre Bulgar İmparatorluğu’nun başkenti olmuş ve özellikle dini ve kültürel açıdan bir merkez hâline gelmiştir. 11. yüzyılda Bizans İmparatorluğu bölgeyi yeniden kontrolüne almışsa da sonraki yüzyıllarda Makedonya toprakları Bizans, Bulgar ve Sırp devletleri arasında el değiştirmiştir. 14. yüzyıl ortalarında Sırp İmparatoru Stefan Dušan’ın yönetimine giren Üsküp kenti bir dönem imparatorluğun merkezi olmuş, ancak aynı yüzyılın sonlarında Osmanlı Türkleri Balkanlar’a girerek bölgeyi fethetmeye başlamışlardır.

Osmanlı Dönemi (14.–20. yy)

Kuzey Makedonya toprakları, 14. yüzyıl sonunda Osmanlı İmparatorluğu’nun egemenliğine girmiş ve yaklaşık beş yüzyıl boyunca Osmanlı Rumeli Eyaleti’nin parçası olarak kalmıştır. Osmanlı idaresi altında bölgenin demografik ve kültürel yapısı yeniden şekillenmiş; pek çok cami, han, hamam ve köprü gibi mimari eser inşa edilmiştir. 19. yüzyılda Osmanlı idaresinin zayıflamasıyla birlikte bölgede ulusal isyan hareketleri başlamıştır.

1878’de Osmanlı-Rus Savaşı sonucunda imzalanan Ayastefanos Anlaşması ile Makedonya’nın büyük bölümü kısa süreliğine Bulgaristan’a bırakılmışsa da, Büyük Güçlerin müdahalesiyle aynı yıl imzalanan Berlin Antlaşması ile bölge tekrar Osmanlı Devleti’ne iade edilmiştir. Osmanlı yönetimine karşı Makedon Slavları tarafından bağımsızlık girişimleri yoğunlaşmış ve 2 Ağustos 1903’te İlinden İsyanı patlak vermiştir. Kruşevo merkezli olarak ilan edilen kısa ömürlü Kruşevo Cumhuriyeti, Osmanlı kuvvetlerince etkin bir şekilde bastırılmıştır.

Yugoslavya Dönemi Öncesi ve Sırasında

1912’de başlayan Balkan Savaşları, Osmanlı egemenliğinin Balkanlar’dan çekilmesiyle sonuçlanmıştır. Birinci Balkan Savaşı’nda Osmanlı Devleti bölgedeki topraklarını kaybederken, zafer kazanan Balkan devletleri Makedonya topraklarını kendi aralarında paylaşamamıştır. 1913’te başlayan İkinci Balkan Savaşı sonucunda Makedonya’nın büyük kısmı Sırbistan ve Yunanistan arasında paylaşıldı; Bulgaristan ise bölgenin sadece küçük bir bölümünü alabilmiştir.

I. Dünya Savaşı’nda (1914-1918) Bulgaristan, kaybettiği Makedonya topraklarını geri almak umuduyla İttifak Devletleri safında savaşa girmiş ve kısa süreliğine bölgeyi işgal etmiştir. Ancak savaşın sonunda mağlup taraf olarak Makedonya’yı yine terk etmek zorunda kalmıştır. Savaş sonrası 1918’de kurulan Sırp-Hırvat-Sloven Krallığı (daha sonra Yugoslavya Krallığı), Vardar Makedonyası olarak adlandırılan bugünkü Kuzey Makedonya topraklarını sınırlarına katmıştır.

II. Dünya Savaşı yıllarında (1941-1945) Mihver Devletleri ile işbirliği yapan Bulgaristan, bölgeyi yeniden işgal etmiştir; ancak 1945’te savaşın bitimiyle Yugoslavya Federasyonu bölgeyi denetimi altına almıştır. 1944 yılında Yugoslavya lideri Mareşal Tito’nun inisiyatifiyle Makedonya’da bir cumhuriyet kurulması yönünde adımlar atılmıştır. Yugoslavya Federasyonu içinde Makedonya Sosyalist Cumhuriyeti adıyla eşit haklara sahip bir kurucu cumhuriyet oluşturulmuştur. Aynı yıl, modern Makedon edebi dilinin temelleri Resne-Bitola (Manastır) lehçesine dayanarak kodifiye edilmiş ve Makedon dili resmen tanınmıştır.

Bu süreçte Makedon ulusal kimliğinin güçlendirilmesi hedeflenmiş; ancak komşu Bulgaristan, Makedon dilini ve kimliğini kendi ulusal tarihinin bir parçası olarak görüp ayrı bir millet ve dil olarak tanımamıştır. 1945 sonrası Yugoslavya döneminde Makedonya, sosyalist federal yapıya uyum sağlayarak kendi meclisine, hükümetine ve eğitim kurumlarına sahip olmuştur. Sosyalist dönem boyunca sanayileşme ve kentleşme hız kazanmış, ancak diğer Yugoslav cumhuriyetlerine kıyasla Makedonya ekonomik olarak görece geri kalmıştır.

Bağımsızlık ve Sonrası

Doğu Bloku’nun çözülmeye başlaması ve Yugoslavya Federasyonu içinde etnik milliyetçiliğin yükselişi sonucunda, 8 Eylül 1991’de Makedonya’da bağımsızlık referandumu düzenlenmiştir. Halkın %74’ü bağımsızlığa “evet” diyerek Makedonya Cumhuriyeti’nin kurulmasına onay vermiştir. Böylece ülke, Yugoslavya’dan ayrılan son barışçıl cumhuriyetlerden biri olarak bağımsızlığını ilan etmiştir. Ancak bağımsızlığın ilk yıllarında ülke ismi konusunda Yunanistan ile ciddi bir uluslararası anlaşmazlık yaşanmıştır. Yunanistan, “Makedonya” adının kendi kuzey bölgesi ile aynı olmasını egemenlik ve tarih mirası açısından kabul edilemez bulmuş ve yeni kurulan devleti bu isimle tanımayı reddetmiştir.

Bu anlaşmazlık nedeniyle Makedonya, 1993’te Birleşmiş Milletler’e Eski Yugoslavya Makedonya Cumhuriyeti (EYMC) geçici adıyla üye olabilmiştir. 1994’te Yunanistan, ismin yanı sıra Makedonya’nın yeni kabul ettiği bayrağı da (16 ışınlı Vergina Güneşi sembolü) protesto ederek bu ülkeye karşı ekonomik ambargo uygulamıştır. Bu durum genç ülke ekonomisine zarar vermiştir. Sonunda 1995’te arabuluculukla bir geçici anlaşmaya varılmış; Makedonya bayrağındaki sembol değiştirildi ve iki ülke isim konusunda müzakerelere başlamayı kabul etmiştir.

