Kırklareli'nin Pınarhisar ilçesine bağlı Poyralı Köyü'ne özgü bir el sanatı olan Poyralı Dokuması, Türk tekstil sanatları arasında önemli bir kültürel miras olarak varlığını sürdürmektedir. Bu geleneksel dokuma, bulunduğu coğrafyanın ve toplumsal belleğin izlerini taşıyarak, kültürel kimlik bilincinin oluşmasına katkı sağlamaktadır. El sanatları, bir toplumun tarihini, geleneklerini ve estetik anlayışını yansıtan canlı belgelerdir ve Poyralı Dokuması da bu bağlamda hem sanatsal hem de antropolojik bir değere sahiptir. Bu dokuma, sahip olduğu coğrafi ve kültürel özellikler sayesinde 20 Haziran 2025 tarihinde Mahreç İşareti olarak tescil edilerek koruma altına alınmıştır.
Poyralı Dokuması (Anadolu Ajansı)
Tarihçe ve Sürdürülebilirlik
Trakya Bölgesi'nde dokumacılık, 19. yüzyılın ortalarından itibaren yaygın bir el sanatıyken, sanayileşme ve modernleşmenin etkisiyle zaman içinde eski popülerliğini kaybetmiş ve günümüzde yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalmıştır. Bu durum, özellikle genç nesillerin bu zanaatı öğrenmemesi ve el emeği ürünlere olan ilginin azalması gibi nedenlerle daha da belirginleşmiştir. Poyralı Dokumasının geleceği, sürdürülebilirlik açısından önemli sorunlar içermektedir. Yöresel değerlerin korunması, bu dokumanın nesiller boyu aktarılabilmesi için kritik bir öneme sahiptir. Bu bağlamda, dokumanın coğrafi işaret tescili, üretim yöntemlerinin, motiflerinin ve kültürel öneminin korunması açısından önemli bir adım olmuştur. Tescil süreci, dokumanın orijinalliğini ve geleneksel üretim metotlarını güvence altına alarak, kaybolmaya yüz tutmuş bu sanata yeniden hayat vermeyi amaçlamaktadır.
Üretim Metodu ve Teknik Özellikler
Poyralı Dokuması, Mahreç İşareti tesciliyle belirlenen coğrafi sınırlar içerisinde, yani Kırklareli'nin Pınarhisar ilçesi Poyralı Köyü'nde üretilir. Bu dokumaların en temel özelliklerinden biri, kullanılan ipliklerin genellikle kök boyalarla renklendirilmesidir. Bu doğal boyama yöntemi, dokumaya otantik bir görünüm kazandırır ve yöresel karakterini vurgular.
Dokuma işlemi, geleneksel tezgâhlar üzerinde özel bir teknikle gerçekleştirilir. Üretim sürecinde kullanılan başlıca teknik, ilmekli örgü olarak adlandırılan yöntemdir. Bu örgü tekniği, dokumanın yüzeyinde belirgin ve kabartmalı bir doku oluşturarak motiflerin daha net ortaya çıkmasını sağlar. Ayrıca, dokumanın kenar kısımlarında ve bitiş noktalarında ponpon kullanımı, dokumaya estetik bir tamamlayıcılık katmaktadır. Üretim süreci, dokumanın coğrafi işaretine uygunluğunu sağlamak amacıyla tüm aşamalarıyla geleneksel yöntemlerle köy içerisinde tamamlanmak zorundadır. Tescil belgesinde bu süreç, üretimde kullanılan malzemelerin ve araçların uygunluğu ile birlikte denetim kriterleri arasında yer almaktadır.
Poyralı Dokuması (Anadolu Ajansı)
Kullanılan Motifler ve Anlamları
Poyralı Dokumasını diğer yöre dokumalarından ayıran en önemli unsurlardan biri, zengin kültürel birikimi yansıtan özgün motifleridir. Bu motifler, yöre halkının doğa, yaşam ve gelenekleriyle olan bağını sembolize eder. Tescil belgesinde belirtilen başlıca motifler ve anlamları şunlardır:
- Çandişi: Yörede "çiçek gibi" anlamına geldiği düşünülür. Genellikle dokumanın kenar süslemelerinde ve zemin doldurma desenlerinde kullanılır. Estetik bir incelik ve doğal güzellik yansıtır.
- Civankaşı: Geleneksel olarak geline benzeyen figürleri andıran bu motif, mutluluğu ve bereketi simgeler. Genellikle şölen ve kutlamalarda kullanılan dokumalarda yer alır.
- Sirani: Su yollarını ve akarsuları temsil eden, hayatın akışını ve sürekliliğini simgeleyen bir motiftir.
- Hayat Ağacı: Evrenin ve yaşamın sonsuzluğunu, ölümsüzlüğü ve bereketi temsil eden en eski ve en yaygın motiflerden biridir. Kökleri, geçmişle olan bağı, dalları ise geleceği simgeler.