Bağımsızlığın ilk on yılında Kuzey Makedonya iç barışını büyük ölçüde korumuşsa da etnik açıdan hassas bir yapıya sahipti. Ülke nüfusunun yaklaşık dörtte birini oluşturan Arnavut azınlık, dil ve yerel yönetim haklarının genişletilmesini talep ediyordu. 2001 yılının ilk aylarında Arnavut kökenli silahlı bir örgüt (Ulusal Kurtuluş Ordusu), ülkenin kuzeybatısında isyan başlatmıştır. Yaklaşık yedi ay süren bu düşük yoğunluklu iç çatışma, uluslararası toplumun arabuluculuğuyla sona erdirilmiştir.

2000’li yılların ortalarından itibaren Kuzey Makedonya’nın stratejik hedefi Avrupa-Atlantik entegrasyonunu tamamlamak olmuştur. Nihayet Temmuz 2022’de Bulgaristan ile yapılan uzlaşma sonucunda ülke AB müzakerelerine başlamış ve Avrupa-Atlantik kurumlarıyla bütünleşme yolunda ilerlemektedir.

Coğrafya

Kuzey Makedonya, Güneydoğu Avrupa’da, Balkan Yarımadası’nın merkezinde yer alan ve denize kıyısı olmayan bir ülkedir. 25.713 km² yüzölçümüne sahip olup, topraklarının büyük bölümü dağlar ve vadilerle kaplıdır. Ülke genelinde dağlık bir arazi yapısı hâkimdir ve sık sık depremler yaşanmaktadır. Makedonya’nın coğrafi yapısı, kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda uzanan geniş vadi ve havza sistemleri ile bunları çevreleyen dağ sıralarından oluşmaktadır. Ülkenin coğrafi omurgasını oluşturan Vardar Nehri Vadisi, doğudan batıya uzanan ana geçiş koridorunu oluşturur. Batıda ve kuzeyde Şar Dağları, Bistra ve Korab Dağları, doğuda Osogovo ve Belasitsa Dağları Bulgaristan sınırına paralel uzanır. Ülkenin en yüksek noktası, 2.764 metre rakımlı Korab Dağı’dır (Golem Korab). Bu zirve, Kuzey Makedonya ile Arnavutluk arasındaki sınırda yer almakta olup, her iki ülkenin de en yüksek dağıdır . Şar erinde yer alan 2.748 metre yüksekliğindeki Titov Vrv ve diğer yüksek doruklar, ülkenin diğer önemli zirvelerini oluşturur. Ortalama rakım 700 metre civarındadır, bu da ülkenin genellikle yüksek rakımlı bir coğrafyaya sahip olduğunu göstermektedir.

^{Kuzey Makedonya Coğrafyası}

Nehirler

Ülkede geniş düzlükler sınırlıdır; en büyük ova sistemleri Vardar Nehri’nin orta kesimindeki Vardar Ovası ve doğudaki Ovçe Pole Platosu’dur. Kuzey Makedonya’nın en uzun nehri Vardar Nehri olup, 388 km uzunluğa sahiptir. Ülkenin kuzeybatısından doğarak Üsküp’ten geçer, ardından güneydoğu yönüne ilerleyerek Yunanistan’ın Selanik kenti yakınlarında Ege Denizi’ne dökülür. Bir diğer önemli nehir olan Karri, Ohri Gölü’nden doğarak kuzeye doğru ilerler, Arnavutluk topraklarına geçerek Adriyatik Denizi’ne ulaşır. Ülkedeki diğer önemli nehirler arasında Bregalnica Nehirleri yer almaktadır.

Kuzey Makedonya, büyük doğal göllere ev sahipliği yapar. Bunlar arasında en önemlileri şunlardır:

• Ohri Gölü: 358 km² yüzölçümü ve 288 metre derinliğiyle Avrupa’nın en derin ve en eski tatlı su göllerinden biri olarak kabul edilir. Yaklaşık 1,5 milyon yıldır varlığını sürdüren bu göl, 200’den fazla endemik tür barındırmaktadır ve UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer almaktadır. Göl kıyısındaki Ohri kenti ve çevresi de UNESCO tarafından korunmaktadır.
• Prespa Gölü: 853 metre rakıma sahip olup, Balk en yüksek tektonik göllerden biridir. Üç ülke (Kuzey Makedonya, Arnavutluk ve Yunanistan) arasında paylaşılmaktadır.
• Dojran Gölü: Yaklaşık 43 km² yüzölçümüne sahip olan bu göl yarı yarıya Kuzey Makedonya ve Yunanistan arasında paylaşılmıştır. Zengin balıkçılık geleneğiyle tanınmaktadır.

^{Prespa Gölü (Thanos Metallinos)}

Milli Parklar ve Doğal Koruma Alanları

Kuzey Makedonya’nın ekoloji, üç büyük milli park ve çeşitli doğal koruma alanları ile güvence altına alınmıştır:

1. Mavrovo Millî Parkı: Batıda yer alan bu milli park, Mavrovo Gölü ve çevresindeki dağlık alanları kapsar. Aynı zamanda kış sporları merkezi olarak da kullanılmaktadır .
2. Galičica Millî Parkı: Ohri ve Prespa gölleri arasındaki dağlık bölgede bulun, çeşitli endemik bitki ve hayvan türlerine ev sahipliği yapmaktadır.
3. Pelister Millî Parkı: Bitola yakınlarındaki Baba Dağı’nda yer alan bu park, özellikle ormanları ile tanınmaktadır .

Bu doğal alanlar, Kuzey Makedonya’nın zengin biyolojik çeşitliliğini korumakta ve ekoturizm için önemli destinasyonlar arasında yer almaktadır.

İklim

Kuzey Makedonya, küçük yüzölçümüne rağmen farklı coğrafi özellikleri nedeniyle iklimsel çeşitlilik gösteren bir ülkedir. Genel olarak ılıman karasal iklim hâkimdir; kışlar soğuk ve kar yağışlı, yazlar ise sıcak ve kurak geçer. Yıllık ortalama sıcaklıklar, ülkenin kuzeybatısındaki dağlık bölgelerde yaklaşık 8°C iken, merkezi ve güney bölgelerde 13-15°C’ye kadar yükselmektedir.

Ülke genelinde dört mevsim belirgin şekilde yaşanır, ancak topoğrafya ve yükselti farklarına bağlı olarak üç ana iklim kuşağı gözlenmektedir:

1. Ilıman karasal iklim: Ülkenin kuzey ve iç kesimlerinde görülür. Kış aylarında sıcaklıklar sıfırın altına düşebilir ve yüksek kesimlerde yoğun kar yağışı meydana gelir.
2. Yarı Akdeniz iklimi: Güney ve doğu kesimlerinde, Ege Denizi’ne açık olan Vardar Vadisi’nin etkisiyle daha yumuşak kışlar ve sıcak, kurak yazlar yaşanır.
3. Dağ (alpin) iklimi: Yüksek dağlık alanlarda, özellikle Şar Dağları, Korab ve Baba Dağı çevresinde yazlar serin, kışlar uzun ve sert geçer. Bu bölgelerde yılın büyük bir kısmında kar örtüsü kalıcıdır.

Başkent Üsküp’te ocak ayı ortalama sıcaklığı yaklaşık 0°C, temmuz ayında ise 20-25°C arasındadır. Ülkenin güneydoğusunda bulunan Gevgeliya ve Demir Kapı gibi bölgeler en sıcak yerlerdir ve temmuz-ağustos aylarında sıcaklıkların 40°C’yi aşması sık görülen bir durumdur.

Yağış Rejimi

Kuzey Makedonya, Adriyatik ve Karadeniz iklim sistemlerinin geçiş bölgesinde yer aldığı için yağış rejimi bölgeden bölgeye değişiklik göstermektedir. Genel eğilim, doğu ve güney kesimlerde daha az yağış, batıdaki dağlık bölgelerde ise daha fazla yağış görülmesi yönündedir.

• Güneydoğu ovalarında yıllık yağış miktarı 400–500 mm arasında seyrederken,
• Batıdaki dağlık kesimlerde (özellikle Mavrovo, Şar ve Korab Dağları) bu miktar 1000 mm’nin üzerine çıkmaktadır.

İlkbahar ve sonbahar en fazla yağışın düştüğü mevsimlerdir, yaz ayları ise özellikle Vardar Vadisi boyunca oldukça kurak geçmektedir. Kurak dönemler tarımı olumsuz etkileyebilirken, ilkbaharda ani ve şiddetli yağışlar görülebilmektedir.

Son yıllarda iklim değişikliğiyle birlikte aşırı hava olaylarında artış gözlemlenmiştir. Özellikle 2007 ve 2012 yıllarında yaşanan sıcak hava dalgaları ve kuraklıklar, ülkede orman yangınları ve su kıtlığı risklerini artırmıştır.

^{Kuzey Makedonya Ortalama Aylık Yağış ve Sıcaklık Grafiği}

Demografi

Kuzey Makedonya'nın nüfusu en son 2021 nüfus sayımı ile güncellenmiştir. Sayım sonuçlarına göre, ülkede ikamet eden nüfus 1.836.713 kişidir. Bu rakam, 2002 sayımına göre yaklaşık 185.000 kişilik bir azalmayı göstermektedir. Nüfus düşüşü, düşük doğum oranları ve genç nüfusun yurt dışına göçü gibi faktörlerden kaynaklanmaktadır.

Ayrıca, 12 aydan uzun süredir yurt dışında yaşayan Kuzey Makedonya vatandaşları da geçici olarak sayılmış ve toplam 2.097.319 kişi olarak açıklanmıştır. Ancak demografik analizler ülkede fiilen ikamet eden 1.84 milyonluk nüfus üzerinden yapılmaktadır.

Nüfusun %50,4’ü kadın, %49,6’sı erkek olup, kadın nüfusu hafif bir fazlalık göstermektedir.

Etnik Yapı

Kuzey Makedonya, etnik açıdan oldukça çeşitli bir nüfusa sahiptir. 2021 sayımı sonuçlarına göre, sürekli ikamet eden nüfusun:

• %58,44’ü Makedon (Slav) kökenlidir.
• %24,30’u Arnavut kökenlidir ve bu grup en büyük etnik azınlık konumundadır.
• %3,86’sı Türk kökenlidir.
• %2,53’ü Roman (Çingene), %1,30’u Sırp, %0,87’si Boşnak, %0,47’si Ulah (Eflak) kökenlidir.
• Yaklaşık %7’lik bir kesim ise etnik kimlik beyanında bulunmamış veya idari kayıtlardan alınmıştır.

Etnik dağılım coğrafi olarak farklılık göstermektedir:

• Arnavut nüfus, ağırlıklı olarak ülkenin kuzeybatısında (Tetovo, Gostivar, Debre gibi şehirlerde) yoğunlaşmıştır.
• Türk ve Boşnak toplulukları, Üsküp, Kalkandelen (Tetovo), Kumanova, Resne gibi şehirlerde önemli bir varlığa sahiptir.
• Ulahlar, geleneksel olarak Manastır (Bitola) ve çevresinde küçük topluluklar hâlinde yaşamaktadır.

Dil Yapısı

Kuzey Makedonya’nın resmî dili Makedonca olup, Güney Slav dilleri ailesine mensuptur. 2021 nüfus sayımına göre nüfusun:

• %61,4’ü anadilini Makedonca olarak beyan etmiştir.
• %24,3’ü Arnavutçayı anadil olarak konuşmaktadır. Arnavutça, Arnavut nüfusunun yoğun olduğu belediyelerde resmî statüye sahiptir ve ülke genelinde ikinci en yaygın dildir.
• %3,4’ü Türkçe, %1,7’si Romanca, %0,6’sı Sırpça, %0,8’i Boşnakça konuşmaktadır.
• Küçük bir kesim Aromanian (Ulahça) gibi yerel dilleri kullanmaktadır.

2001 yılında imzalanan Ohri Anlaşması sonrasında Arnavutça’nın kamu kurumlarında kullanım alanı genişlemiş, 2019’da yürürlüğe giren Dillerin Kullanımı Yasası ile ülke genelinde resmî statüsü güçlendirilmiştir. Ülkede Türk azınlık için bazı okullarda Türkçe eğitim de verilmektedir.

Dini Yapı

Kuzey Makedonya’nın dini yapısı, büyük ölçüde etnik kimliklerle örtüşen bir mozaik sergilemektedir. 2021 nüfus sayımına göre:

• %46,1’i Makedon Ortodoks Kilisesi’ne bağlı Hristiyandır (büyük çoğunluğu etnik Makedonlardan oluşmaktadır).
• %32,2’si Müslümandır (bu grup, çoğunlukla Arnavutlar, Türkler ve Romanlardan oluşmaktadır).
• Küçük gruplar hâlinde Katolikler (%0,3), Protestanlar ve diğer dini topluluklar bulunmaktadır.

^{Kuzey Makedonya'nın 2021 yılı dini dağılımını gösteren pasta grafiği}

Ülkede dini bayramlar (Noel, Paskalya, Ramazan ve Kurban Bayramı) resmî tatil olarak kabul edilmektedir. Makedon Ortodoks Kilisesi, 1967’de Sırp Ortodoks Patrikhanesi’nden ayrılarak bağımsızlığını ilan etmiştir. Ancak uzun yıllar diğer Ortodoks kiliseleri tarafından tanınmamış, 2022 yılında Sırp Ortodoks Kilisesi tarafından tanınması önemli bir gelişme olmuştur.

Yaş Yapısı ve Demografik Eğilimler

Kuzey Makedonya giderek yaşlanan bir nüfus yapısına sahiptir. 2021 sayımına göre:

• En büyük yaş grubu %7 ile 40-44 yaş arasıdır.
• 0-14 yaş arası çocuklar nüfusun %16’sını, 65 yaş üstü ise %14’ünü oluşturmaktadır.
• Medyan yaş 39’dur.

Doğurganlık oranı 1,5 çocuk/kadın seviyesine gerilemiş olup nüfus yenilenme seviyesinin altındadır. 1990’lardan itibaren yaşanan ekonomik sorunlar ve işsizlik, on binlerce Kuzey Makedonya vatandaşının (özellikle genç ve eğitimli kesimin) Batı Avrupa başta olmak üzere yurt dışına göç etmesine neden olmuştur. Bu faktörler nedeniyle nüfus artış hızı oldukça düşüktür (%0,1 civarında) ve bazı bölgelerde nüfus azalmaktadır.

Kentleşme ve Göç Eğilimleri

• Kuzey Makedonya’da şehirleşme oranı %58 olup, nüfusun yarıdan fazlası kentlerde yaşamaktadır.
• En büyük şehir Üsküp (~500 bin kişi) olup, onu Kumanova (~100 bin), Tetovo (~90 bin), Bitola (Manastır), Gostivar ve Prilep gibi orta ölçekli şehirler izlemektedir.
• Kırsal kesimde nüfus daha çok tarım ve hayvancılıkla uğraşırken, kentlerde hizmet sektörü ve sanayi istihdamı öne çıkmaktadır.
• Beyin göçü, ülkenin en büyük demografik ve ekonomik sorunlarından biri olmaya devam etmektedir.

Uluslararası İlişkiler

Bağımsızlığından bu yana Kuzey Makedonya, dış politikasında Avrupa ve Atlantik kurumlarına entegrasyonu, komşularıyla iyi ilişkileri ve bölgesel istikrarı öncelikli hedef olarak belirlemiştir. Ancak, özellikle isim sorunu nedeniyle uluslararası ilişkileri başlangıçta diplomatik zorluklarla karşılaşmıştır.

Yunanistan ile İlişkiler (İsim Sorunu)

Yunanistan, Makedonya adının kendi kuzey bölgesiyle özdeşleştiğini ve ulusal kimliğine tehdit oluşturduğunu savunarak, 1991-1993 yıllarında Makedonya Cumhuriyeti’ni bu isimle tanımamış, ülkenin BM üyeliğini "Eski Yugoslavya Makedonya Cumhuriyeti" (FYROM) adıyla kabul ettirmiştir. 1994’te ekonomik ambargo uygulamış, ancak 1995 Geçici Anlaşması ile ambargoyu kaldırmıştır.

2018’de Prespa Anlaşması imzalanmış, Makedonya Cumhuriyeti’nin adı "Kuzey Makedonya Cumhuriyeti" olarak değiştirilmiştir. Bu anlaşmayla Yunanistan, Kuzey Makedonya’nın NATO ve AB üyelik süreçlerine verdiği blokajı kaldırmış, iki ülke arasındaki ilişkiler gelişmeye başlamıştır. Günümüzde diplomatik ve ekonomik işbirliği artarken, milliyetçi çevrelerin anlaşmaya yönelik eleştirileri sürmektedir.

Bulgaristan ile İlişkiler

1992’de bağımsızlığı tanıyan ilk ülkelerden biri olan Bulgaristan, Makedon dilini Bulgarca’nın bir lehçesi olarak görmekte, buna karşılık Kuzey Makedonya kendi kimliğini bağımsız kabul etmektedir. 2017’de Dostluk Anlaşması ile iki ülke arasında ortak tarih komisyonu kurulmuş, ancak Bulgaristan 2020’de tarih ve dil meseleleri nedeniyle Kuzey Makedonya’nın AB müzakerelerini veto etmiştir. 2022’de Fransa’nın arabuluculuğuyla yapılan anlaşmayla vetonun kaldırılması sağlanmış, fakat iç siyasette tartışmalar sürmüştür.

Arnavutluk ile İlişkiler

Kuzey Makedonya ve Arnavutluk’un ilişkileri dostane olagelmiş, her iki ülke de AB ve NATO entegrasyonunu hedeflemiştir. Arnavutluk, 2001 krizinde arabuluculuk yapmış, Ohri Anlaşması sürecini desteklemiştir. AB sürecinde iki ülkenin müzakereleri eşleştirilmiş, ancak Bulgar vetosu nedeniyle Arnavutluk da olumsuz etkilenmiştir. Ekonomik ilişkilerde ticaret hacmi artmakta, ulaşım ve enerji projeleri öne çıkmaktadır. İki ülke, "Açık Balkan" gibi bölgesel girişimlerde işbirliği yapmaktadır.

Sırbistan ve Kosova ile İlişkiler

Sırbistan ile Kuzey Makedonya, Yugoslavya geçmişi nedeniyle 1990’larda yakın ilişkiler kurmuş, ancak Kuzey Makedonya’nın 2008’de Kosova’yı tanıması Sırbistan’da rahatsızlık yaratmıştır. Buna rağmen, iki ülke ticaret, ulaştırma ve enerji alanlarında işbirliğini sürdürmektedir.

Kosova ile ilişkiler dostane olup, Kuzey Makedonya 2009’da iki ülke arasındaki sınırı belirleyen anlaşmayı imzalamış, KFOR barış gücüne katkıda bulunmuştur.

Avrupa Birliği ve NATO

Kuzey Makedonya, 2004’te AB üyelik başvurusu yapmış, ancak Yunanistan ve Bulgaristan ile yaşanan sorunlar süreci geciktirmiştir. Temmuz 2022’de müzakereler resmen başlamış, ülke hukukun üstünlüğü ve reformlar konusunda çalışmalarını sürdürmektedir. NATO süreci ise Prespa Anlaşması’nın ardından hızlanmış, 27 Mart 2020’de Kuzey Makedonya NATO’nun 30. üyesi olmuştur. Ülke, Kosova’daki KFOR’a ve NATO’nun barış misyonlarına katkı sağlamaktadır.

Türkiye ile İlişkiler

Türkiye, Kuzey Makedonya’nın bağımsızlığını ilk tanıyan ülkelerden biri olmuş, Yunanistan ile isim krizinde Üsküp’e destek vermiştir. Türkiye, NATO ve AB süreçlerinde Kuzey Makedonya’yı destekleyen ülkeler arasındadır. Ekonomik ilişkiler, 2000’de Serbest Ticaret Anlaşması (STA) ile hız kazanmış, Türkiye Kuzey Makedonya’daki en büyük yatırımcılardan biri olmuştur. İnşaat, bankacılık, enerji ve sanayi sektörlerinde yatırımlar devam etmektedir. Kültürel bağlar güçlü olup, TİKA ve Yunus Emre Enstitüsü aracılığıyla Osmanlı mirası korunmakta, eğitim projeleri desteklenmektedir. Uluslararası Balkan Üniversitesi, iki ülke arasındaki akademik işbirliğinde önemli bir yere sahiptir.

Askeri işbirliği kapsamında Türkiye, Kuzey Makedonya ordusuna eğitim ve lojistik destek sağlamış, NATO çerçevesinde ortak tatbikatlar düzenlemiştir. Kuzey Makedonya’da yaklaşık 80 bin kişilik Türk toplumu bulunmakta, Türk siyasi partileri ve sivil toplum kuruluşları ülkedeki Türk toplumunun haklarını savunmaktadır.

Diğer Uluslararası Kuruluşlar

Kuzey Makedonya, Birleşmiş Milletler (BM), Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT), Avrupa Konseyi, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) gibi kuruluşların da üyesidir. BM’ye 1993’te geçici isimle katıldıktan sonra, 2019’da resmî adının değişmesiyle BM kayıtlarında “Kuzey Makedonya” adına geçilmiştir. Bölgesel olarak Güneydoğu Avrupa İşbirliği Süreci (SEECP) ve Orta Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması (CEFTA) gibi inisiyatiflere dahildir. Ayrıca İslam İşbirliği Teşkilatı’na (Müslüman nüfusu nedeniyle gözlemci) ve Frankofoni Organizasyonu’na (Fransızca’ya ilgi duyduğu için) üyelikleri bulunmaktadır.

Kuzey Makedonya Silahlı Kuvvetleri

Kuzey Makedonya'nın silahlı kuvvetleri, Kuzey Makedonya Ordusu (Armija na Severna Makedonija - ASM) adıyla bilinmektedir. Ordu, ülkenin güvenliğini sağlamak, uluslararası barış operasyonlarına katılmak ve NATO ile entegrasyonu güçlendirmek amacıyla faaliyet göstermektedir. 2008 yılında zorunlu askerlik uygulaması kaldırılmış ve tamamen gönüllülük esasına dayalı profesyonel bir askerî sistem benimsenmiştir. Coğrafi sebeplerden dolayı deniz kuvvetleri yoktur.

Kuzey Makedonya, 27 Mart 2020’de NATO’ya tam üye olarak katıldıktan sonra, savunma doktrininde önemli değişiklikler yaparak modernizasyon sürecini hızlandırmıştır. Ülke, eski Yugoslav yapımı askeri teçhizatını NATO standartlarına uyumlu silah ve araçlarla değiştirmeye başlamış ve özellikle ABD’den zırhlı personel taşıyıcılar (JLTV) ile modern askeri araçlar tedarik etmektedir. Ayrıca siber güvenlik, iletişim altyapısı ve komuta-kontrol sistemleri NATO ile uyumlu hale getirilmektedir. Ordunun nitelikli personel yetiştirebilmesi için, subaylar Türkiye, ABD ve Almanya gibi NATO ülkelerinde askerî eğitimlere katılmaktadır.

Uluslararası alanda barışı koruma misyonlarına aktif olarak katılan Kuzey Makedonya Ordusu, NATO ve BM operasyonlarında yer alarak Kosova’daki NATO Gücü (KFOR), Bosna-Hersek’teki EUFOR Althea ve Lübnan’daki UNIFIL barış gücü gibi önemli görevlerde bulunmuştur. Ayrıca Afganistan’daki ISAF ve Kararlı Destek misyonlarına asker göndermiştir. Bu katkılar, ülkenin uluslararası güvenlik politikalarına entegrasyonunu güçlendirirken, NATO içinde güvenilir bir ortak olarak kabul edilmesini sağlamaktadır.

Savunma bütçesi açısından Kuzey Makedonya, 2020’de GSYİH’nin %1,3’ü seviyesindeki harcamalarını, 2024 yılına kadar NATO hedefi olan %2 seviyesine çıkarma taahhüdünde bulunmuştur. 2023 yılı itibarıyla savunma bütçesi yaklaşık 320 milyon Euro olarak belirlenmiş ve bu kaynak modernizasyon, eğitim ve NATO ile entegre askeri kapasitenin geliştirilmesi için ayrılmıştır. Bunun yanı sıra, ordu doğal afetler ve toplumsal krizlerde sivil yönetimle iş birliği yaparak lojistik destek sağlamakta, afet bölgelerinde kurtarma operasyonlarına katılmaktadır. Özellikle COVID-19 sürecinde sağlık sistemine destek sağlayan ordu, sel, yangın ve deprem gibi afetlerde de aktif rol oynamaktadır.

Askerî Personel ve Yapı

Kuzey Makedonya Silahlı Kuvvetleri, toplamda 72.500 personelden oluşmaktadır. Ancak bu sayının büyük bir kısmı yedek birlikler tarafından oluşturulmaktadır. Ordu şu şekilde yapılandırılmıştır:

• Toplam Askerî Personel: 72.500 (%3,4)
• Aktif Askerî Personel: 9.000 (%0,4)
• Yedek Personel: 60.000 (%2,8)

Bu rakamlar, Kuzey Makedonya’nın savunma stratejisinde aktif birliklerden ziyade, güçlü bir yedek sistemine dayalı bir ordu modelini benimsediğini göstermektedir.

Kara Kuvvetleri

Kara Kuvvetleri, ülkenin ana savunma gücünü oluşturmaktadır. Ana bileşenler şunlardır:

• Mekanize Piyade Tugayı – Kara birliklerinin temel yapısını oluşturur.
• Özel Harekat Birlikleri – NATO operasyonlarına uyumlu, hızlı müdahale gücüne sahip elit birlikler.
• Lojistik Destek Birimi – Ordunun ikmal, mühimmat ve askeri teçhizat desteğini sağlayan yapı.

Kuzey Makedonya'nın kara gücüne dair güncel envanter şu şekildedir:

• Tanklar: 20 adet (hazır: 11)
• Zırhlı Araçlar: 1.108 adet (hazır: 609)
• Çekili Topçu Sistemleri: 150 adet (hazır: 83)
• Çok Namlulu Roketatar Sistemleri (MLRS): 17 adet (hazır: 9)
• Kendinden Tahrikli Obüsler: 0 adet

Bu veriler, Kuzey Makedonya’nın tank ve ağır topçu sistemleri açısından sınırlı kapasiteye sahip olduğunu, ancak zırhlı araç ve topçu destek sistemlerinde belirli bir güce sahip olduğunu göstermektedir.

Hava Kuvvetleri

Kuzey Makedonya'nın Hava Kuvvetleri, sınırlı kapasiteye sahip olup, savaş uçağı barındırmamaktadır. Ülkenin hava savunması NATO üyeleri (özellikle Yunanistan ve İtalya) tarafından sağlanmaktadır.

Hava Kuvvetleri envanteri:

• Toplam Uçak Sayısı: 20 (hazır: 11)
• Savaş Uçağı: 0
• Eğitim Uçakları: 10 (hazır: 6)
• Saldırı Helikopterleri: 4 (hazır: 2)
• Genel Maksat Helikopterleri: 10 (hazır: 6)
• Nakliye Uçakları: 0

Hava kuvvetlerinin ana görevi lojistik destek, personel taşıma ve hava keşfi yapmaktır. Saldırı kabiliyeti bulunmadığından, ülkenin hava sahası NATO üyesi ülkeler tarafından korunmaktadır.

Kuzey Makedonya Ekonomisi

Kuzey Makedonya, Yugoslavya’nın dağılmasının ardından geçiş sürecine giren küçük ölçekli bir piyasa ekonomisidir. 2025 itibarıyla nominal GSYİH’si yaklaşık 17 milyar dolar seviyesindedir. Kişi başına düşen milli gelir, Satın Alma Gücü Paritesi (SAGP) ile hesaplandığında yaklaşık 23 bin dolar olup ülke, üst-orta gelirli ekonomiler kategorisine girmektedir. Geçmişte özelleştirme ve yapısal reformlarla serbest piyasa ekonomisine geçiş sürecini büyük ölçüde tamamlamış, ancak son yıllarda küresel enflasyon ve enerji fiyatlarındaki dalgalanmalar nedeniyle ekonomik zorluklarla karşı karşıya kalmıştır.

CIA Dünya Faktörü’ne göre Kuzey Makedonya ekonomisi, enerji fiyatlarındaki dalgalanmalardan ve COVID-19’un etkilerinden toparlanma sürecine girmiştir. Ancak 2022’de yaşanan enerji krizi nedeniyle enflasyon hızla yükselmiş, çift haneli rakamlara ulaşmıştır. 2023 yılı itibarıyla istikrar tedbirleri alınarak enflasyon %3-4 seviyelerine kadar düşürülmüştür.

Ekonominin sektörel dağılımı şu şekildedir:

• Hizmet sektörü: %55-60 pay ile ekonominin en büyük bölümünü oluşturur.
• Sanayi sektörü: Yaklaşık %25 pay ile ikinci sıradadır.
• Tarım sektörü: %10 civarında pay almakta olup ülke genelinde önemli bir istihdam kaynağıdır.

Tarım, Sanayi ve Hizmet Sektörleri

Tarım Sektörü

Kuzey Makedonya’nın tarım sektörü özellikle güney bölgelerinde ve Vardar Ovası’nda yoğunlaşmıştır. Tütün, üzüm, meyve (elma, kayısı), sebze (biber, domates), tahıl ve hayvancılık ürünleri başlıca tarımsal üretim kalemleridir. Tikveş bölgesi üzüm bağları ve şarap üretimiyle ünlüdür ve ülke, şarap ihracatında Balkanlar’ın önemli merkezlerinden biridir. Tütün tarımı, uzun yıllardır ülkenin en değerli tarımsal üretimi olarak öne çıkmaktadır.

Sanayi Sektörü

Sanayi sektörü, geleneksel olarak demir-çelik, kimya ve tekstil üretimine dayalı bir yapıya sahiptir. Ancak son yıllarda yabancı yatırımlar sayesinde otomotiv yan sanayi ve elektronik montajı gelişim göstermektedir. Kuzey Makedonya'da çeşitli Serbest Ekonomik Bölgeler kurulmuş olup, özellikle Alman şirketleri buraya yatırım yapmaktadır. Elektrikli teçhizat, katalitik konvertörler ve otomotiv yedek parçaları en çok üretilen ve ihraç edilen sanayi ürünleri arasına girmiştir.

Özellikle Üsküp’te bulunan ve geçmişte ülkenin en büyük sanayi kuruluşlarından biri olan "Zelezarnica" adlı demir-çelik fabrikası hâlâ üretime devam etmekte, ancak kapasitesi düşmüştür. Tekstil ve deri sanayi ise Ştip ve Prilep gibi şehirlerde istihdam açısından önemini korumaktadır.

Hizmet Sektörü

Kuzey Makedonya’da ticaret, ulaşım, turizm ve finans hizmet sektörü içinde en önemli alanlardır. Bankacılık sektörü oldukça küçüktür ve piyasanın büyük kısmı yabancı bankaların kontrolündedir (özellikle Avusturya ve Yunanistan merkezli bankalar). Ülkenin para birimi Makedonya Dinarı (MKD), Euro’ya karşı istikrarlı bir kur politikasına sahiptir. Ancak küresel enflasyonist baskılar nedeniyle 2022’de enflasyon %14’e kadar çıkmış, 2023’te ise %3-4 seviyelerine çekilmiştir.

^{Ohri (Jakov Jovanoski)}

İşgücü Piyasası ve İstihdam Durumu

Kuzey Makedonya’da işsizlik oranı uzun yıllar yüksek seviyelerde seyretmiştir. 2000’li yılların başında %30’un üzerinde olan işsizlik oranı, yıllar içinde kademeli olarak düşerek 2021’de %15,8, 2022’de %14,4 ve 2023 itibarıyla yaklaşık %13 seviyesine gerilemiştir. Genç nüfustaki işsizlik hâlâ yüksek olup, özellikle 15-24 yaş grubunda iş bulma oranları düşüktür. Bu durum, vasıflı işgücünün yurtdışına göç etmesine (brain drain) neden olmakta ve ülkenin ekonomik büyüme potansiyelini olumsuz etkilemektedir.

Dış Ticaret ve Ekonomik Büyüme

Kuzey Makedonya ekonomisi, dış ticaret odaklı bir yapıya sahiptir. 2022 itibarıyla:

• İhracat: 10,1 milyar dolar
• İthalat: 13 milyar dolar

Dış ticarette açık veren bir ekonomi olan Kuzey Makedonya, yurtdışında yaşayan vatandaşlarının döviz havaleleri (remittances) ile bu açığı kapatmaktadır.

Başlıca ihracat ortakları şunlardır:

• Almanya (%42) - Başta otomotiv yan sanayi ürünleri olmak üzere en büyük ticaret ortağıdır.
• Sırbistan (%8)
• Yunanistan (%7)
• Bulgaristan (%5)
• İtalya (%3)

Başlıca ithalat ürünleri şunlardır:

• Ham petrol, doğal gaz, elektrik enerjisi ve değerli metaller (ör. platin)

Başlıca ithalat ortakları şunlardır:

• Birleşik Krallık (%16) - Platin grubu metallerin ithalatı nedeniyle büyük paya sahiptir.
• Yunanistan (%13) - Petrol ürünleri ve elektrik ithalatında öne çıkmaktadır.
• Almanya (%9)
• Sırbistan (%8)
• Çin (%6)

Ekonomik Büyüme ve Yatırım Ortamı

Kuzey Makedonya ekonomisi 2000’lerde yıllık ortalama %3-4 büyüme oranı yakalamıştır. Ancak:

• 2009 küresel mali krizi ve 2012 Euro Bölgesi krizi nedeniyle geçici durgunluklar yaşanmıştır.
• 2020’de COVID-19 pandemisi nedeniyle ekonomi %4,5 küçülmüştür.
• 2021’de ekonomi %4 büyüme kaydetmiş, ancak 2022’de enerji krizinin etkisiyle büyüme hızı %2’ye gerilemiştir.
• 2023 için büyüme tahmini %2-3 bandında öngörülmektedir.

Hükümet, özelleştirmeleri büyük ölçüde tamamlamış olup, halen enerji, ulaştırma ve kamu hizmetleri alanlarında devletin etkinliği devam etmektedir. Yatırım teşvikleri ve düşük kurumlar vergisi (%10) gibi avantajlarla yabancı doğrudan yatırımları (YDİ) artırmayı hedeflemektedir.

Kuzey Makedonya: Turizm, Kültür ve Mutfak

Kuzey Makedonya, zengin tarihi mirası, doğal güzellikleri ve çokkültürlü yapısıyla Balkanlar’ın önemli turizm destinasyonlarından biridir. Ülke, antik çağlardan Osmanlı dönemine uzanan kültürel mirası, gölleri ve dağlarıyla hem kültürel hem de doğa turizmi açısından büyük bir potansiyele sahiptir. Başkent Üsküp’ten Ohrid’e, Bitola’dan (Manastır) Mavrovo’ya kadar farklı bölgelerde tarihî ve doğal güzellikler bulunmaktadır.

Osmanlı Eserleri Özet

Kuzey Makedonya, yaklaşık beş asır Osmanlı yönetiminde kalmış olup günümüzde camiler, hanlar, hamamlar, köprüler ve tekkeler gibi birçok Osmanlı eserine ev sahipliği yapmaktadır. Bu yapılar, Osmanlı mimarisinin ve kültürel mirasının önemli izlerini taşımaktadır.

Üsküp (Skopje)

Başkent Üsküp, Osmanlı döneminde Balkanların önemli ticaret ve kültür merkezlerinden biri olmuş ve günümüze kadar korunmuş bir Osmanlı çarşısına sahiptir. En önemli Osmanlı eserleri:

• Sultan Murad Camii (1436), Mustafa Paşa Camii (1492), İsa Bey Camii
• Kurşunlu Han, Kapan Han ve Sulu Han (ticaret ve konaklama merkezleri)
• Daut Paşa Hamamı (günümüzde sanat galerisi)
• Taşköprü (Fatih Sultan Mehmet Köprüsü, 15. yy) (Vardar Nehri üzerindeki en önemli Osmanlı yapılarından biri)

Sultan II. Murad Camii

Manastır (Bitola)

• İshak Çelebi Camii (1508): Şehrin en büyük Osmanlı camisidir.
• Yeni Camii (1558) ve Haydar Kadı Camii
• Saat Kulesi (17. yy), Bedesten ve Osmanlı döneminden kalma ticaret yapıları
• Manastır Askerî İdadisi: Mustafa Kemal Atatürk’ün eğitim aldığı askeri okul.

^{Manastır Şehri (Micko Damnjanovski)}

Kalkandelen (Tetovo)

• Alaca Camii (Paşa Camii): Rengarenk süslemeleriyle Balkanlar’da eşine az rastlanır bir Osmanlı yapısıdır.
• Arabati Baba Tekkesi: Bektaşi tarikatına ait 16. yüzyıldan kalma bir dergâh.

^{Kalkandelen Manzarası}

Diğer Bölgeler

• Ohri’de Ali Paşa Camii ve Halveti Tekkesi
• Resne’de Niyazi Bey Sarayı (Osmanlı son dönem mimarisi)
• Kumanova, İştip, Prilep, Veles gibi kasabalarda Osmanlı köprüleri, saat kuleleri ve camiler

Osmanlı mirası, Kuzey Makedonya’nın şehir dokusunun ayrılmaz bir parçasıdır. TİKA’nın desteğiyle Mustafa Paşa Camii, Alaca Camii gibi birçok eser restore edilerek korunmuştur.

Turizm

Kuzey Makedonya’da turizm, tarihî eserler, doğal güzellikler ve kültürel festivaller ekseninde şekillenmiştir. Ülkenin turistik bölgeleri arasında UNESCO Dünya Mirası listesinde yer alan Ohrid, başkent Üsküp, Osmanlı mirasıyla öne çıkan Bitola ve Tetovo (Kalkandelen), doğal güzellikleriyle Mavrovo ve Galicica Milli Parkları yer almaktadır.

Üsküp

Başkent Üsküp, tarihî ve modern unsurları bir araya getiren dinamik bir şehirdir. 1963 depreminde büyük zarar gören kent, Sovyet sonrası mimari ve heykel projeleriyle yeniden inşa edilmiştir. Ancak tarihî bölgelerde Osmanlı mirası hâlâ korunmaktadır.

• Vardar Nehri üzerindeki Taşköprü (Fatih Sultan Mehmet Köprüsü): 15. yüzyılda Osmanlılar tarafından inşa edilmiştir ve şehrin modern bölgesiyle Türk Çarşısı’nı birbirine bağlar.
• Üsküp Türk Çarşısı (Stara Čaršija): Arnavut kaldırımlı dar sokakları, camileri, hanları ve geleneksel zanaat atölyeleriyle Osmanlı dönemi atmosferini yaşatan bir merkezdir.
• Sultan Murad Camii (1436)
• Mustafa Paşa Camii (1492)
• Kurşunlu Han (16. yy)
• Davut Paşa Hamamı (15. yy)
• Üsküp Kalesi (Skopsko Kale): Şehrin tepesinde bulunan, Roma ve Bizans dönemlerinden kalma bir kale olup şehre hâkim bir noktada yer almaktadır.
• Makedonya Meydanı ve Büyük İskender Heykeli: Şehir merkezindeki modern kimliği yansıtan önemli noktalardır.

Ohrid ve Ohri Gölü

Ülkenin en önemli turistik noktalarından biri Ohrid ve Ohri Gölü’dür. Ohri Gölü, Avrupa’nın en eski ve en derin göllerinden biri olup, eşsiz ekosistemi nedeniyle UNESCO Dünya Doğal ve Kültürel Miras Listesi’ne alınmıştır (1979). Ohrid şehri, geçmişte “Balkanların Kudüs’ü” olarak anılmış ve Orta Çağ'da önemli bir dini merkez olmuştur. Bölgedeki en dikkat çekici tarihî yapılar şunlardır:

• Aziz Yuhanna Kaneo Kilisesi (13. yy): Ohri Gölü’nün kıyısında, göle bakan eşsiz manzarasıyla ünlüdür.
• Aziz Kliment ve Pantelejmon Manastırı (Plaošnik): Orta Çağ Makedon kültürünün önemli merkezlerinden biridir.
• Aziz Sofya Kilisesi: Bizans döneminden kalma freskleri ve mimarisiyle dikkat çeker.

Ohrid ayrıca Ohrid Yaz Festivali ile tanınır. Temmuz ayında düzenlenen bu festival, klasik müzik konserleri, tiyatro gösterileri ve sanatsal etkinlikleri içeren uluslararası bir kültürel organizasyondur.

^{Ohri Gölü}

Bitola (Manastır)

Bitola, Osmanlı döneminde “Manastır” olarak anılmış, Balkanların diplomasi merkezi olarak kabul edilmiştir. Şehirde Osmanlı mirasının izleri hâlâ güçlüdür:

• Manastır Askerî İdadisi: Mustafa Kemal Atatürk’ün 1896-1898 yıllarında eğitim aldığı askeri okul olup, bugün müze olarak kullanılmaktadır.
• İshak Çelebi Camii (1508): Şehrin en büyük Osmanlı camisidir.
• Saat Kulesi (17. yy) ve Bedesten: Osmanlı ticaret hayatının önemli unsurlarıdır.

Doğa Turizmi ve Milli Parklar

Kuzey Makedonya, doğa turizmi açısından da büyük bir potansiyele sahiptir:

• Mavrovo Milli Parkı: Kış turizmi ve doğa sporları için önemli bir merkezdir.
• Galicica Milli Parkı: Ohri ve Prespa gölleri arasında yer alır ve eşsiz doğa manzaraları sunar.
• Kokino Megalitik Gözlemevi (MÖ 1800): UNESCO’nun dünya astronomi mirası listesinde yer alan antik bir gözlemevidir.

Kültür ve Festivaller

Kuzey Makedonya, Slav-Makedon kültürünün yanı sıra Osmanlı, Arnavut ve Roman kültürlerinin de izlerini taşıyan zengin bir kültürel mirasa sahiptir. Geleneksel müzik, halk oyunları ve edebiyat bu kültürel mozaiğin önemli parçalarıdır.

• Üsküp Caz Festivali: Her yıl düzenlenen ve dünyaca ünlü müzisyenleri ağırlayan bir festivaldir.
• Struga Uluslararası Şiir Akşamları: 1960’lardan beri düzenlenen, dünyanın dört bir yanından şairleri bir araya getiren prestijli bir edebiyat etkinliğidir.
• Ohrid Yaz Festivali: Uluslararası klasik müzik ve sanat etkinlikleri içeren bir organizasyondur.

Kuzey Makedonya Mutfağı

Kuzey Makedonya mutfağı, Balkan ve Osmanlı mutfaklarının sentezinden oluşur. Sebze, et ve süt ürünleri mutfağın temel unsurlarıdır.

Geleneksel Yemekler

• Tavçe Gravçe: Güveçte fırınlanmış kuru fasulye yemeği, ülkenin milli yemeği olarak kabul edilir.
• Ajvar: Közlenmiş kırmızı biber ve patlıcandan yapılan sos, kahvaltıda veya meze olarak tüketilir.
• Börek: Peynirli, ıspanaklı veya kıymalı çeşitleri yaygın olup, özellikle Boşnak böreği (kol böreği) çok tüketilir.
• Shopzka Salatası: Domates, salatalık, soğan ve beyaz peynir ile hazırlanan bir yaz salatasıdır.
• Kebapi (Cevapi): Kuzu veya dana etinden yapılan parmak şeklinde köfteler, yanında doğranmış soğan ile servis edilir.
• Turlitava: Sebze ve etin birlikte pişirildiği geleneksel bir türlü yemeğidir.

Tatlılar ve İçecekler

• Trileçe: Arnavut mutfağından gelen sütlü tatlıdır.
• Baklava, Tulumba: Osmanlı mirası tatlılar yaygındır
• Boza: Fermente darıdan yapılan tatlımsı bir içecektir.